Nông dân phớt lờ chuyện học nghề

Nhiều quận, huyện tại TP.HCM trong 3 năm qua, việc vận động người dân tham gia học nghề tồn tại nhiều khó khăn và đào tạo nghề không sát với nhu cầu thực tế của địa phương. Dù TP có nền kinh tế phát triển vào bậc nhất cả nước nhưng hiện số lao động có việc làm sau khi học nghề ở TP vẫn không đạt 70%, chưa hoàn thành chỉ tiêu đề ra. Đó là những nhận định mà nhiều chuyên gia đưa ra tại Hội nghị tập huấn bồi dưỡng tuyên truyền “Đào tạo nghề cho lao động nông thôn” do Bộ Thông tin và Truyền thông phối hợp với Tổng cục Dạy nghề, Bộ LĐ-TB&XH tổ chức tại TP.HCM vừa qua.

Theo ông Nguyễn Thành Hiệp – nguyên Trưởng phòng Dạy nghề, Sở LĐ-TB&XH TP.HCM – thì lao động nông thôn thuộc diện chính sách ưu đãi có công với cách mạng, hộ nghèo, dân tộc thiểu số, người tàn tật, người bị thu hồi đất canh tác theo quy hoạch của TP được hỗ trợ chi phí học nghề ngắn hạn với mức hỗ trợ tùy theo ngành nghề học và thời gian của khóa học nhưng tối đa là 3 triệu đồng/người/khóa học cùng với tiền ăn 15.000 đồng/ngày thực học; đối với người học nghề xa nơi cư trú từ 15km trở lên được hỗ trợ thêm chi phí đi lại tối đa không quá 200.000 đồng/người/khóa học. Hộ cận nghèo được hỗ trợ chi phí học nghề ngắn hạn tối đa là 2,5 triệu đồng/người/khóa học. Lao động nông thôn khác được hỗ trợ chi phí học nghề ngắn hạn tối đa là 2 triệu đồng/người/khóa học. Ông Trần Văn Tiên – Phó giám đốc Ngân hàng Chính sách Xã hội Việt Nam, chi nhánh TP.HCM cũng cho biết: “Lao động nông thôn học nghề được vay tại Ngân hàng Chính sách Xã hội để học các chương trình dài hạn theo quy định hiện hành của Chính phủ về tín dụng đối với HS, SV. Lao động nông thôn làm việc ổn định ở nông thôn sau khi học nghề được ngân sách hỗ trợ 100% lãi suất đối với các khoản vay học nghề”.

Tuy nhiên, ngược với những ưu đãi mà người lao động tại TP khi tham gia các lớp học nghề sẽ được hưởng thì việc vận động người lao động đi học nghề lại khó khăn trăm bề. Ông Nguyễn Văn Ngọc, Phó trưởng phòng LĐ-TB&XH Q.Bình Thạnh, ngao ngán: “Sau khi được TP phê duyệt dự án đào tạo nghề cho lao động nông thôn đến năm 2020, các ban ngành, đoàn thể của quận đã đến từng gia đình có hoàn cảnh khó khăn và những hộ gia đình có người trong độ tuổi đào tạo nghề để khảo sát nhu cầu học nghề, song gần như 289 hộ dân thường trú tại địa phương đều không hứng thú. Chúng tôi xuống với bà con bất cứ thời gian nào nhưng chỉ nhận được những cái lắc đầu từ chối”. Nhiều quận, huyện khác cũng ở vào hoàn cảnh tương tự. Qua khảo sát (thí điểm) nhu cầu học nghề của 54 hộ trên địa bàn Gò Vấp, chỉ có 3 người đồng ý học nghề. Tình hình ở H.Bình Chánh cũng không sáng sủa hơn, mặc dù Phòng LĐ-TB&XH huyện đã kêu gọi một số lao động đi học nghề có thêm chính sách hỗ trợ của huyện, người lao động đã đồng ý và đăng kí theo học nhưng sau khi được duyệt và thông báo nhập học thì người dân cho hay đã có việc làm rồi và họ dứt khoát không đi học nghề nữa. “Tôi học nghề để rồi từ nghề mà kiếm sống nhưng ở địa bàn ấp đã có gần chục “bác sĩ” thú y, vậy tôi học để làm gì?”, đại diện người học nghề tại H.Bình Chánh nói. Ông Nguyễn Văn Liệt, Chủ tịch Hội Nông dân xã Thái Mỹ, Củ Chi nêu thực tế: “Xã tôi hàng năm có hàng trăm lao động đi xuất khẩu lao động tại nước ngoài, qua đó, sau khi công việc ổn định họ gửi tiền về cho gia đình đều đặn, giúp người thân cải thiện được cuộc sống tức thì. Thế nhưng, các đơn vị trường nghề khi về mở lớp chỉ thấy nào là thú y, điện tử… không thấy trường nào biết được nhu cầu thực tế tại địa phương đang cần gì để dạy”.

