CT-SGK mới: Vẫn chưa ngã ngũ

Tại diễn đàn, các đại biểu đều thống nhất quan điểm một CT, nhiều bộ SGK. Nhưng triển khai chủ trương này như thế nào mới là vấn đề quan trọng. PGS. Nguyễn Khắc Phi, nguyên Phó giám đốc NXB Giáo dục Việt Nam khẳng định: Có lẽ bây giờ không còn ai phản đối chủ trương một CT, nhiều bộ SGK nữa. Tuy nhiên, để thực hiện nó cực kỳ không dễ dù ở Việt Nam đã có thời kỳ cho biên soạn 3 bộ SGK toán, 2 bộ SGK văn trên cơ sở 1 CT. Tuy nhiên, PGS. Nguyễn Khắc Phi khẳng định: Tôi không dám nói là phản đối với chủ trương Bộ GD-ĐT chủ trì (hay chủ động) biên soạn 1 bộ SGK, càng không tán thành ai đó nói đó là bộ SGK chuẩn. CT là pháp lệnh, SGK không thể là pháp lệnh và có lẽ trên thế giới chưa có bộ SGK nào được coi là SGK chuẩn. PGS. Phi đưa ra 5 lý do để lý giải cho việc không đồng tình Bộ GD-ĐT viết 1 bộ SGK. Thứ nhất là bộ làm thế không đúng chức năng. Thứ hai là ngay khâu đầu tiên chọn tác giả đã có thể sai sót. Thứ ba là bộ trực tiếp đứng làm, ở khâu thẩm định, dù có tuyên bố hùng hồn mấy về tính khách quan, có quy chế ràng buộc mấy vẫn rất dễ sa vào khuynh hướng không lành mạnh, không công bằng. Cái mà PGS. Phi nhắc đến chính là tình trạng phân biệt con nuôi, con đẻ, vừa đá bóng, vừa thổi còi. Thứ tư là kéo theo những hiện tượng không lành mạnh khác. Thứ năm là làm nhụt tinh thần hăng hái, nhiệt tình của các nhà khoa học, các giáo viên…

Đồng quan điểm Bộ GD-ĐT nên đứng ngoài cuộc viết SGK, GS. Nguyễn Minh Thuyết, nguyên Phó chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa Giáo dục Thanh thiếu niên và Nhi đồng Quốc hội cho rằng bộ là cơ quan quản lý Nhà nước ở Trung ương, có nhiệm vụ xây dựng chiến lược phát triển giáo dục, soạn các văn bản ở Trung ương, có nhiệm vụ xây dựng chiến lược phát triển giáo dục, soạn thảo các văn bản quy phạm pháp luật… chứ không làm thay các nhà chuyên môn, nhà xuất bản và các nhà trường. Cơ quan chuyên môn của bộ đã bận tổ chức thi cử, làm dự án, nay kiêm cả xuất bản SGK nữa thì còn thời gian đâu thực hiện quản lý Nhà nước.

Theo ông Thang Văn Phúc, nguyên Thứ trưởng Bộ Nội vụ, trước hết cần có quan điểm nhất quán là phải có một CT chuẩn, vừa cập nhật kiến thức thời đại, vừa mang tính kế thừa và phải có thẩm định quốc gia đối với CT này.  Còn PGS. Văn Như Cương (Trường THPT Lương Thế Vinh, Hà Nội) đặt câu hỏi này và theo ông, đây là việc rất quan trọng cần xác định rõ để đảm bảo tính khả thi của chủ trương đã được đề ra. Một CT, nhiều bộ SGK thì sẽ phải hiểu là các tổ chức, cá nhân tham gia phải biên soạn đủ bộ SGK cho một lớp, hay một cấp học gồm có đầy đủ các môn học theo quy định của CT. Như vậy, một hội nghề nghiệp có thể đủ lực biên soạn SGK cho môn toán hay môn sinh nhưng khó có thể lấn sân hết các môn khác. Hoặc chỉ viết một cuốn SGK cho một lớp chứ không thể viết SGK cho bộ môn nào đó của tất cả các lớp. Chưa kể theo chủ trương đổi mới, sẽ có những môn học mới tinh, chưa hề có SGK, vậy ai sẽ viết, dựa vào cơ sở nào để viết là vấn đề phải tính đến. Ngược lại với nỗi băn khoăn của PGS. Cương, ông Nguyễn Đình Anh, Tổng thư ký Hội Khoa học Tâm lý giáo dục Nghệ An, lại cho rằng với vai trò tổng chỉ huy, Bộ GD-ĐT cần đưa ra những quy định rõ ràng trong việc viết SGK cho lứa tuổi nào, vùng miền nào, đảm bảo tiêu chí nào. Nếu không chặt chẽ, Bộ GD-ĐT có thể đứng trước tình thế “bơi” trong hàng loạt bộ SGK hoặc cuốn SGK khác nhau, rất khó khăn trong việc thẩm định, chọn lựa.

Nên kế thừa cái cũ

Đó cũng là ý kiến của nhiều chuyên gia đưa ra. GS. Nguyễn Minh Thuyết cho rằng: Đề án đổi mới xác định tinh thần kế thừa CT, SGK hiện hành. Nhưng phương án nêu ra trên thực tế là xóa đi, làm lại từ đầu. Cách làm này là không phù hợp với việc giải quyết các vấn đề xã hội. Khó có thể đem lại kết quả như mong muốn, nhất là khi được thực hiện trong một thời gian rất gấp mà không qua dạy thử nghiệm. GS. Thuyết kiến nghị có thể chọn một phương án khác là trên cơ sở đánh giá kết quả thực hiện CT-SGK hiện hành một cách cụ thể hơn, chúng ta giữ lại những bộ SGK phù hợp, chỉ thay những quyển SGK, những nội dung không phù hợp. GS. Trần Kiều (Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam) cho rằng có hai phương án “kế thừa”. Thứ nhất là xem cuốn SGK nào tốt, phù hợp với yêu cầu mới thì giữ lại, viết bổ sung các cuốn còn thiếu. Hai là cứ viết mới hoàn toàn nhưng giữ lại những nội dung hay của bộ SGK cũ. PGS. Văn Như Cương cũng cho rằng thay vào việc chủ động biên soạn một bộ SGK mới để “cạnh tranh” với sách của các tổ chức, cá nhân khác, Bộ GD-ĐT nên làm việc nghiên cứu trên cơ sở bộ SGK hiện hành, những gì hay, ưu điểm, còn phù hợp thì giữ lại, bổ sung phần còn thiếu. Như vậy Bộ GD-ĐT không lo “bị động” trong việc triển khai CT-SGK mới nhưng cũng không tốn kém thời gian, kinh phí để làm lại hoàn toàn một bộ sách khác. Bộ SGK “biên tập lại” đó cũng phải cạnh tranh công bằng với các bộ SGK mới của các nhóm tác giả khác.

Bên cạnh đó, GS. Nguyễn Minh Thuyết cũng cho hay phương án của Đề án đổi mới là thay toàn bộ SGK cùng một lúc, trước mắt thay toàn bộ SGK các môn học ở 3 cấp, mỗi cấp thay luôn SGK của 3 lớp đầu cấp, là khó có thể đem lại kết quả mong muốn.n

Nghiêm Huê