Đổi mới tư duy quản lý giáo dục

Xu thế đổi mới giáo dục hiện nay đang đặt lên vai những người hiệu trưởng nhà trường nhiệm vụ nặng nề, bởi việc đổi mới không chỉ giới hạn trong chương trình mà còn đổi mới về cách quản lý, cách làm việc, cách điều hành…

Theo tác giả, người hiệu trưởng không chỉ đóng vai trò thủ lĩnh mà còn phải biết khích lệ đội ngũ hoàn thành trọng trách của mình (ảnh minh họa). Ảnh: Anh Khôi

Ở đó, người hiệu trưởng được ví như một thuyền trưởng để điều khiển con tàu vươn ra biển lớn dù có bao khó khăn. Hay nói cách khác, người hiệu trưởng chính là nhân tố quan trọng dẫn dắt hoạt động dạy và học đi đến quyết định nâng cao chất lượng giáo dục ở mỗi nhà trường.

Vai trò, trách nhiệm của người hiệu trưởng

Trước xu hướng chung của thế giới và trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 phát triển mạnh mẽ đang đòi hỏi ngành giáo dục phải chuyển mình để đáp ứng những yêu cầu mới, mà cụ thể hơn là đòi hỏi ở mỗi người hiệu trưởng phải làm thế nào để nhà trường vừa đáp ứng được những mong đợi từ phía xã hội lại vừa đáp ứng những yêu cầu từ cán bộ, giáo viên và học sinh. Vì vậy, trách nhiệm của người hiệu trưởng lại càng nặng nề hơn. Điều đó cũng đồng nghĩa là để đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ mới, đòi hỏi ở người hiệu trưởng phải đảm bảo đáp ứng được các tiêu chí như có phẩm chất chính trị tốt; có hiểu biết về luật pháp, vững vàng về chuyên môn nghiệp vụ; có năng lực quản lý; có tác phong làm việc khoa học, có khả năng tập hợp được quần chúng, xây dựng được tập thể sư phạm đoàn kết; biết xây dựng và nhân điển hình tiên tiến, nhân tố mới, người tốt việc tốt, nét đẹp trong cuộc sống hàng ngày của giáo viên và học sinh; thực hiện tôn trọng quy chế dân chủ và lấy quy chế dân chủ làm chỗ dựa cho công tác quản lý. Đồng thời, người hiệu trưởng phải có năng lực chuyên môn tốt, phải có khả năng quản lý kinh tế, có trình độ tin học và ngoại ngữ nhất định, nếu không, trong thời kỳ hội nhập khó mà nói đến chuyện ứng dụng hiệu quả công nghệ thông tin và tận dụng cơ hội để hiện đại hóa giáo dục thông qua sự hợp tác quốc tế. Nói cách khác là người hiệu trưởng phải có các chuẩn đảm bảo những tiêu chí đó, là người vừa có tâm vừa có tầm, có chí và người mà được đại đa số cán bộ, giáo viên nể phục. Nể vì đức độ, vì sự gương mẫu, vì lối sống và cách đối nhân xử thế, vì cái tâm của người hiệu trưởng; phục vì năng lực chuyên môn, năng lực quản lý, cách điều hành, xử lý thông tin nhất là trong bối cảnh nền giáo dục Việt Nam cũng đang phải đối mặt với nhiều vấn đề cấp bách cần giải quyết.

Trên cơ sở đó, người hiệu trưởng trước hết phải là người lãnh đạo nhà trường, chịu trách nhiệm quản lý các hoạt động của nhà trường. Với vai trò thủ trưởng, người hiệu trưởng phải thường xuyên nắm thông tin và có những quyết định kịp thời không để những hiện tượng thiếu trách nhiệm, phản sư phạm xảy ra hoặc tiếp diễn làm tổn hại đến chất lượng giáo dục thế hệ trẻ. Người hiệu trưởng phải là nhà giáo hết lòng yêu mến trẻ, sẵn sàng cống hiến trí tuệ và sức lực của mình cho việc đào tạo thế hệ trẻ xây dựng đất nước giàu mạnh, văn minh. Không những thế, người hiệu trưởng còn là người xây dựng mối quan hệ tốt với địa phương, trên cơ sở đó làm công tác vận động toàn xã hội tham gia sự nghiệp giáo dục. Ngoài ra, hiệu trưởng là người lãnh đạo cấp cơ sở trong sự nghiệp giáo dục và càng ở cấp cơ sở thì chức năng tổ chức thực hiện càng phong phú. Đó là có đầu óc tổ chức, có sự đồng cảm hay nhạy cảm về tổ chức, có sự khéo léo trong đối xử, có khả năng cảm hóa con người. Đặc biệt, người hiệu trưởng cần lôi cuốn các giáo viên đi vào nghiên cứu khoa học giáo dục, làm cho giáo viên thấy công việc bớt đơn điệu, có thêm sức hấp dẫn và thấy được niềm vui sáng tạo trong nghề nghiệp.

