20 năm trường ngoài công lập: Bất bình đẳng công – tư

Lần đầu tiên sau 20 năm ra đời, các trường NCL mới được tổng kết. Có lẽ vì phải đợi quá lâu nên Hội trường A của Bộ GD-ĐT không còn một chỗ trống. Và có lẽ ít có hội nghị nào của bộ lại có nhiều đại biểu xin được phát biểu đến vậy. Đặc biệt, các đại biểu dự hội nghị thông trưa nhưng vẫn rất đông đủ. Thậm chí dự hội nghị, Phó thủ tướng Vũ Đức Đam cũng phải công nhận hội trường “nóng” ngược hẳn với không khí ngoài trời. Thứ trưởng Bùi Văn Ga cho biết 20 năm qua có 90 trường NCL (61 trường ĐH – 29 trường CĐ, chiếm khoảng 22,2% tổng số các trường ĐH, CĐ toàn quốc. Các trường này đang đào tạo trên 314.050 SV (chiếm khoảng 14,4% tổng số SV cả nước). Đáng chú ý, khi mới thành lập, các trường NCL chủ yếu tập trung đào tạo các ngành kinh tế, quản trị kinh doanh, CNTT, ngoại ngữ, kế toán, tài chính – ngân hàng… là các ngành không đòi hỏi cao về đầu tư cơ sở vật chất, phòng thí nghiệm, trang thiết bị thực hành. Còn hiện nay, nhiều trường đã chuyển hướng sang đào tạo các ngành thuộc nhóm kỹ thuật – công nghệ, là những ngành, chuyên ngành đang có nhu cầu nhân lực cao, cần đầu tư lớn.

Còn theo đại diện các trường thì hiện nay các trường NCL đang gặp rất nhiều khó khăn trong phát triển. Bà Bùi Trân Phượng, Hiệu trưởng ĐH Hoa Sen, TP.HCM cho rằng, nhiều bất cập hiện nay của giáo dục Việt Nam nói chung và giáo dục ĐH nói riêng có một nguyên nhân sâu xa nhưng chưa được nói đến nhiều. Đó là chúng ta tiếp tục coi Việt Nam là ngoại lệ, chúng ta không đi theo dòng chảy chung của thế giới, không dùng chuẩn mực thế giới để đánh giá mình. Chúng ta mặc nhiên khẳng định cái gì của quốc tế là ở trên. Do đó, muốn nhìn thẳng, giải quyết căn cơ bất cập của giáo dục Việt Nam, trong đó có giáo dục ĐH, phải xem xét một cách cẩn trọng giáo dục Việt Nam không đạt chỗ nào so với thế giới, từ đó thu hẹp khoảng cách lại. Từ nhận định này, bà Phượng đưa ra hai kiến nghị. Thứ nhất, các trường (trường công – tư) phải có cơ hội để tranh luận thẳng thắn và có kết luận rõ ràng câu hỏi làm sao để các trường hội nhập trên cơ chế bình đẳng. Thứ hai là pháp luật và cơ chế quản lý ở Việt Nam đang coi trường ĐH NCL là trường ĐH hay doanh nghiệp. Không trả lời được câu hỏi này thì sẽ vẫn còn bế tắc. Liên quan đến khó khăn của các trường NCL, ông Nguyễn Đình Ngộ, Hiệu trưởng Trường ĐH Phú Xuân (Huế) cho rằng nếu coi các trường NCL là những doanh nghiệp thì sẽ có nhiều trường chạy theo lợi nhuận và phát sinh nhiều vấn đề. Ông Ngộ đề nghị xem xét nếu là doanh nghiệp thì phải là doanh nghiệp đặc biệt. Ông cũng cho rằng việc các địa phương tuyên bố không tuyển SV tốt nghiệp các trường NCL là lần khóa thứ 2 đối với các trường. Lần khóa thứ nhất là khóa chỉ tiêu, khóa cơ chế chính sách và lần khóa thứ hai là khóa đầu ra của các trường NCL. Ông Ngộ cũng đề nghị Nhà nước nên hoàn lại thuế cho các trường NCL để bồi dưỡng giảng viên, phát triển đội ngũ và đầu tư cơ sở vật chất. GS. Trần Hữu Nghị, Hiệu trưởng ĐH DL Hải Phòng cũng đặt câu hỏi trong việc tuyển công chức một số địa phương hiện nay sao không có một cuộc thi đàng hoàng để lựa chọn? Nếu thi, SV tốt nghiệp NCL không đỗ là một chuyện nhưng thực tế, các tỉnh không nhận hồ sơ của những SV này. Do vậy, GS. Nghị đề nghị phải giải quyết vấn đề này. Nếu không trường NCL có xây dựng thương hiệu đến mấy cũng không có SV vào học.

Phát biểu tại hội nghị, Phó thủ tướng Vũ Đức Đam khẳng định xã hội hóa (XHH) là chủ trương nhất quán, được minh chứng không chỉ trong giáo dục mà thấy rõ nhất trong nền kinh tế của chúng ta. XHH phát triển giáo dục NCL mang lại rất nhiều lợi ích. Phó thủ tướng chia sẻ đồng tình với quan điểm thực hiện XHH không phải vì Nhà nước không có tiền mà quan trọng vì Nhà nước nhận ra rằng có những việc ở khu vực công lập dù muốn cũng không thể làm được ngay. Ví dụ đơn giản như các trường ĐH NCL sẵn sàng bỏ ra 1,5 triệu USD mua giáo trình, hợp tác với các trường nước ngoài, mời giáo viên nước ngoài… trong khi các trường công lập khó có thể làm ngay được điều này. Bên cạnh đó, Phó thủ tướng cho rằng tinh thần chung là thực hiện quán triệt, triệt để sự công bằng, bình đẳng. Từ chính sách vi mô đến vĩ mô không có sự phân biệt. Tuy nhiên, sự bình đẳng này có sự khác nhau giữa trường mới thành lập và đã có thâm niên hoạt động. Các trường mới thành lập phải có sự ưu tiên. Phó thủ tướng cũng nhắc nhở, ngoài các vấn đề về đất đai, tài chính, thuế, Bộ GD-ĐT phải chủ động tháo gỡ ngay các điểm bất hợp lý về cơ chế, chính sách thuộc thẩm quyền của bộ nhưng cũng phải trên tinh thần bình đẳng. Nếu Bộ GD-ĐT đã thấm nhuần hoặc thực sự trăn trở thì sẽ có giải pháp. Ví dụ như vấn đề giao chỉ tiêu cho các trường thay vì tăng chỉ tiêu cho các trường công thì khuyến khích các trường hợp tác với các trường tư thục.

Phó thủ tướng cũng khẳng định về vốn đối với các trường NCL rất khó giải quyết. Nếu đợi luật thì cũng rất lâu. Do đó, những vấn đề nào dưới luật thì có thể giải quyết trước. Phó thủ tướng cũng đề nghị những dự án ODA phải tăng cường cho các trường NCL, Bộ GD-ĐT, Hiệp hội Các trường ĐH NCL nghiên cứu để thành lập một hiệp hội các trường ĐH (cả công và tư – PV), để tạo ra một sân chơi chung, giúp các trường có thể hỗ trợ, giúp đỡ lẫn nhau.

Nghiêm Huê