Sáng kiến trong dạy tiếng Việt cho trẻ dân tộc thiểu số ở Kon Tum

Nhờ áp dụng sáng kiến tăng cường các hoạt động trải nghiệm thực tế sử dụng đồng thời tiếng Việt và tiếng mẹ đẻ, các giáo viên tại Trường Mầm non Thị trấn Măng Đen (huyện Kon PLông, tỉnh Kon Tum) đã giúp trẻ mầm non dân tộc Mơ Nâm học tiếng Việt tốt hơn so với trước, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục mầm non tại địa phương.

Buổi tập huấn chuyên môn của các giáo viên mầm non tại tỉnh Kon Tum

Giáo dục mầm non tại Việt Nam trong những năm vừa qua nhận được rất nhiều sự quan tâm và đầu tư từ Chính phủ. Với những sự đầu tư này tỉ lệ trẻ đến trường đã được nâng cao rõ rệt trong những năm qua, tuy nhiên giáo viên mầm non vẫn còn gặp khó khăn trong việc thực hiện các phương pháp giáo dục lấy trẻ làm trung tâm, đặc biệt là các giáo viên ở các vùng xa, vùng có nhiều dân tộc thiểu số cùng sinh sống. Câu chuyện dạy tiếng Việt cho trẻ mầm non đồng bào dân tộc Mơ Nâm tại tỉnh Kon Tum dưới đây là một trong những điển hình cho sự sáng tạo không ngừng của các giáo viên mầm non vùng cao, nhằm xóa bỏ rào cản ngôn ngữ.

Từ những tiết học nhiều trăn trở…

Có dịp trao đổi với cô Đinh Thị Hồng Hạnh – Phó Hiệu trưởng phụ trách chuyên môn Trường Mầm non Thị trấn Măng Đen – về những khó khăn trong việc dạy tiếng Việt như ngôn ngữ thứ hai cho trẻ mầm non đồng bào, cô Hồng Hạnh kể lại: “Có lần, tôi đến tham dự và quan sát hoạt động tập nói tiếng Việt với chủ đề “Bản làng em” trong lớp của đồng nghiệp tại điểm lớp Thôn Kon Vơng Kia 1. Trọng tâm của hoạt động sẽ là cô giáo cho trẻ quan sát hình ảnh nhà sàn trên máy vi tính và hỏi trẻ với những câu hỏi như: Cô có hình gì đây? Mỗi lần hỏi xong, cô giáo cho trẻ nhắc lại theo cô những từ ngữ như “Bản làng em”. Sau khi quan sát lớp, tôi phát hiện ra rằng, trẻ ít hứng thú và không tham gia vào các hoạt động trong lớp đa phần là trẻ đồng bào. Biểu hiện của trẻ trong giờ học cho thấy trẻ gặp khó khăn với ngôn ngữ, trẻ không hiểu và không theo kịp những gì cô giảng, không có vốn từ để trả lời các câu hỏi. Chính vì vậy mà trẻ nhanh chóng mất tập trung, làm việc riêng hoặc thụ động. Nhận ra những điều này, tôi trăn trở vô cùng. Câu hỏi thường trực là làm thế nào để chính giáo viên nhận ra vấn đề này và chủ động tìm ra giải pháp để cải thiện chúng”.

Hoạt động tập nói tiếng Việt tại một điểm lớp mầm non Thôn Kon Vơng Kia 1 theo cách làm trước đây

Trẻ được trải nghiệm thực tế tại nhà văn hóa thôn

Chính từ những tiết học nhiều trăn trở đó, cô Hồng Hạnh đã thực hiện nhiều buổi khai vấn, tập huấn và sinh hoạt chuyên môn, trao đổi sâu với đội ngũ giáo viên phụ trách lớp để tìm ra nguyên nhân, giải pháp nhằm cải thiện chất lượng việc học tiếng Việt, nâng cao chất lượng các hoạt động tương tác trong lớp cho trẻ. Những nội dung tập huấn giáo viên nhận được sự hỗ trợ chuyên môn từ dự án “Giảm thiểu rào cản đối với hoạt động học tập của trẻ mầm non tại các huyện khó khăn và có nhiều dân tộc thiểu số cùng sinh sống” (Dự án BAMI) do VVOB – Tổ chức phi chính phủ của Bỉ – triển khai tại tỉnh Kon Tum trong gần 5 năm qua.

Đến những tiết học đầy hứng thú

Với sự hỗ trợ của Dự án BAMI và các chuyên gia từ VVOB, cô Hồng Hạnh và các đồng nghiệp đã đưa ra sáng kiến triển khai các hoạt động trải nghiệm thực tế sử dụng đồng thời tiếng Việt và tiếng mẹ đẻ cho trẻ đồng bào để tăng cường tiếng Việt cho trẻ. Thay vì tổ chức các giờ học, cô và trò cùng xem các hình ảnh trên màn hình và học thuộc lòng các từ vựng đã sẵn có, giáo viên tổ chức các giờ học thực tế dựa trên các kiến thức, văn hóa của trẻ. Giáo viên tổ chức những hoạt động trải nghiệm cho trẻ và tạo nhiều cơ hội cho trẻ chia sẻ, nói những điều mà trẻ biết. Đặc biệt, giáo viên dành thời gian quan tâm nhiều hơn và chú ý đến khả năng của từng trẻ để có những hỗ trợ phù hợp. Cô trao đổi, chia sẻ, lắng nghe, và tương tác gần gũi hơn với trẻ theo một cách tự nhiên. Hay cô đưa ra nhiều câu hỏi hay gợi ý để khuyến khích trẻ tư duy, trả lời một cách rõ ràng. Thông qua cách này, giáo viên vừa giúp trẻ làm giàu vốn ngôn ngữ mẹ đẻ, học tiếng Việt tốt hơn và đồng thời dạy trẻ các kiến thức lịch sử – văn hóa – xã hội.

