Giá thu gom rác thấp: Nhiều hợp tác xã môi trường lao đao

Giá thu gom rác chỉ vài chục ngàn đồng/tháng, trong khi rác thải của người dân ngày càng nhiều, đó là chưa kể phải leo thang bộ lên các chung cư cũ để gom rác; tuy nhiên lương chỉ 7-8 triệu đồng/tháng khiến công nhân vệ sinh phải bỏ việc. Hậu quả là các hợp tác xã (HTX), doanh nghiệp (DN) quản lý thu gom, vận chuyển và xử lý chất thải rắn sinh hoạt lâm vào cảnh thiếu người làm. Điều này này ảnh hưởng không nhỏ đến định hướng xây dựng TP.HCM trở thành đô thị xanh, thân thiện môi trường mà TP đã đề ra.

Người thu gom rác trên địa bàn TP.Thủ Đức, TP.HCM

Thiếu người thu gom rác

Đại diện một số DN tâm tư, từ khi TP chuyển đổi phương tiện vận chuyển rác sang xe tải đúng chuẩn thì DN không tuyển được lái xe. Đơn cử như Công ty TNHH Công nghệ Môi trường sạch và xanh toàn cầu TP.Thủ Đức có 15 xe nhưng chỉ có 5 tài xế. Ông Nguyễn Thành Trung – Phó Giám đốc công ty – cho biết, hầu hết người lao động không biết chữ khiến việc học lấy bằng lái xe rất khó khăn. Không ít trường hợp công ty cho học xong bằng lái xe thì nghỉ làm nên thiếu tài xế. Riêng người thu gom rác, trước kia đi theo xe lôi, xe thô sơ nên có thêm khoản thu nhập từ nhặt ve chai. Nhưng hiện nay là xe tải đúng chuẩn, không thể thu gom ve chai được, trong khi lương chỉ có 7-8 triệu đồng/tháng nên không đủ tiền lo cho gia đình vì thế nhiều người đã bỏ việc.

“Thu nhập thấp, áp lực công việc lớn, có ngày làm 8-12 tiếng đồng hồ chỉ để thu gom hết rác nên nhiều người đã bỏ việc. Trước dịch Covid-19, công ty có 60 người nhưng hiện chỉ còn 45 người. Từ đầu năm đến nay, công ty liên tục tuyển dụng nhưng vẫn chưa đủ lao động”, ông Trung thông tin.

Theo ông Trung, toàn TP có khoảng 20.000 công nhân trực tiếp thu gom rác. Thời gian tới TP nên có chính sách hỗ trợ cho công nhân tiếp cận được các loại bảo hiểm, hợp đồng lao động cũng như các chính sách khác để họ an tâm lao động. Phía DN cũng mong TP có chính sách hỗ trợ người lao động tiếp cận học bằng lái xe thuận tiện hơn.

Ông Phạm Văn Khanh – Phó Tổng Giám đốc Liên hiệp HTX Môi trường Đồng Tâm – cho biết, liên hiệp có 10 HTX, hiện các HTX rất cần một bộ quy chế hoạt động mẫu do Sở Tài nguyên – Môi trường ban hành chung cho toàn TP. Bởi chủ trương thành lập HTX môi trường đã có từ lâu nhưng chưa có quy chế hoạt động mẫu nên hoạt động còn khó khăn, chưa đồng đều. Một trong những vấn đề được nhiều HTX quan tâm, đó là chủ trương hỗ trợ cơ sở vật chất thành lập đã có từ lâu nhưng hầu hết không được hỗ trợ bố trí văn phòng làm việc giao dịch đúng nghĩa. Đa số phải mượn tạm địa chỉ để đăng ký hoạt động.

“Tình trạng đơn giá thu gom rác giữa các địa phương khác nhau và giá thu gom quá thấp trong thời điểm “bão giá” hiện nay. Giá 44.000 đồng/tháng được quy định cho nhà riêng lẻ. Tuy nhiên trong thực tế có những khu nhà trọ nhiều phòng nằm sâu trong hẻm nhỏ, nhiều chung cư xây trước năm 1975 không có thang máy, không có đường ống bỏ rác từ các tầng cao xuống tầng trệt khiến người thu gom phải leo bộ các tầng để lấy rác hết sức vất vả…”, ông Khanh tâm tư.

Ông Nguyễn Duy Thuận – Phó Giám đốc HTX môi trường quận 5 – cũng cho biết: “Chỉ tính riêng quận 5 có đến 95 chung cư xây dựng trước 1975. Đây là vấn đề lớn và cấp thiết. Các sở ngành cần tính toán lại đơn giá cho phù hợp với công sức của người thu gom…”.

