|
Khi có kiến thức và kỹ năng, học sinh sẽ tự tin xử lý các tình huống trong cuộc sống. Trong ảnh, giáo viên đang giáo dục học sinh về tình yêu biển đảo quê hương. Ảnh: N.T |
Dư luận vừa qua bức xúc với nhiều cuốn sách “dạy kỹ năng sống” có những nội dung gây tranh cãi, thậm chí rất khó chấp nhận, như “rèn” trẻ đi trên mảnh vỡ thủy tinh, cưa bom, ăn phân gà, lấy kim tiêm tự đâm vào tay…
Chưa nói đến tính thiết thực, hiệu quả của những “bài tập” này, chỉ riêng vấn đề sư phạm và thẩm mỹ đã thấy có gì đó không ổn; chẳng hạn, sao lại có chuyện giáo viên đem phân gà vào lớp rồi bảo học trò nếm thử? Từ đây có thể đặt ra vấn đề về sách dạy kỹ năng sống với những mục tiêu, phương pháp, bài tập có tính khoa học, phù hợp thực tế, hợp lý với từng lứa tuổi. Có thể quan tâm đến 5 mục tiêu sau:
Giúp trẻ an toàn
Đây là mục tiêu quan trọng nhất của việc dạy kỹ năng sống cho trẻ. Bởi mục đích cuối cùng của việc dạy kỹ năng sống là để trẻ an toàn, nên việc rèn tính dũng cảm hay tạo sự thử thách mà không giúp trẻ an toàn chính là làm hại các em. Qua việc học và thực hành một số bài học, trẻ có kiến thức và kinh nghiệm để có thể ứng phó với những tình huống nguy hiểm, khẩn cấp. Chẳng hạn, dạy trẻ thoát hiểm trong một vụ chìm tàu, một vụ cháy nhà… chỉ cần thực hành “chay”, tức là thực hành một cách giả định, để kiểm tra khả năng và cách thức phản ứng của trẻ như thế nào, chứ không nhất thiết phải “làm như giống thật”, bởi khi đó có thể gây cho trẻ những thương tổn không đáng có.
Giúp trẻ trải nghiệm
Nhiều người nói, trải nghiệm cho ta cuộc sống thật. Bởi trải nghiệm không chỉ cho trẻ ít nhiều làm quen với tình huống đó mà còn khơi gợi cho các em những ý tưởng, suy nghĩ về những điều liên quan, từ đó có thể tự mình xử lý khi gặp hoàn cảnh tương tự. Thí dụ, người lớn có thể dắt trẻ qua đường đôi lần, sau đó để các em đi một mình, người lớn chỉ đứng nhìn và có những chỉ dẫn cần thiết. Như vậy là trẻ được trải nghiệm qua đường; trong trường hợp cần thiết trẻ có thể tự qua đường an toàn mà không phải quá sợ hãi. Dĩ nhiên, trải nghiệm không có nghĩa là bắt trẻ phải hoàn toàn ở trong môi trường hoặc hoàn cảnh thực tế (cũng như trải nghiệm một đám cháy chỉ cần có chút lửa, khói chứ không nhất thiết phải đưa trẻ vào một đám cháy lớn thực sự).
Giúp trẻ thích nghi
Trẻ lớn lên phải trải qua nhiều môi trường, phải tham gia nhiều hoạt động, nếu không rèn được sự thích nghi thì các em không thể hòa nhập, không thể tự mình phát huy năng lực trong môi trường, hoạt động đó. Do đó, một trong những kỹ năng sống cần thiết là phải giúp trẻ có kiến thức, nhận thức, trải nghiệm, kinh nghiệm… về những môi trường, những hoạt động mà từ đó các em có thể nhanh chóng hòa nhập và thể hiện mình. Chẳng hạn, rèn trẻ tự tin trình bày trước đám đông sẽ giúp các em thích nghi với những hoạt động như làm việc nhóm, thuyết trình trước đông đảo người nghe, thực hành kỹ năng thuyết phục, kỹ năng lãnh đạo… Khi được rèn những điều này, trẻ sẽ không còn bỡ ngỡ, lúng túng khi được đặt vào tình huống tương tự.
|
Không cần phải bắt trẻ làm như thế này vì dễ làm trẻ bị thương. Ảnh: I.T |
Giúp trẻ thực hành
Đôi khi sự chăm chút quá mức của cha mẹ khiến trẻ mất đi nhiều kỹ năng cần thiết cho cuộc sống. Do đó, giáo dục kỹ năng sống có một mục tiêu quan trọng là giúp trẻ thực hành những hoạt động gần gũi với đời sống. Có nhiều hoạt động cần thực hành thì trẻ mới có thể làm được, từ đó mới thuần thục và có thể tự mình làm được trong những trường hợp cần thiết. Chẳng hạn, phải giúp trẻ thực hành cách buộc dây sao cho chặt mà dễ mở (với những cách buộc “bỏ vòng”, “thắt cổ chó”…), cách gọt trái cây sao cho đẹp mà an toàn, cách sơ cứu khi lỡ bị trầy xước, chảy máu… Dĩ nhiên, cũng không cần phải cắt tay cho chảy máu thật thì mới thực hành sơ cứu!
Giúp trẻ tự tin
Khi có kiến thức, có kỹ năng, có trải nghiệm, biết cách thực hành…, trẻ sẽ tự tin hơn, không chỉ trong xử lý tình huống cụ thể mà còn có thể giúp người khác vượt qua hoàn cảnh khó khăn, thay vì chỉ gào khóc, kêu cứu. Chẳng hạn, trẻ được học cách vượt qua đám cháy, xử lý tình huống bị điện giật… và được thực hành, rèn luyện thường xuyên thì sẽ tự tin xử lý khi xảy ra sự cố và có thể giúp đỡ các em nhỏ hoặc các bạn chứ không phải chỉ chờ đợi người lớn. Trong nhiều trường hợp, chính sự tự tin là chìa khóa quan trọng để vượt qua khó khăn; với những trẻ nhút nhát, lại càng cần giúp trẻ có được sự tự tin hơn.
ThS. Nguyễn Minh Hải
| Sách dạy kỹ năng sống phải dạy trẻ những điều thiết thực, có ý nghĩa cụ thể, gắn bó với đời sống, giúp trẻ vượt qua những tình huống khó khăn. Đó phải xem là những mục tiêu tối quan trọng của loại sách này! |
Bình luận (0)