Việc quá đề cao vai trò của người thầy dẫn đến một bộ phận giáo viên ngộ nhận về quyền lực của mình, kéo theo những hiện tượng… “quái đản” như cô giáo không nói suốt 3 tháng đứng lớp; cô giáo lớp 3 ở Hải Phòng bắt HS súc miệng bằng nước vắt từ giẻ lau bảng…
 |
| GS.TSKH Trần Ngọc Thêm phát biểu tại hội thảo. Ảnh: T.Trân |
GS.TSKH Trần Ngọc Thêm (Trường ĐH KHXH&NV, ĐH Quốc gia TP.HCM) đã nhận định như vậy tại Hội thảo khoa học quốc tế “Văn hóa học đường ĐH Việt Nam trong thời kỳ phát triển và hội nhập” do Trường ĐH KHXH&NV TP.HCM vừa tổ chức.
Triết lý GD chậm thay đổi
Ông Thêm cho rằng, dù có nhiều cố gắng thay đổi, phương pháp lấy thầy là trung tâm vẫn ngự trị tuyệt đối ở bậc phổ thông và chiếm ưu thế ở bậc ĐH. Việc quá đề cao vai trò của người thầy còn dẫn đến quan niệm coi nghề giáo là nghề cao quý nhất, xung đột sâu sắc với thực tế là nghề giáo có thu nhập vào loại thấp nhất, những người có điểm thấp hoặc “chuột chạy cùng sào” mới vào sư phạm, vào sư phạm để được miễn học phí…
“Văn hóa GD nói chung và văn hóa học đường nói riêng… chịu sự chi phối của văn hóa, chính trị, kinh tế. Trong bối cảnh Việt Nam hiện nay, văn hóa, nhu cầu xã hội, nền tảng kinh tế, nền tảng chính trị đã thay đổi nhưng mục tiêu và triết lý GD trên thực tế hầu như vẫn giữ nguyên. Kết quả là văn hóa học đường cơ bản vẫn không thay đổi. Xưa đi học để thi đậu làm quan thì nay, mục tiêu đi học cơ bản vẫn để thi đậu lấy bằng, có địa vị cao trong xã hội. Để đáp ứng nhu cầu này của xã hội, người làm công tác quản lý GD thường muốn có nhiều trò thi đậu, điểm cao; giáo viên thường nhồi nhét kiến thức. Hệ quả là bệnh thành tích tràn lan, việc dạy thêm học thêm trở thành vấn nạn, học trò chịu áp lực lớn, HS giỏi vẫn nhảy lầu tự tử…”, ông Thêm tâm tư.
Để đáp ứng mục tiêu có địa vị cao trong xã hội, HS đua nhau học lên cao. Kỳ thi THPT quốc gia 2017 có tới hơn 75% thí sinh đăng ký thi để xét ĐH. Triết lý, sứ mệnh GD, chuẩn đầu ra của GD đến nay cơ bản vẫn là “con ngoan trò giỏi”. Hướng đến “ngoan” theo nghĩa “vâng lời” nên tư duy phản biện không được khuyến khích; “giỏi” theo nghĩa thuộc bài nên sách giáo khoa các cấp từ phổ thông đến ĐH luôn được biên soạn ngắn gọn để có thể học thuộc lòng. Mọi đề thi kể cả tự luận từ phổ thông đến ĐH đều phải đính kèm sẵn đáp án. Mọi sáng tạo độc đáo khác với đáp án thường bị điểm kém.
Cần tôn trọng sự khác biệt
PGS.TS Ngô Minh Oanh (Trường ĐH Sư phạm TP.HCM) chỉ ra, cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đã tác động và tạo nhiều thách thức trong văn hóa học đường ĐH nước ta từ văn hóa thiết kế mô hình trường học, cách thức tổ chức quá trình dạy học, không gian học đường, sự thay đổi công nghệ dạy học và văn hóa giao tiếp trong trường học… Nhưng nhìn lại, có thể thấy GDĐH Việt Nam còn nhiều hạn chế để đáp ứng yêu cầu trong bối cảnh mới.
| Một trong những giải pháp được GS.TSKH Trần Ngọc Thêm đề cập trong việc giải quyết các vấn đề nổi cộm của GD và văn hóa học đường nước ta là xây dựng triết lý GD phù hợp cho giai đoạn hiện tại của Việt Nam trên cơ sở khắc phục những khiếm khuyết của triết lý GD truyền thống. Điều chỉnh văn hóa học đường tổng thể và các tiểu hệ văn hóa học đường bộ phận phù hợp triết lý GD đã xây dựng theo mô hình cấu trúc văn hóa học đường tổng hợp… |
GS.TS Võ Văn Sen (Hiệu trưởng Trường ĐH KHXH&NV TP) cũng cho rằng, trong thời đại phát triển, hội nhập quốc tế và sự tác động mạnh mẽ của toàn cầu hóa trên mọi lĩnh vực đời sống xã hội, văn hóa học đường ĐH đang bị tác động và biến đổi theo chiều hướng tiêu cực. Những biến đổi này có phần mang tính khách quan (do tác động của phát triển kinh tế xã hội, công nghệ thông tin…) và tính chủ quan (chưa đề cao nhiệm vụ xây dựng văn hóa học đường ĐH, quá trình đổi mới GD chưa hoàn tất…).
Theo ông Sen, trước ngưỡng cửa của cách mạng công nghiệp 4.0, xây dựng văn hóa học đường ĐH cần đặc biệt chú ý đến sự phát triển cả trí tuệ, tình cảm và nhân cách sinh viên. Người thầy ở ĐH cũng cần tham gia vào việc rèn luyện phẩm chất của sinh viên qua cách thức, phương pháp hướng dẫn trong nội dung khoa học và qua chính nhân cách người thầy. Phương pháp luận về sư phạm cũng cần thay đổi, cần hướng đến phương pháp sư phạm kiến tạo mối quan hệ sáng tạo giữa thầy – trò, giữa các sinh viên. Phải xây dựng được không gian học tập, trong đó thầy trò cùng cởi mở nghiên cứu, trao đổi, phản biện; những ý kiến quan điểm khác biệt đều được tôn trọng…
Thục Trân
Bình luận (0)