Nhiều rào cản trong dạy nghề

Vừa qua, tại  Hà Nội, Bộ LĐ-TB-XH phối hợp với các bộ liên quan tổ chức hội nghị khu vực về đào tạo nghề với chủ đề “Đột phá chất lượng dạy nghề”. Đây là dịp để Việt Nam học tập kinh nghiệm của các nước phát triển, nhất là CHLB Đức.

Thứ trưởng Bộ LĐ-TB-XH Nguyễn Ngọc Phi cho biết, hiện nay Việt Nam có 47 nghề đạt tiêu chuẩn ASEAN, 26 nghề đạt tiêu chuẩn quốc tế. Nhưng vấn đề tài chính để đầu tư học nghề rất hạn chế. Thứ trưởng Nguyễn Ngọc Phi lấy ví dụ đối với nghề hàn 6G, theo tiêu chuẩn thì một giờ dạy có thể hết đến 5-6 lạng que hàn, nhưng ở Việt Nam, một tuần chỉ có 5-6 que. Hơn nữa, chi phí cho một người học nghề này phải hết 18 triệu đồng nhưng học phí chỉ được thu 4 triệu đồng. Do đó, có nghịch lý là chất lượng đào tạo không được như mong muốn của người học. Bên cạnh đó, ông Nguyễn Tiến Dũng, Tổng cục trưởng Tổng cục Dạy nghề cho hay lĩnh vực đào tạo nghề ở nước ta mới bắt đầu quan tâm đến chất lượng, phấn đấu đến năm 2020 đạt được mục tiêu có khoảng 290.000 lao động, chiếm khoảng 10% số lao động qua đào tạo nghề có chất lượng cao theo tiêu chuẩn đào tạo nghề của khu vực và thế giới. Qua đó, có thể thấy chất lượng đào tạo nghề ở nước ta hiện còn rất yếu kém, trình độ lao động qua học nghề rất hạn chế, hầu hết mới là sản phẩm bậc trung và kém chất lượng. Đã thế, việc đào tạo nghề ở nước ta hiện vẫn chủ yếu chạy theo số lượng đầu vào, chưa chú ý đến đầu ra, thiếu sự phân luồng, định hướng từ đầu. Thứ trưởng Nguyễn Ngọc Phi cũng khẳng định, đa số HS nước ta còn tâm lý cố theo đuổi giấc mơ ĐH, trừ khi khả năng quá kém mới chịu đi học nghề. Tình trạng này kéo dài nhiều năm qua và trong bối cảnh kinh tế hiện nay đã bộc lộ những hệ lụy to lớn mà xã hội đang phải gồng mình giải quyết. Cụ thể, hàng triệu sinh viên tốt nghiệp ĐH không thể tìm được việc làm do thị trường lao động không có nhu cầu, ngược lại hàng ngàn doanh nghiệp luôn trong cảnh rất khó khăn để tuyển dụng được công nhân kỹ thuật, lao động đã qua đào tạo nghề đúng lĩnh vực và có chất lượng. Mặt khác, gần như 100% lao động nghề đã qua đào tạo khi vào làm việc tại các doanh nghiệp vẫn phải đào tạo lại từ đầu. Theo TS. Lê Văn Hiền, Hiệu trưởng Trường CĐ Nghề Lilama 2, muốn đột phá chất lượng đào tạo nghề cần phải thay đổi căn bản 3 yếu tố, trong đó giáo trình đào tạo phải gắn với nhu cầu thị trường lao động, nhu cầu tuyển dụng của doanh nghiệp; giáo viên dạy nghề phải có kiến thức và kỹ năng, kinh nghiệm thực tế phù hợp với lĩnh vực giảng dạy; thiết bị phục vụ đào tạo phải đáp ứng được nhu cầu học tập. Đáng tiếc, ở hầu hết các cơ sở dạy nghề nước ta hiện nay, cả 3 khâu này vẫn còn rất yếu kém.

Theo kết quả khảo sát học viên tốt nghiệp năm 2011 của Tổ chức GIZ thì trong số 5.897 học viên tốt nghiệp sau 6 tháng có trên 65% có việc làm, còn lại không đi làm. Số không đi làm có các nguyên nhân như tiếp tục đi học, không tìm được việc làm… Như vậy, tỷ lệ học viên không đi làm vẫn còn cao nhưng so với số tốt nghiệp ĐH, con số này chắc chắn khả quan hơn. Nhưng bài toán đặt ra ở đây là phân luồng HS sau THCS và THPT. Nếu như ở Đức, 80% HS sau THPT đi học nghề, chỉ 20% học ĐH thì ở Việt Nam con số này ngược lại. Để thu hút được người học đến với học nghề, bên cạnh các chính sách vĩ mô của Nhà nước, các trường trung cấp nghề, CĐ nghề sẽ phải đổi mới nhiều vấn đề. Theo tiêu chuẩn đào tạo nghề của khu vực và quốc tế, giáo trình dạy nghề phải có 70% số tiết học là thực hành, chỉ 30% học lý thuyết, muốn đạt được tiêu chuẩn này thì việc đề cao trách nhiệm tham gia của các doanh nghiệp rất cần thiết. Theo các chuyên gia trong nước, muốn dạy nghề gắn với nhu cầu thực tiễn của sự phát triển, gắn với thị trường lao động và bám sát nhu cầu tuyển dụng của doanh nghiệp, đã đến lúc Nhà nước nên cho phép các doanh nghiệp tham gia vào khâu đào tạo, cùng đóng góp ý kiến soạn thảo giáo trình tại các cơ sở dạy nghề và định hướng đào tạo nghề cho HS. Đối với người học, vấn đề đặt ra sẽ là đào tạo chất lượng cao đồng nghĩa với học phí sẽ rất cao. Làm thế nào để HS khu vực nông thôn, HS diện chính sách tiếp cận được các chương trình học này? Ông Nguyễn Tiến Dũng, Tổng cục trưởng Tổng cục Dạy nghề cho rằng: Kinh phí đào tạo nghề chất lượng cao là rất lớn, Nhà nước dù có hỗ trợ HS vẫn phải đóng góp.

Cụ thể hiện nay, Tổng cục Dạy nghề đã chuyển giao 8 chương trình nghề cấp độ ASEAN cho 8 trường có hệ cao đẳng nghề để dạy thí điểm, HS phải thi tuyển đầu vào gắt gao hơn thi ĐH, và mỗi lớp chỉ có 25 em. Với thiết bị thực hành hiện đại, trường lớp giới hạn thì học phí của các em sẽ rất cao. Theo ông Dũng, nếu con em gia đình chính sách thì sẽ có hỗ trợ của Nhà nước. Nếu là HS bình thường sẽ có cơ chế đóng góp phù hợp và được hỗ trợ bởi tín dụng sinh viên.

Thiên Lam