Ôn tập môn sinh học: Chú ý các từ phủ định trong đề thi

Kinh nghiệm tốt nhất, thí sinh nên liệt kê trong mỗi bài học, mỗi chương, mỗi phần có những khái niệm nào cần ghi nhớ và khắc sâu. Có thể không nhất thiết học thuộc lòng các định nghĩa, thuật ngữ nhưng phải hiểu bản chất của khái niệm, thuật ngữ. Ở một mức cao hơn, người học còn phải biết phân biệt các khái niệm với nhau. Tự đặt câu hỏi dạng như: Hai khái niệm đó có gì giống và khác nhau? Nếu khác thì chúng khác nhau chỗ nào? Trả lời được câu hỏi này chắc chắn chúng ta hiểu và làm được bài một cách thỏa mãn. Ví dụ: Câu 1: Mã di truyền là: 

A. Mã bộ một, tức là cứ một nuclêôtit xác định một axít amin.

B. Mã bộ hai, tức là cứ hai  nuclêôtit xác định một axít amin.

C. Mã bộ ba, tức là cứ ba nuclêôtit xác định một axít amin.

D. Mã bộ bốn, tức là cứ bốn nuclêôtit xác định một axít amin.

Như vậy ở ví dụ này, thí sinh chỉ cần nhớ chính xác khái niệm mã di truyền thì sẽ lựa chọn đúng phương án trả lời mà không cần đắn đo cân nhắc gì cả.

Khi học lý thuyết, các em cần phải biết suy luận và tìm hiểu rõ hơn bản chất của các sự vật, hiện tượng và quy luật. Từ đó mới tìm ra điểm chung, điểm riêng giữa các sự vật, hiện tượng, quy luật trong sinh học. Ví dụ, nên tìm ra điểm chung – điểm riêng giữa các quy luật di truyền: Phân li độc lập, liên kết gen, hoán vị gen với di truyền liên kết giới tính và di truyền ngoài nhân. Hoặc cần phân biệt được nội dung học thuyết tiến hóa của Đacuyn với học thuyết tiến hóa tổng hợp hiện đại… Cách học như vậy mới chắc chắn và tự tin dù đề ra dạng nào thì thí sinh cũng xoay xở được.

Khi ôn tập để làm tốt các bài thi thử trắc nghiệm, các em nên đi theo từng chủ đề hoặc từng chương. Cách học này sẽ giúp các em hệ thống hóa kiến thức rành mạch và khoa học hơn. Tránh kiểu ôn tập giẫm đạp kiến thức một cách chồng chéo. Qua đó giúp chúng ta làm quen và cọ xát được các vấn đề theo nhiều khía cạnh khác nhau. Thí sinh nên nhớ, do đặc thù môn sinh học thường có tỉ lệ câu hỏi lí thuyết gấp 2 lần câu hỏi bài tập, bởi vậy các em sẽ không sợ thiếu thời gian cho việc làm bài môn học này. Do đó, để đạt điểm cao và tránh những sai sót không đáng có, khi làm bài thi trắc nghiệm các em cần đọc thật kĩ câu hỏi, gạch chân những từ quan trọng trong đề ra. Với những câu hỏi không phải là câu yêu cầu tái hiện kiến thức theo kiểu thuộc lòng thì khi đọc các đáp án, thí sinh cần phải dành thời gian để chỉ ra được câu phát biểu đó (kết luận đó) là đúng hay sai. Nếu đúng thì chỉ ra đúng ở chỗ nào và sai thì sai ở đâu. Với “mẹo luật” như vậy, các em sẽ chắc chắn đáp án của mình là đúng.

Về bài tập trắc nghiệm thường là những bài toán khá đơn giản, có thể các em tự phân tích hoặc giải nhanh gọn trước khi so sánh để chọn phương án đúng. Ví dụ: Ở một loài thực vật, alen A quy định quả đỏ là trội hoàn toàn so với alen a quy định quả vàng. Cho cây có kiểu gen Aaaa giao phấn với cây có kiểu gen AAaa, kết quả phân tính đời lai là:

A. 35 đỏ: 1 vàng

B. 11 đỏ: 1 vàng

C. 27 đỏ: 9 vàng

D. 3 đỏ: 1 vàng.

Ở dạng câu trắc nghiệm này đòi hỏi thí sinh phải xác định được tỉ lệ các loại giao tử của cơ thể đem lai. Còn ngược lại, nếu không nắm vững kiến thức thì sẽ khó xác định được tỉ lệ các loại giao tử của mỗi cơ thể đem lai. Mà không xác định được tỉ lệ thì sẽ không có cơ sở để tìm ra phương án đúng nhất. Tuy nhiên các em cũng không nên bi quan vì khi biết cách tính tỉ lệ các loại giao tử của từng cơ thể đem lai thì chúng ta sẽ chọn ngay phương án trả lời hoàn toàn chính xác (phương án B).

Kinh nghiệm thực tế cho thấy, khi gặp khó khăn trong việc lựa chọn phương án đúng thì thí sinh không nên xem đáp án trước vì không giúp chúng ta biết lỗ hổng kiến thức ở chỗ nào mà phải ôn ngay những kiến thức liên quan đến phần trả lời câu hỏi trắc nghiệm. Các em sẽ trả lời đúng câu hỏi trên cơ sở hiểu rõ kiến thức liên quan. Có không ít thí sinh do vội vàng nên có thói quen đọc lướt đề thi dẫn đến những sự nhầm lẫn rất đáng tiếc. Vì thế tốt nhất thí sinh nên đọc thật kỹ và đừng bỏ sót từ nào của phần dẫn để hiểu rõ yêu cầu trả lời của câu trắc nghiệm. Ngoài các từ ngữ khẳng định, cần chú ý hơn các từ có ý phủ định trong phần dẫn như: Không, không đúng, sai để tránh hiểu ngược ý của đề bài.

Đinh Hồng Ngọc (GV Trung tâm GDTX Q.3, TP.HCM)