Mô hình chủ tịch hội đồng tự quản: Trao quyền tự chủ cho học sinh từ sớm

Một tiết học theo mô hình VNEN – Học sinh được chia nhóm để thảo luận. Ảnh: N.Trinh

Lớp trưởng là chủ tịch hội đồng tự quản trong dự thảo điều lệ trường tiểu học Bộ GD-ĐT vừa công bố đang nhận được sự quan tâm của xã hội.

Bà Trần Thị Thắm, Phó vụ trưởng Vụ Giáo dục tiểu học (Bộ GD-ĐT), đã có cuộc trao đổi với Giáo dục TP.HCM về quan điểm của bộ xung quanh vấn đề này.

PV: Có thể hiểu hội đồng tự quản trong lớp học là như thế nào, thưa bà?

– Bà Trần Thị Thắm: Trước đây, lớp học có lớp trưởng, lớp phó…, nhưng bây giờ mô hình trường học mới (VNEN) không gọi như thế mà gọi là chủ tịch hội đồng tự quản và có các ban như ban học tập, ban đối ngoại… theo hướng nhà trường ngày càng dân chủ hơn. Dân chủ từ khi học sinh còn nhỏ là một yêu cầu của nền giáo dục chúng ta. Việc này không phải mới, đã triển khai ở mô hình VNEN được 4 năm, chúng tôi thấy học sinh làm rất tốt việc này. Chủ động cho học sinh bình bầu để có chủ tịch hội đồng tự quản, trưởng các ban, các em tự quản công việc của mình về các hoạt động như hội họp rồi sinh hoạt bình thường hay nhận xét các bạn như thế nào… Trước đây tổ chức lớp trưởng, lớp phó cũng làm việc đó nhưng không xuất phát từ chính nhu cầu của học sinh mà áp đặt từ giáo viên sang học sinh. Do đó, dẫn đến không dân chủ.

Không dân chủ có tai hại là làm hạn chế khả năng chủ động sáng tạo, khả năng sinh hoạt tập thể, khả năng quản lý lớp, quản lý nhóm và tham gia hoạt động tập thể, điều này học sinh chúng ta yếu. Hội đồng tự quản sẽ khắc phục việc này. Điều này đã thành công ở mô hình VNEN. Thậm chí nhiều trường chưa theo mô hình mới cũng áp dụng.

Thưa bà, vai trò của lớp trưởng trước đây và chủ tịch hội đồng tự quản có gì khác nhau?

– Lớp trưởng trước đây theo dõi, đôn đốc các bạn học hành, theo dõi các bạn đi học muộn hay không học bài… Có nghĩa là, lớp trưởng trước đây nhiều khi làm thay công việc của giáo viên. Nhưng với vai trò là chủ tịch hội đồng tự quản, học sinh có thể tự bảo ban, bình bầu, theo dõi, giám sát lẫn nhau. Trước đây công việc tập thể, giáo viên đứng ra tổ chức phân công, lớp trưởng đôn đốc các bạn thực hiện và hạn chế trong một số nội dung. Nay với hội đồng tự quản, chính các em đứng ra tổ chức, bàn bạc với nhau, thậm chí đề xuất nguyện vọng để thông qua hội đồng tự quản báo cáo với giáo viên, báo cáo phụ huynh… Một số nơi các em còn báo cáo với lãnh đạo địa phương và được địa phương, nhà trường, tổ chức đoàn thể tiếp thu rồi hướng dẫn các em thực hiện. Điều này nhằm mục đích chính không phải là giảm công việc cho giáo viên, nhà trường mà tăng khả năng tự chủ, tự quản, sinh hoạt cùng nhau, trao đổi góp ý lẫn nhau, tăng kỹ năng sống cho học sinh.

Vậy có thể hiểu, với mô hình chủ tịch hội đồng tự quản, lớp học giống như một tổ chức xã hội thu nhỏ phải không, thưa bà?

– Hình dung lớp học cũng như một tổ chức, có các nhóm học sinh khác nhau, các ban khác nhau. Thực tế, cả nhà trường là một xã hội và là một phần của xã hội hiện tại. Chúng ta quan niệm học sinh được học trong nhà trường chính là đã sống, học tập và làm việc trong xã hội nhưng là một phần của xã hội chúng ta. Có thể hình dung sống trong nhà trường là sống với xã hội, không phải như trước đây mình nói là chuẩn bị cho học sinh bước vào đời sống xã hội.

Mô hình này đã được thực hiện tại các trường áp dụng mô hình VNEN, bà đánh giá tác động của nó như thế nào đối với việc dạy và học?

– Muốn thay đổi nhà trường không chỉ thay đổi việc dạy và học mà thay đổi đồng bộ, tất cả hoạt động sư phạm nhà trường, quan hệ giáo viên – giáo viên thân thiện, đồng đội học hỏi lẫn nhau. Quan hệ học sinh – học sinh là cộng tác, phối hợp, trên cơ sở hoạt động cá nhân, các em được hỗ trợ cho nhau. Em khá hơn giúp đỡ em yếu hơn, em yếu hơn tìm chỗ dựa ở bạn để cùng nhau tiến bộ. Quan hệ giáo viên và học sinh cũng bình đẳng trên cơ sở giáo viên là người chỉ đạo, tổ chức, hướng dẫn.

Trong mô hình VNEN, việc dạy của giáo viên không phải là họ đứng lên giảng mà chính là tổ chức cho các em tự học, biết em nào tốt thì động viên, khích lệ, thành công nhỏ dẫn đến thành công lớn. Không áp đặt từ trong giờ dạy, hướng dẫn các em trong lớp, về gia đình như thế nào. Như vậy, với mô hình chủ tịch hội đồng tự quản, học sinh được trao quyền tự chủ từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường.

Xin cảm ơn bà!

Nghiêm Huê (thực hiện)

“Không dân chủ có tai hại là làm hạn chế khả năng chủ động sáng tạo, khả năng sinh hoạt tập thể, khả năng quản lý lớp, quản lý nhóm và tham gia hoạt động tập thể, điều này học sinh chúng ta yếu”, bà Trần Thị Thắm nói.