Tránh bạo lực ở trẻ

Trẻ sống trong gia đình thường xuyên xảy ra bạo lực hoặc là nạn nhân của bạo lực gia đình, lớn lên sẽ có hành vi bạo lực cao hơn so với những đứa trẻ sống trong gia đình êm ấm, có nề nếp giáo dục.

Không chỉ đánh đập, ngắt véo… mà la hét, chửi mắng thường xuyên cũng là hành vi bạo lực. Các nhà nghiên cứu gọi đó là bạo lực tinh thần. Các bậc phụ huynh thường xuyên đánh con lại biện minh rằng do áp lực mưu sinh, con bướng bỉnh quá không kiềm chế được… Theo kết quả cuộc khảo sát bỏ túi do nhóm sinh viên Khoa Xã hội học, Trường ĐH Mở TP.HCM năm 2010 thì trong 100 bậc cha mẹ có đến 60 người có hành vi bạo lực với con. Trong đó, có đến 50 bậc cha mẹ chưa bao giờ dành chút thời gian để “làm bạn” với con. Thạc sĩ Lê Thị Ngọc Dung, Viện Nghiên cứu phát triển thành phố cho rằng: “Không dành thời gian tâm sự với con cũng đồng nghĩa với việc trẻ đã mất đi cơ hội giáo dục từ gia đình. Đó là một bất lợi với các bậc cha mẹ bởi không thể phát hiện những bất thường trong thái độ, hành vi của con để có biện pháp uốn nắn kịp thời”.

Dù bất kỳ một nguyên nhân nào dẫn đến hành vi bạo lực với trẻ cũng không thể chấp nhận. Hành vi bạo lực thể xác lẫn tinh thần đã để lại di chứng về sau ở trẻ. Nguy hiểm hơn, khi trẻ mới lớn thường xuyên bị bạo lực thể xác và tinh thần thì sẽ sớm “nhiễm” lối cư xử bạo lực từ người lớn. Bạo hành tinh thần thường xảy ra đối với các ông bố, bà mẹ có trình độ dân trí thấp. Khi nói con không nghe hay trẻ ham chơi phớt lờ lời dặn dò của người lớn thì ngay lập tức bị bạo hành tinh thần như: “Thằng này lì như bò”. Thậm chí, không ít phụ huynh còn đệm thêm tên của loài súc vật đi sau mỗi câu như: “Thằng chó kia, sao mày lì thế” hay khi con làm điều gì sai trái thì liền tới tấp: “Ngu như con bò đen”… ThS. Dung cũng cho rằng, nguy cơ dẫn đến trẻ bạo lực phần lớn xuất phát từ sự uất ức, dồn nén tâm lý nên trẻ không kiểm soát được bản thân. Một nguyên nhân khác không kém phần quan trọng đó là trẻ sống trong thế giới bạo lực (game online); áp lực học hành thi cử, thiếu sân chơi lành mạnh bổ ích.

ThS. Phạm Thị Thúy, giảng viên tâm lý Học viện Hành chính quốc gia nói: “Trẻ bạo lực với bạn ngoài nguyên nhân từ lỗ hổng giáo dục gia đình, người lớn không gương mẫu… còn một nguyên nhân khác đến từ phía nhà trường. Cụ thể là chương trình học khá nặng, nhồi nhét, bệnh thành tích từ thầy cô giáo… Một khi trẻ không làm đúng theo yêu cầu, giáo viên thiếu kỹ năng dẫn đến mất bình tĩnh mà đối xử không công bằng với trẻ”. ThS. Thúy nhấn mạnh: “Chính cái tôi của người lớn quá lớn sẽ để lại hậu quả xấu với trẻ”.

Bác sĩ Lê Minh Công, Bệnh viện Tâm thần TW 2 cho biết: “Trong khoảng 50 ca trẻ mắc chứng trầm cảm mà tôi tư vấn gần đây có đến 50% số ca có hành vi bạo lực xuất phát từ yếu tố gia đình. Theo tôi, bạo lực gia đình mang tính lịch sử của gia đình đó. Như trước đây cha mẹ đã từng sống trong cảnh đánh đập thường ngày, về sau cha mẹ lại đánh đập con. Con lại có hành vi bạo lực với mọi người xung quanh… Lằn roi đã hằn sâu vào trong tâm trí của mỗi con người nên nếu không kịp thời giải quyết những cảm xúc bất lợi đối với người bị bạo hành thì hệ lụy sẽ nguy hiểm hơn gấp nhiều lần”.

ThS. Thúy khuyên, ngoài trẻ ra, các bậc cha mẹ cũng cần phải trang bị kỹ năng sống, kỹ năng quản lý cảm xúc. Một khi quá tức giận vì lời nói của mình con bỏ ngoài tai, nếu mình dang tay phát vào mông, vào mặt con có nghĩa là ta đang đưa con mình vào lối sống… bất trị. Chính vì thế mà hãy vận dụng một trong những kỹ năng quản lý cảm xúc để dồn nén tức giận bằng cách nắm chặt bàn tay để kìm nén. Khi thật sự bình tĩnh, lựa chọn cơ hội thích hợp mà nói chuyện mềm mỏng với con. Bên cạnh đó, nhà trường, các tổ chức Đoàn hội cần tổ chức nhiều buổi nói chuyện chuyên đề nâng cao hiểu biết về tâm lý lứa tuổi. Đưa ra các tình huống thường gặp ở trẻ và cùng nhau bàn phương án tháo gỡ khó khăn, tác động khéo léo đến trẻ mới mong đạt được hiệu quả giáo dục.

Người có nhiều công trình nghiên cứu về bạo lực ở gia đình và nhà trường, TS. Nguyễn Hữu Nguyên, Viện Nghiên cứu Phát triển TP.HCM chia sẻ: “Sai lầm lớn nhất của các ông bố bà mẹ đó là luôn cho rằng mình đúng mà không đặt mình vào hoàn cảnh của con. Bao giờ cũng bắt con cái phải làm đúng theo mệnh lệnh của mình khiến trẻ nghĩ rằng mình bị áp đặt, “xử ép”. Đó là nguyên nhân chính dẫn đến trẻ bị ức chế tâm lý. Một khi không có kỹ năng quản lý cảm xúc sẽ nảy sinh hành vi bạo lực”.