Vậy thế nào là một người hiệu trưởng giỏi?

Một người hiệu trưởng giỏi phải có xuất phát điểm là một giáo viên giỏi và một giáo viên giỏi được đánh giá trên 3 cơ sở: giỏi về chuyên môn, vững vàng trong nghiệp vụ giảng dạy cả chiều rộng và chiều sâu.

Trước hết, người hiệu trưởng giỏi phải có xuất phát điểm là một giáo viên giỏi và một giáo viên giỏi được đánh giá trên 3 cơ sở: giỏi về chuyên môn, vững vàng trong nghiệp vụ giảng dạy cả chiều rộng và chiều sâu. Theo đó, một giáo viên giỏi phải là giáo viên dạy giỏi có phương pháp giảng dạy thích hợp, linh hoạt và hiệu quả đối với nhiều đối tượng học sinh khác nhau. Khi giảng dạy không áp đặt nhận thức mà luôn có sự khơi gợi nhằm phát triển tư duy của học sinh. Người giáo viên dạy giỏi phải luôn có sự đào sâu trong suy nghĩ để tìm ra những phương án giảng dạy tích cực, luôn giải quyết tốt các tình huống sư phạm phát sinh trong quá trình giảng dạy. Đặc biệt, một giáo viên giỏi phải có kết quả giảng dạy tốt, có hiệu quả đối với học sinh. Do đó, hiệu quả học tập của học sinh là một trong những tiêu chí quan trọng để đánh giá một giáo viên giỏi. Thứ hai, một hiệu trưởng giỏi phải là một nhà lãnh đạo giỏi, luôn có tầm nhìn cao hơn đồng nghiệp của mình. Theo đó, người hiệu trưởng phải hiểu cấp dưới của mình mong muốn điều gì, đánh giá đúng khả năng và năng lực chuyên môn của họ để từ đó có những chỉ đạo thích hợp. Thứ ba, người hiệu trưởng phải là một nhà quản lý: một là quản lý về chuyên môn, hai là quản lý về mặt nhân sự – con người. Để quản lý về chuyên môn, người hiệu trưởng phải có khả năng bao quát các vấn đề về kỹ thuật và nghiệp vụ sư phạm trong quá trình giảng dạy. Bao quát kiến thức để từ đó định hướng và định hướng phân bổ nội dung giảng dạy ở từng bộ môn cho thích hợp trên cơ sở chương trình giáo dục và học tập chung của Bộ GD-ĐT. Để quản lý về mặt nhân sự – con người, người hiệu trưởng phải đặt ra các chuẩn mực chung cho hoạt động của cơ sở, đánh giá đúng khả năng và vai trò của từng giáo viên để sắp xếp công việc hợp lý. Từ đó giải quyết tốt các tình huống phát sinh trong quá trình hoạt động. Tuy nhiên, vai trò của người hiệu trưởng ở đây không chỉ là nhà quản lý đơn thuần mà trước hết họ còn phải là nhà giáo dục vận dụng thành thạo cả khoa học quản lý lẫn khoa học giáo dục. Do đó, người hiệu trưởng không chỉ đóng vai trò thủ lĩnh dẫn đầu hội đồng sư phạm mỗi nhà trường mà còn là người biết truyền lửa, khích lệ đội ngũ cán bộ, giáo viên để mỗi nhà giáo hoàn thành trọng trách của mình.

Tóm lại, người hiệu trưởng chứ không ai khác trong nhà trường phải là người hỗ trợ đắc lực để mỗi nhà giáo thành công trong sự nghiệp đổi mới giáo dục.

ThS. Ninh Thị Thúy