Năm học 2017 – 2018 có tâm điểm thực hiện nghị định tự chủ trong nhà trường, nhất là tự chủ về nghiệp vụ, trong đó có tự chủ về nhân lực, tài chính. Tuy nhiên, tự chủ không phải là “cây đũa thần” để thay đổi được mọi thứ một cách cơ bản. Nhìn lại việc chuẩn bị cho năm học mới, những người quan tâm đến giáo dục hẳn có nhiều trăn trở, lo âu… và mong muốn các nhà chức trách ngành giáo dục nước nhà nhanh chóng khắc phục cái cũ đang tồn đọng.
 |
| Giờ học của các em học sinh tiểu học tại TP.HCM |
Nghịch lý tuyển sinh
Sau kỳ thi THPT quốc gia năm 2017, đã xuất hiện một hiện tượng có thể nói là rất kỳ lạ trong tuyển sinh vào các trường đại học, cao đẳng. Với sự tăng cao của điểm thi, nhiều trường đã có điểm chuẩn đầu vào đến cận 30 điểm và một số thí sinh đạt điểm gần tuyệt đối nhưng vẫn không trúng tuyển. Việc một thí sinh đạt điểm bình quân gần 10 điểm/môn là điều hoàn toàn không dễ dàng nhưng vẫn khó khăn để trúng tuyển đại học quả là một nghịch lý hi hữu. Có người lý giải là do các trường này có tỷ lệ chọi quá cao, nhiều người nộp hồ sơ có điểm ưu tiên nên điểm đầu vào trở nên “lạm phát”; nhưng cũng người cho rằng hiện tượng đó không bình thường và không phản ánh được chất lượng đầu vào thực sự vượt trội so với các trường khác.
Ở chiều ngược lại, người trúng tuyển vào nhiều trường sư phạm lại khá dễ dàng, bởi nhiều trường chỉ lấy ngang điểm sàn (chỉ nhỉnh hơn một nửa số điểm so với các trường có điểm chuẩn cao nhất). Thậm chí có một số trường cao đẳng lấy điểm sàn chỉ ở mức bình quân 3 điểm/môn, trong đó có trường hợp môn chuyên ngành còn chưa đạt 3 điểm. Với đầu vào như vậy, nhiều người thực sự lo lắng chất lượng đào tạo của các cơ sở đào tạo giáo viên – những người có nhiệm vụ chủ yếu trong việc đào tạo nguồn nhân lực cho nước nhà trong tương lai.
Nghịch lý này cho ngành giáo dục một kinh nghiệm mang tính xương máu ở các năm sau. Đó là xây dựng đề thi thực sự có sự phân hóa trong kỳ thi THPT quốc gia, để không xảy ra tình trạng “lạm phát” điểm như năm nay. Đồng thời, xem xét lại điểm sàn ở các trường sư phạm, để có đầu vào không quá thấp, dù có thể tuyển không đủ chỉ tiêu, chứ không chấp nhận tuyển sinh viên có chất lượng không cao. Bên cạnh đó, cần cân nhắc thêm các hình thức và đối tượng ưu tiên để tạo sự công bằng giữa các nhóm thí sinh hơn.
Tình trạng thừa và thiếu giáo viên
Việc nhiều người không chọn ngành sư phạm có nhiều lý do, trong đó có cả lý do hiện số giáo viên dôi dư ở các địa phương là khá nhiều. Theo Bộ Giáo dục và Đào tạo, cả nước đang thừa 26.750 giáo viên ở các cấp, trong đó cấp THCS dư tới 21.005 người (gần 80%). Như vậy, sinh viên sư phạm ra trường muốn lọt chân vào một trường nào đó quả thật không dễ dàng gì, dù lương bổng của giáo viên chưa đến mức đủ sống. Song song đó, cả nước lại thiếu gần 13.000 giáo viên các cấp, trong đó tập trung vào các địa phương vùng cao, vùng sâu, vùng xa, vùng biên giới… và số giáo viên mầm non ở đây lại càng thiếu so với các nhóm giáo viên khác. Như vậy có sự phân bổ không đồng đều giữa các địa phương – khu vực và các nhóm giáo viên. Giải pháp cho bài toán này là cần có chính sách đãi ngộ phù hợp hơn cho giáo viên công tác ở những vùng đặc biệt khó khăn, vùng có đông đồng bào dân tộc thiểu số…, đồng thời có sự quan tâm đầu tư về cơ sở vật chất mạnh mẽ hơn cho các vùng này để thu hút giáo viên đến công tác.
