Tư vấn hướng nghiệp: Cần làm từ gốc

Theo lãnh đạo Vụ Giáo dục trung học, Bộ GD-ĐT, hướng nghiệp được tiến hành qua 4 giai đoạn: Giáo dục nghề, tư vấn nghề, tuyển chọn nghề, thích ứng nghề. Trong đó, trách nhiệm chính ở 2 giai đoạn đầu là nhà trường phổ thông, còn 2 giai đoạn cuối là trách nhiệm của các trường dạy nghề, TCCN, CĐ và ĐH. Tuy nhiên, các trường dạy nghề, TCCN, CĐ, ĐH, các đơn vị sử dụng nhân lực và toàn xã hội phải có trách nhiệm phối hợp với ngành GD-ĐT nói chung, trường phổ thông nói riêng làm công tác hướng nghiệp. Cũng theo vị lãnh đạo vụ thì hiện nay, giáo dục hướng nghiệp (GDHN) trong trường phổ thông đang được thực hiện thông qua các con đường: Qua các môn khoa học cơ bản, qua chương trình GDHN chính khóa, qua môn công nghệ và lao động sản xuất, qua tham quan, sinh hoạt ngoại khóa. Tuy nhiên, theo Vụ Giáo dục trung học, GDHN và công tác phân luồng HS sau trung học chưa được quan tâm đúng mức và kết quả còn hạn chế. Nguyên nhân do chủ quan nhận thức của cán bộ quản lý, GV, nhân viên, HS về GDHN và công tác phân luồng HS sau trung học chưa được quán triệt đầy đủ; mục tiêu, nội dung, phương pháp và hình thức GDHN chưa đổi mới kịp thời theo yêu cầu đổi mới kinh tế – xã hội nói chung và đổi mới GD-ĐT nói riêng. Còn theo TS. Lê Đông Phương, Viện Khoa học giáo dục Việt Nam thì những người làm công tác GDHN trong các trường phổ thông hiện nay hầu như không có được một sự đào tạo chuyên môn chính thống. Thường các GV dạy môn học khác hay GV chủ nhiệm “được” trao trách nhiệm phụ trách hoạt động GDHN dẫn đến GDHN và tư vấn thường bị coi là việc của GV chủ nhiệm/GV dạy các môn kỹ thuật chứ không phải trách nhiệm chung của nhà trường. Đồng thời, ông Phương còn chỉ ra một số hạn chế khác của công tác tư vấn hướng nghiệp hiện nay như thiếu gắn kết của các hoạt động GDHN với các cơ sở quản lý lao động; HS thiếu trải nghiệm lao động thực sự. Các chủ sử dụng lao động, nhất là các cơ sở sản xuất, kinh doanh tại chỗ ít khi được mời nói chuyện tại trường học. Hình thức tư vấn hiện nay chủ yếu thực hiện theo nhóm rất lớn nên gần như không có tương tác thực sự với HS. Phụ huynh không biết hoặc không quan tâm đến hoạt động hướng nghiệp. GDHN còn ít để ý đến tạo lập tinh thần kinh doanh/tự chủ mà chủ yếu dẫn dắt các em đến các công việc làm công ăn lương (làm thuê). 

Theo TS. Lê Đông Phương, GDHN cần được triển khai từ đầu bậc THCS thay vì lớp 9 như hiện nay. HS phổ thông phải sớm được làm quen với thế giới việc làm và biết đánh giá đúng năng lực, thiên hướng thật của mình. Để làm việc này, nhất thiết phải có công cụ được thiết kế khoa học, phù hợp với thực tiễn Việt Nam và của từng địa phương, nhóm đối tượng. Ông Phương cho rằng công tác GDHN cần phải được coi như một bộ phận có tính độc lập tương đối chứ không phải tích hợp hoàn toàn trong các môn học khác hoặc đánh đồng với giáo dục ngoài giờ lên lớp.  Chương trình giáo dục phổ thông cần có những phần dành riêng cho hoạt động GDHN và có định hướng tích hợp rõ ràng trong các môn học. TS. Lê Đông Phương đề nghị đội ngũ GV hướng nghiệp trong trường phổ thông phải được đào tạo và chọn lọc bài bản, thường xuyên được bồi dưỡng và cập nhật thông tin. Đội ngũ này phải được đào tạo để tiến hành các hoạt động GDHN độc lập và tư vấn cho GV các môn khác khi tiến hành tích hợp nội dung hướng nghiệp vào các bài giảng. Hiện nay, ở các trường chưa có biên chế cho GV hướng nghiệp. Đồng thời, nội dung hướng nghiệp trong trường phổ thông cũng phải phản ánh được điều kiện và xu thế của thị trường lao động địa phương… Còn về phía Vụ Giáo dục trung học, Bộ GD-ĐT, lãnh đạo vụ cũng cho rằng cần đổi mới nội dung, phương thức GDHN phù hợp với đặc điểm của HS phổ thông và điều kiện nhà trường trong tình hình mới. Đồng thời cũng sẽ đổi mới cơ chế, chính sách, tăng cường nguồn lực tài chính, cơ sở vật chất, thiết bị cho hoạt động GDHN và công tác phân luồng HS sau THPT.

Nghiêm Huê