Trẻ mầm non dân tộc học ở trường do Dự án BAMI hỗ trợ

Cô Hồng Hạnh chia sẻ: “Tôi đã trực tiếp tham gia quan sát buổi học “Tìm hiểu về nhà văn hóa thôn” tại điểm lớp Thôn Kon Vơng Kia 1. Buổi học được tổ chức dưới hình thức trải nghiệm thực tế tại nhà văn hóa cộng đồng, tại các địa điểm văn hóa, hay cô giáo tổ chức các hoạt động thăm vườn cây, các lễ hội văn hóa, ẩm thực địa phương… mang tính thực tế và có ý nghĩa. Cô giáo đặc biệt chú tâm đến biểu hiện của trẻ và sử dụng đồng thời cả tiếng Việt và tiếng Mơ Nâm để trao đổi với trẻ thay vì chỉ sử dụng duy nhất tiếng Việt như trước đây. Trẻ đồng bào được dạy tiếng Việt dựa trên nền tảng tiếng mẹ đẻ và thông qua các hoạt động thực tế, gần gũi. Ngôn ngữ là một phần không thể tách rời của văn hóa, vì vậy thông qua các hoạt động thực tế như vậy, trẻ sẽ hiểu hơn về văn hóa dân tộc mình, hiểu về ngôn ngữ dân tộc mình và cũng biết thêm về tiếng Việt. Nhờ vậy, ngay trong buổi học, trẻ đã hào hứng hơn, chủ động trao đổi và chia sẻ. Trẻ học nhanh và nhớ lâu hơn so với phương pháp trước đây. Với chúng tôi, đây là một thành công lớn”.

VVOB là tổ chức phi lợi nhuận được thành lập năm 1982, tập trung vào lĩnh vực giáo dục và bắt đầu hoạt động tại Việt Nam từ năm 1992. Mục tiêu chính của VVOB là cải thiện chất lượng, hiệu suất và hiệu quả của giáo dục một cách bền vững tại các nước đang phát triển. Thời gian gần đây, VVOB triển khai 3 dự án và chương trình trong lĩnh vực giáo dục tại Việt Nam, gồm: Dự án giáo dục mầm non quan tâm đến giới (GENTLE) tại 2 tỉnh Quảng Nam và Quảng Ngãi (chương trình kết thúc vào ngày 31-5-2021); Chương trình “Giảm thiểu rào cản đối với hoạt động học tập của trẻ mầm non tại các huyện khó khăn và có nhiều dân tộc thiểu số cùng sinh sống (BAMI)” tại 3 tỉnh Quảng Nam, Quảng Ngãi và Kon Tum; Chương trình lồng ghép các hoạt động học thông qua chơi cho học sinh Việt Nam (iPLAY) tại các tỉnh/thành: Thái Nguyên, Quảng Trị, Đà Nẵng, Quảng Ngãi, TP.HCM, Lai Châu, Hà Giang và Thanh Hóa. Xem thông tin về VVOB và các dự án tại: https://vietnam.vvob.org/vi

Cô Hồng Hạnh cũng cho rằng những thay đổi tích cực này đã tạo động lực cho các giáo viên tại Trường Mầm non Thị trấn Măng Đen tiếp tục suy ngẫm và thử áp dụng các phương pháp, kỹ thuật khác trong việc xây dựng một môi trường học tập giàu ngôn ngữ cho trẻ mầm non. Quá trình học tập – trải nghiệm – suy ngẫm – điều chỉnh của đội ngũ giáo viên được diễn ra liên tục cho phép giáo viên có những thay đổi, điều chỉnh trong phương pháp dạy và tổ chức các tiết học theo hướng mang lại hứng thú hơn cho trẻ. Điều này đã từng bước xóa bỏ rào cản ngôn ngữ – vốn khiến cho trẻ em đồng bào gặp nhiều khó khăn khi đến trường.

Câu chuyện của cô Hồng Hạnh và các đồng nghiệp là một trong rất nhiều câu chuyện sáng kiến của đội ngũ giáo viên mầm non trên địa bàn tỉnh Kon Tum trong gần 5 năm Dự án BAMI thực hiện tại địa phương. Nhờ các sáng kiến này mà dường như mục tiêu xây dựng nền giáo dục có chất lượng cho mọi trẻ em ngày một trở nên gần hơn. Trong không khí đặc biệt của Ngày Nhà giáo Việt Nam 20-11 năm nay, hy vọng câu chuyện sáng kiến này sẽ như một lời tri ân và truyền động lực cho các thầy cô giáo trên khắp mọi miền đất nước có thêm tình yêu và nhiệt huyết để tiếp tục hành trình “trồng người” nhiều cao quý.

N.Thanh