Ở một khía cạnh khác, hiện tượng thừa và thiếu lại diễn ra đồng thời ở từng trường, từng địa phương. Đó là tuy thừa về số lượng giáo viên so với số học sinh, số lớp, nhưng lại thiếu những giáo viên thực sự có năng lực, có tâm huyết. Một số giáo viên chỉ đơn giản xem việc lên lớp là một nghề để kiếm sống, ít có đầu tư cho bài giảng, ít trau dồi chuyên môn, ít quan tâm đến sự tiếp thu của học sinh đến đâu, ít lắng nghe nhu cầu thực của người học… Hay có giáo viên tranh thủ dạy thêm và có thái độ không đúng mực đối với học sinh không đi học thêm. Hiện tượng đó ít nhiều làm hình ảnh của nghề giáo không thực sự đẹp dưới góc nhìn của xã hội.
 |
| Giờ học của các em học sinh mầm non tại TP.HCM |
Sự kết thúc một mô hình chưa hợp thời
Mô hình trường học mới VNEN vốn đă đạt được những thành công vang dội và mau chóng được nhân rộng khắp Mỹ Latin nhưng có thể nói là đă chết yểu tại Việt Nam. Theo chương tŕnh này, học sinh đóng vai tṛ trung tâm trong khi giáo viên chỉ là người hướng dẫn, nội dung học liên quan mật thiết đến đời sống hàng ngày, học sinh được phân thành nhóm có nhịp độ phát triển tương đồng mà không đánh đồng theo lứa tuổi, học sinh và giáo viên cùng tham gia tạo nên những sản phẩm phục vụ cộng đồng… Tuy nhiên, khi áp dụng, đại đa số giáo viên cho rằng không phù hợp với điều kiện sống, nhu cầu của số đông học sinh và điều kiện trường lớp thực tế tại nước ta. Chẳng hạn, với sĩ số phần nhiều lớp đều ở mức 40 – 50 học sinh trong khi sĩ số lư tưởng để thực hiện VNEN chỉ khoảng 15 – 20 học sinh; sự phân hóa về năng lực của học sinh cùng lứa tuổi khá lớn nên có một số học sinh tiếp thu được bài giảng và tham gia tốt các hoạt động nhóm, số c̣n lại gần như bị gạt ra ngoài buổi học; sự chuẩn bị của giáo viên cũng chưa thật tốt, nhiều giáo viên vẫn dạy theo lối cũ, chưa biết cách tạo sự chủ động cho người học…
Tại hội nghị triển khai nhiệm vụ năm học 2017 – 2018 bậc tiểu học, Bộ trưởng Bộ Giáo dục – Đào tạo Phùng Xuân Nhạ thừa nhận do chưa có sự chuẩn bị tốt về đội ngũ giáo viên, cơ sở vật chất nên dẫn tới việc triển khai chưa đạt được yêu cầu như mong muốn, dù đây là phương pháp học tập rất tiến bộ. Bộ trưởng yêu cầu các sở giáo dục phải rà soát, nếu trường nào chưa đủ điều kiện về giáo viên, cơ sở vật chất th́ dừng triển khai. Các trường không được mở rộng nếu chưa đáp ứng được yêu cầu về giáo viên, cơ sở vật chất theo phương pháp dạy học mới này. Trên thực tế, chính giáo viên, phụ huynh và các trường cũng cảm thấy nên dừng lại mô h́nh này ngay thời điểm này là hợp lư, và cho rằng cần có sự chuẩn bị tốt hơn khi áp dụng một mô hình mới.
Những chuyện có ý nghĩa khích lệ
Bên cạnh đó, có một số chuyện có ý nghĩa khích lệ ngành giáo dục đáng kể. Đầu tiên phải kể là hàng loạt đội tuyển thi Olympic quốc tế các môn học đã giành kết quả rất cao. Đội Olympic Toán với 6 thành viên, đã giành 4 HCV, 1 HCB và 1 HCĐ, lần đầu tiên vươn lên thành tích hạng 3/111 đoàn. Đội Olympic Vật lý với 5 thành viên đã giành 4 HCV, 1 HCB, đứng thứ 5/86 đoàn. Đội Olympic Hóa học với 4 thành viên đã giành 3 HCV, 1 HCB. Đội Olympic Tin học với 4 thành viên đã giành 1 HCV, 2 HCĐ… Việc “mang chuông đi đánh xứ người” năm nay đạt thành tích rực rỡ, có ý nghĩa động viên rất lớn cho các đội tuyển những năm sau.
Năm học này là năm thứ 4 thực hiện Nghị quyết Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, trên thực tế các chuyển động vẫn còn khá chậm chạp và chưa thực sự rõ nét. Điều đó cho thấy, một chủ trương đúng đắn vẫn cần những cách thức triển khai và thực hiện quyết liệt và phù hợp mới có thể có hiệu quả trong thực tiễn. Những trăn trở, băn khoăn của dư luận trong năm học mới cần được lắng nghe một cách thấu đáo để những hạn chế, tồn tại của năm học này sẽ được khắc phục triệt để ở năm học sau, thay vì mọi thứ vẫn chỉ là “đến hẹn lại lên”!
ThS.Nguyễn Minh Hải
Bình luận (0)