Bất an ngôn ngữ tuổi teen

GS.TS Nguyễn Văn Hiệpnhận định xã hội đang có phần bất an về ngôn ngữ. Hàng loạt bài viết trên các phương tiện truyền thông báo động về thực trạng tiếng Việt, đằng sau đó thể hiện lo lắng về sự “lộn xộn”, “cười ra nước mắt” trong cách sử dụng của giới trẻ.

Luồng ý kiến khác lại cho rằng không nên quá lo lắng bởi những kiểu diễn đạt kỳ dị, quá đà của giới trẻ hiện nay sẽ nhanh chóng bị lỗi thời và biến mất. Tiếng Việt đủ nội lực để tự bảo vệ, trường tồn.

GS.TS Nguyễn Văn Hiệp không phê phán hay cổ xúy cách dùng ngôn ngữ của giới trẻ hiện nay mà cho rằng cần khảo sát tình trạng sử dụng tiếng Việt “phi chuẩn” của lứa tuổi này trong những chiều kích khác nhau để “đo” mức độ nghiêm trọng cũng như cách giữ gìn sự trong sáng cho ngôn ngữ dân tộc. Ông chỉ ra những vấn đề mới đối với việc gìn giữ và phát triển tiếng Việt là hiện tượng giới trẻ dùng những cách kết hợp khác lạ, sử dụng tiếng Việt biến âm trong nói và viết, sử dụng tiếng Anh xen lẫn tiếng Việt. Chẳng hạn giới trẻ thích dùng những cách nói kỳ lạ, vô nghĩa như: “Cướp trên giàn mướp”, “buồn như con chuồn chuồn”, “chảnh như con cá cảnh”, “chán như con gián”… Cũng có những kiểu kết hợp bất thường như “hơi bị đẹp”… Đặc biệt, cách dùng biến âm trong nói và viết tiếng Việt khiến nhiều bậc cha mẹ không hiểu con mình nói gì, thậm chí gây sốc. Hiện rất phổ biến các kiểu diễn đạt như “rồi” thành “roài”, “không” thành “hem”, “biết” thành “bít”. Xa hơn nữa, giới trẻ còn “sáng tạo” những cách viết kỳ dị  khác như chữ “a” thành số “4”, chữ “e” thành số “3”, chữ “i” thành “j”, chữ “c” thành “k”…

Trước những cách diễn đạt… bí hiểm này, một nữ sinh phổ thông tại TP.HCM đã viết hẳn phần mềm dịch ngôn ngữ tuổi teen với tên V2V, tức “Việt sang Việt”. Tuy nhiên, phần mềm này vẫn không theo kịp tốc độ biến dạng của ngôn ngữ mà giới trẻ đang sử dụng. Bởi càng về sau, giới trẻ càng có nhiều cách dùng khác lạ khiến phần mềm V2V phiên bản đầu tiên trở nên lạc hậu, khó dịch chính xác. Tác giả này đã phải tiếp tục nâng cấp các phiên bản mới.

Theo GS.TS Nguyễn Văn Hiệp, sự biến động trong ngôn ngữ giới trẻ nên được hiểu như một sự vận động tất yếu trong nội tại ngôn ngữ. Việc chấp nhận hay nhân rộng nó đến đâu cũng phụ thuộc một phần vào ý thức xã hội. Quy luật chung là cái hay sẽ được phổ biến, được cộng đồng chấp nhận. Cái dở sẽ bị đào thải, sử dụng thưa dần rồi mất đi. Ngôn ngữ sẽ tự có cơ chế sàng lọc, điều tiết riêng.

Dù bi quan hay lạc quan khi xem xét vấn đề từ các góc độ lý thuyết khác nhau thì trước sự biến động hay hiện tượng ngôn ngữ “phi chuẩn” của giới trẻ hiện nay, điều quan trọng là duy trì và phát triển tốt hoạt động giáo dục ngôn ngữ, vừa giữ gìn sự trong sáng vừa tạo điều kiện cho tiếng Việt phát triển. Tuy nhiên, “việc giáo dục ý thức ngôn ngữ phải luôn tính đến nhân tố tâm lý lứa tuổi và điều này cần được đặc biệt lưu ý khi xây dựng bất cứ một quy định, chính sách can thiệp nào đến việc sử dụng ngôn ngữ của giới trẻ”, GS.TS Nguyễn Văn Hiệp nhấn mạnh.

Ông cũng dự báo, một số cách nói hài hước, thú vị, không phản cảm của giới trẻ hiện nay sẽ được xã hội chấp nhận và có thể đi vào hệ thống tiếng Việt như những thành ngữ, tục ngữ mới, khuôn mẫu diễn đạt mới. Song phần lớn cách nói, cách viết của thế hệ trẻ sẽ dần trở nên cũ kỹ, hết tính thời thượng. Những cách viết bí hiểm, khó hiểu sẽ dần bị đào thải. Còn các cách nói như “chán như con gián”, “buồn như con chuồn chuồn”… sẽ dần mất đi tính độc đáo và bị lãng quên. Tuy nhiên, cũng sẽ có những cách viết bí hiểm, khó hiểu khác thay thế hoặc có thể xuất hiện những lối nói, kết hợp lạ khác trong ngôn ngữ giới trẻ. Bởi xuất phát cho hiện tượng này chính là tâm lý thoải mái, chuộng cái mới lạ, thích khẳng định… của lứa tuổi trẻ.

Bài, ảnh: Mê Tâm