Theo thống kê của Tổng cục Dạy nghề, mạng lưới cơ sở đào tạo và hoạt động dạy nghề cho lao động nông thôn vẫn còn nhiều bất cập. Một số trung tâm dạy nghề ở vùng sâu vùng xa có cơ sở vật chất nhưng hoạt động theo “mô hình”: 1 giám đốc, 1 kế toán, 1 bảo vệ mà… không có giáo viên dạy nghề. 

Năm 2013, Bộ LĐ-TB&XH thí điểm phân bổ kinh phí cho một số tỉnh, thành để đào tạo giáo viên, cán bộ quản lý dạy nghề. Đến nay đã có gần 10.000 người dạy nghề được bồi dưỡng kỹ năng dạy nghề; gần 8.000 giáo viên được đào tạo đạt chuẩn nghiệp vụ sư phạm dạy nghề. Trong tổng số 1.375 cơ sở có đủ điều kiện dạy nghề được huy động tham gia dạy nghề cho lao động nông thôn có 11.279 giáo viên cơ hữu, 8.032 giáo viên thỉnh giảng và 11.009 người dạy nghề trực tiếp đào tạo nghề cho lao động nông thôn. Tuy nhiên, qua báo cáo của các địa phương, công tác này còn bộc lộ nhiều hạn chế, như: Lúng túng trong tổ chức thực hiện, tuyển không đúng đối tượng giáo viên dạy các nghề trọng điểm quốc tế, khu vực; chưa bám sát nội dung, mục tiêu bồi dưỡng…

Liên quan đến vấn đề quản lý, theo dõi hoạt động dạy nghề, ông Đào Trọng Độ, Phó vụ trưởng Vụ Dạy nghề thường xuyên (Tổng cục Dạy nghề, Bộ LĐ-TB&XH) cũng cho rằng: Đội ngũ quản lý Nhà nước về dạy nghề hiện thiếu về số lượng và yếu về nghiệp vụ. Gần 20% địa phương chưa có trung tâm dạy nghề hoặc trường trung cấp nghề; 42,2% số huyện chưa có cán bộ chuyên trách theo dõi việc dạy nghề; 13,3% trung tâm dạy nghề chưa có giáo viên cơ hữu; 30,3% cơ sở còn đầu tư dở dang, hiệu quả sử dụng chưa cao. Công tác tư vấn, hướng nghiệp học nghề chưa phù hợp với điều kiện, nhu cầu của người dân. Việc lựa chọn cơ sở đào tạo chưa thực sự dựa trên năng lực, chất lượng đào tạo mà còn theo tính chất phong trào. Ở một số nơi, phong trào dạy nghề còn chạy theo số lượng trong khi chất lượng không cao, chưa phù hợp với nhu cầu của người lao động và người sử dụng lao động. Ông Trần Đức Lai, Thứ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông nhận xét: “Chương trình đào tạo nghề cho lao động nông thôn được kỳ vọng là giải pháp quan trọng để giải quyết nhu cầu việc làm, nâng cao thu nhập cho người dân. Dù vậy, chương trình vẫn còn nhiều bất cập khi tỷ lệ lao động sống được với nghề còn quá thấp. Các nghề phi nông nghiệp (điện tử, tin học, cơ khí…) hầu như không có người học vì nông thôn ít có nhu cầu sử dụng lao động”.

Bài, ảnh: Quang Huy