Biên soạn SGK theo hướng tích hợp

1. Đối với sách giáo khoa (SGK), tôi chỉ xin đề cập về SGK môn lịch sử. SGK lịch sử hiện nay dù đã khắc phục nhiều hạn chế nhưng vẫn còn nặng nề về biên niên, sự kiện kể lể dài dòng gây mất hứng thú cho thầy và trò. SGK hiện hành yêu cầu đặt ra quá cao, nội dung quá nhiều. Lấy ví dụ, chương trình lịch sử Việt Nam hiện đại, hầu như không bỏ sót một giai đoạn nào từ chiến dịch này đến trận đánh khác; nhiều đoạn trích dẫn nguyên văn nghị quyết, hội nghị, đối với học sinh là rất khô khan, khó hiểu. Phần xây dựng kinh tế – xã hội như tóm tắt báo cáo tổng kết với những con số nên học sinh dễ chán, không nhớ, lẫn lộn giữa các sự kiện và nhân vật, không tạo ra được cảm xúc trước những trang sử của dân tộc. Lịch sử thế giới lại càng khó, tên nước ngoài khó đọc, địa lý nước ngoài không rành, nhân vật nước ngoài chẳng rõ, nhầm lẫn lung tung.

Từ thực tế trên, tôi xin đề xuất về chương trình và SGK lịch sử như sau: Cần bắt đầu từ việc nhìn nhận đúng về vị trí môn lịch sử trong trường phổ thông, đồng thời điều chỉnh lại chương trình và SGK, bồi dưỡng năng lực của đội ngũ giáo viên thì mới có thể thay đổi tình hình, cùng các môn học khác đào tạo thế hệ trẻ. Cần phải có những thay đổi về giải pháp gồm cấu trúc lại chương trình, viết lại SGK, thay đổi cách viết sử và nâng cao trình độ giáo viên.

Nên viết SGK sao cho đạt yêu cầu là dùng lịch sử dạy người, giáo dục lòng yêu nước cho học sinh. Nếu vì lẽ gì đó làm cho học sinh không thích học sử, chán sử thì đó là một thất bại và như thế thì còn nói gì đến giáo dục lòng yêu nước cho học sinh.

Yêu cầu đặt ra cho SGK lịch sử không phải làm cho học sinh biết thật nhiều các sự kiện lịch sử mà là biết nhìn nhận, đánh giá, phân tích các sự kiện quan trọng, các nhân vật chính diện hoặc phản diện nổi bật trong lịch sử, gợi mở phát huy suy nghĩ cá nhân. Muốn vậy phải làm cho môn lịch sử là một môn khoa học đích thực như nó vốn có. Cho học sinh học ít nhưng hiểu và nhớ được những điều căn bản còn hơn là học nhiều mà chẳng hiểu bao nhiêu, thậm chí còn hiểu sai, nhớ nhầm thì phản tác dụng.

Trước hết, chúng ta cần viết SGK trên tinh thần sự kiện cơ bản, tinh giản kiến thức và phù hợp với lứa tuổi thì mới có thể tạo nên bước chuyển biến thực sự. Việc dạy và học lịch sử cần thiết thực hơn, dạy lịch sử không những giúp học sinh hiểu quá khứ của tổ tiên và nhân loại mà còn giúp thế hệ trẻ có thể hội nhập với thế giới, thích ứng được với cơ chế thị trường. SGK lịch sử viết khô khan, nặng nề và đòi hỏi học sinh phải thuộc lòng các sự kiện lịch sử thì rất khó để giáo viên có thể giảng dạy và thuyết phục.

2. Về chương trình giáo dục hướng nghiệp: Sau năm 2000, chương trình “Sinh hoạt hướng nghiệp” đổi tên thành “Hoạt động giáo dục hướng nghiệp”. Từ khi có chỉ thị 33/2003/CT của Bộ GD-ĐT thì hoạt động giáo dục hướng nghiệp đã được đẩy mạnh với nhiều tài liệu hướng dẫn giáo viên, sách tư vấn hướng nghiệp được biên soạn dùng cho chương trình này. Tuy nhiên, do thiếu sự quan tâm chỉ đạo, kiểm tra nên chương trình này lại rơi vào tình trạng yếu kém như: Đội ngũ làm nhiệm vụ hướng nghiệp không quan tâm giáo dục hướng nghiệp cho học sinh phổ thông; nội dung giáo dục hướng nghiệp qua môn học với phương pháp lồng ghép, tích hợp chưa có sách hướng dẫn cho giáo viên thực hiện. Sự hiểu biết của học sinh về nghề nghiệp còn nhiều sai lệch, thiếu cơ sở và tự tin trong lựa chọn nghề sau học vấn phổ thông. Việc học nghề phổ thông của học sinh chủ yếu là để cộng điểm thi tốt nghiệp.

Do vậy, để khắc phục những yếu kém này trong chương trình giáo dục hướng nghiệp cần biên soạn thêm sách hướng dẫn cho giáo viên về giáo dục hướng nghiệp, nhất là sách hướng dẫn giáo dục hướng nghiệp qua môn học ở trường phổ thông.

NGƯT.TS  Phạm Văn Khanh