Hợp tác xã môi trường được vay vốn ưu đãi

Với định hướng xây dựng TP.HCM trở thành đô thị xanh, thân thiện môi trường, TP.HCM đã chú trọng triển khai nhiều nội dung liên quan đến công tác bảo vệ môi trường, đặc biệt là thực hiện Chỉ thị 19 của Thành ủy về thực hiện “Cuộc vận động người dân TP không xả rác ra đường và kênh rạch, vì TP sạch và giảm ngập nước”, Nghị quyết 03 của HĐND TP về “Công tác bảo vệ môi trường đô thị, khu dân cư và quản lý chất thải”… Theo đó đến nay công tác này đạt nhiều kết quả đáng khích lệ, đặc biệt người dân TP đã nâng cao ý thức giữ gìn vệ sinh môi trường.

Công tác quản lý thu gom vận chuyển và xử lý chất thải rắn trên địa bàn TP cũng đạt được nhiều kết quả thiết thực. Trên 95% cơ sở thu gom rác dân lập đã được chuyển đổi mô hình thành HTX, công ty, DN có tư cách pháp nhân. Một số nơi thực hiện được việc chuyển đổi phương tiện vận chuyển và đi vào hoạt động bài bản.

Tuy nhiên, trước những khó khăn, vướng mắc mà các HTX, DN nêu ra đòi hỏi TP cần phải có các biện pháp tháo gỡ, có như vậy mới đạt được định hướng TP đề ra.

Ông Nguyễn Toàn Thắng – Giám đốc Sở Tài nguyên – Môi trường TP – thông tin, trước khi ban hành các chủ trương chính sách, TP cũng đã nghiên cứu, đánh giá tác động rồi mới ban hành. Đương nhiên chính sách ban hành sẽ không tránh được vướng mắc nhưng quan trọng vướng mắc được xử lý như thế nào. Như trước đây, kể cả khi chưa có Luật Môi trường, TP.HCM cũng đã có Quyết định số 88 về thu phí vệ sinh và phí bảo vệ môi trường, qua đó có khoản phí bù đắp cho những người trực tiếp thu gom rác. Tuy nhiên khoản thu này rất thấp và chưa đầy đủ. Đến khi Luật Môi trường 2014 có hiệu lực, TP ban hành Quyết định số 38 quy định về giá tối đa đối với dịch vụ thu gom, vận chuyển rác thải sinh hoạt. Theo đó, TP ban hành khung giá tối đa chứ không chi tiết để các địa phương điều chỉnh cho phù hợp từng quận, huyện. Điển hình các quận, huyện có chung cư cũ thì hình thức quy định giá không thể giống huyện ngoại thành, các hộ dân chỉ ở nhà riêng lẻ dưới đất.

Đối với một số bất cập của Quyết định 38, Sở Tài nguyên – Môi trường TP đã trình Bộ Tài nguyên – Môi trường xây dựng nghị định hướng dẫn cho luật mới, trong đó sẽ có sửa, bổ sung để vừa phù hợp với quy định pháp luật vừa tổ chức thực hiện được trên địa bàn TP.

Riêng việc hỗ trợ trong lúc tổ chức lại HTX môi trường, thời gian đầu TP quyết định hỗ trợ vốn và lãi suất. Từ năm 2017 đến nay, Sở Tài nguyên – Môi trường nhận được 75 dự án của các HTX đề nghị hỗ trợ vốn, lãi suất; trong đó có 68 dự án được chấp thuận với tổng kinh phí trên 80 tỷ đồng. Theo đó TP hỗ trợ lãi suất từ quỹ bảo vệ môi trường là 4,5%, thời gian cho vay nâng lên 7 năm thay vì 5 năm như trước kia.

Cũng theo ông Thắng, đối với chính sách hỗ trợ cơ sở vật chất cho các HTX môi trường và hỗ trợ trực tiếp người thu gom rác; dự kiến tới đây TP sẽ hỗ trợ kinh phí để HTX thuê mặt bằng. Chính sách đã được bổ sung, đề xuất và đang đợi phê duyệt đề án kinh tế tập thể 5 năm và sửa luật để có quyết định.

“Sở Tài nguyên – Môi trường sẽ tiếp thu các vướng mắc mà HTX và DN nêu ra để trong quá trình tham mưu ban hành chính sách làm sao cho đạt hiệu quả và phù hợp với tình hình thực tế địa phương. Riêng nguồn lao động thiếu, đây là vấn đề bức bách, sở sẽ phối hợp với Sở Lao động, Thương binh và Xã hội, các đơn vị có chức năng để hỗ trợ đào tạo nghề, tuyển dụng lao động”, ông Thắng cho biết.

Minh Phương