Sửa đổi Luật Bảo hiểm xã hội: Bổ sung thêm chế độ thụ hưởng cho người đóng bảo hiểm

Nhiều ý kiến cho rằng, hiện nay bảo hiểm xã hội (BHXH) chưa có tính hấp dẫn, chưa thu hút đông đảo người dân tham gia. Do đó, sửa đổi Luật BHXH cần bổ sung thêm chế độ thụ hưởng cho người đóng bảo hiểm cũng như mở rộng đối tượng đóng BHXH bắt buộc…

Cần thêm đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc vào Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi)

Tỷ lệ bao phủ thấp

Bà Pauline Tamesis – Điều phối viên thường trú của Liên hiệp quốc, Trưởng đại diện Quỹ Dân số Liên hiệp quốc tại Việt Nam – cho rằng, hệ thống BHXH hiện nay của Việt Nam, bao gồm bảo hiểm bắt buộc và bảo hiểm tự nguyện đã và đang giúp bảo vệ người lao động bị ốm đau, tai nạn, tuổi già, tử vong. Dữ liệu đến năm 2023 cho thấy khoảng 17,5 triệu người lao động đã đăng ký tham gia BHXH là một bước tiến đáng ghi nhận so với năm 2016 – số người tham gia BHXH chưa đến 13 triệu người. Tương đương mỗi năm Việt Nam có thêm hơn nửa triệu người tham gia BHXH. Tuy vậy Việt Nam vẫn đang đối mặt với những thách thức lớn. Đó là tỷ lệ bao phủ BHXH hiện nay chỉ chiếm 37% lực lượng lao động, thấp hơn rất nhiều so với mục tiêu Nghị quyết 28 của Đảng thông qua năm 2018 – tỷ lệ bao phủ 60% vào năm 2030. Ngoài ra, hiện chỉ có 30% phụ nữ tham gia lực lượng lao động được hưởng bảo hiểm thai sản; 81% phụ nữ làm việc trong khu vực phi chính thức không được hưởng chế độ thai sản…

Nói về nguyên nhân tỷ lệ bao phủ BHXH còn thấp, ông Đinh Duy Hùng – Phó Trưởng ban Quản lý thu – sổ, thẻ, BHXH Việt Nam – cho biết, hiện chưa có quy định phải tham gia BHXH bắt buộc đối với một số nhóm đối tượng có nhiều tiềm năng như: người quản lý doanh nghiệp, người quản lý điều hành hợp tác xã không hưởng tiền lương, chủ hộ kinh doanh cá thể, người làm việc theo chế độ linh hoạt. Đối với BHXH tự nguyện, điều kiện thời gian đóng để được hưởng lương hưu còn quá dài (từ đủ 20 năm trở lên), trong khi điều kiện hưởng BHXH một lần khá dễ dàng. Bên cạnh đó, tuổi nghỉ hưu tăng. Trong khâu tổ chức, đối với BHXH bắt buộc, ý thức chấp hành pháp luật của các doanh nghiệp nhỏ, siêu nhỏ còn chưa nghiêm, thiếu quan tâm đến quyền, lợi ích của người lao động. Một bộ phận người lao động chưa hiểu biết đầy đủ chính sách, pháp luật về BHXH, mới chỉ quan tâm đến lợi ích trước mắt. Đối với BHXH tự nguyện, thu nhập của người dân còn thấp, không ổn định nên không tham gia. Một bộ phận người dân chưa hình thành văn hóa đóng góp, tích lũy khi trẻ để thụ hưởng lương hưu, bảo hiểm y tế khi về già.

Sẽ giảm số năm đóng bảo hiểm xã hội

Nói về dự án Luật BHXH (sửa đổi), ông Nguyễn Duy Cường – Phó Vụ trưởng Vụ BHXH, Bộ Lao động, Thương binh & Xã hội – cho biết, Luật BHXH lần này được sửa đổi căn bản, toàn diện nhằm bảo đảm an sinh xã hội của người dân. Trong đó, bổ sung trợ cấp hưu trí xã hội để hình thành hệ thống BHXH đa tầng; mở rộng đối tượng tham gia BHXH bắt buộc; bổ sung quyền lợi hưởng các chế độ ốm đau, thai sản đối với hoạt động không chuyên trách ở xã, phường, thị trấn; bổ sung chế độ thai sản vào chính sách BHXH tự nguyện, cụ thể trợ cấp 2 triệu đồng cho 1 con; giảm số năm đóng BHXH tối thiểu để được hưởng lương hưu hàng tháng từ 20 năm xuống 15 năm…

“Hiện Bộ Lao động, Thương binh & Xã hội đang cùng các bộ ngành tiếp thu, hoàn thiện hồ sơ dự án Luật BHXH (sửa đổi) báo cáo Chính phủ, trình Quốc hội cho ý kiến tại kỳ họp tháng 10-2023”, ông Cường nói.

Ông Trần Dũng Hà – Phó Giám đốc BHXH TP.HCM – cũng chỉ ra một số khó khăn dẫn đến độ bao phủ BHXH còn thấp. Cụ thể, các cơ sở khám chữa bệnh cấp hồ sơ, giấy tờ làm căn cứ hưởng BHXH cho người bệnh thực hiện chưa đúng hướng dẫn tại Thông tư số 56 của Bộ Y tế làm ảnh hưởng đến quyền lợi của người lao động, gây khó khăn cho cơ quan BHXH trong việc giải quyết hưởng các chế độ.

Cần thêm đối tượng tham gia bắt buộc

Trong bối cảnh dân số Việt Nam đang già đi khá nhanh, việc phát triển một hệ thống BHXH vững mạnh ngày càng trở nên cần thiết nhằm bảo vệ người dân, đặc biệt là những người cao tuổi.

Ông Phạm Minh Thành – Giám đốc BHXH tỉnh Đồng Nai – kiến nghị, cần nâng cao nhận thức về chính sách BHXH để cán bộ, đảng viên, nhân dân thấy rõ vai trò, ý nghĩa của chính sách bảo hiểm đối với ổn định đời sống, ổn định kinh tế xã hội và đảm bảo an sinh xã hội.

Góp ý cho Luật BHXH (sửa đổi), ông André Gama – chuyên gia Tổ chức lao động quốc tế (ILO) – nhấn mạnh đến việc xây dựng hệ thống BHXH đa tầng, linh hoạt, có tính đến hiệu quả và bền vững. Tầng 1 trợ cấp xã hội cho gia đình có trẻ em từ nguồn ngân sách Nhà nước; tầng 2 trợ cấp từ quỹ BHXH. Bên cạnh đó, mở rộng cơ hội tham gia BHXH cho người tham gia muộn, hạn chế rời hệ thống BHXH. Sửa đổi quy định hưởng BHXH 1 lần khi đã đóng đủ số năm nhất định. Mặt khác, quy định tham gia BHXH bắt buộc đối với những nhóm có khả năng. Bổ sung chế độ thai sản, ốm đau, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp. Nghiên cứu bỏ tên BHXH bắt buộc và tự nguyện để tránh tình trạng phân biệt…

Minh Phương