Cần chú trọng dạy ngoại ngữ trong nhà trường

Dĩ nhiên, bất kỳ quyết định nào cũng có hai mặt, tích cực và chưa tích cực; nếu Bộ GD-ĐT thực hiện việc không bắt buộc thi môn ngoại ngữ trong kỳ thi tốt nghiệp sắp tới rõ ràng là sẽ được một số học sinh và phụ huynh ủng hộ, vì như thế sẽ giúp nhiều em “nhẹ nhàng” hơn, giảm sự lo lắng cho các bậc cha mẹ… Nhưng đằng sau đó e rằng có một khoảng trống mênh mông!

1. Trước hết, phải thừa nhận rằng việc dạy và học ngoại ngữ hiện nay ở các trường phổ thông còn chưa thống nhất, đồng đều nhau về mặt chất lượng; một số đáng kể các trường có chất lượng giảng dạy còn thấp, do trình độ giáo viên, do điều kiện cơ sở vật chất, do mặt bằng học sinh và cả do chương trình giảng dạy chưa thật sự hợp lý. Nhưng không thể vì lý do đó mà xem nhẹ việc dạy ngoại ngữ ở khu vực này. Bởi lẽ, việc dạy ngoại ngữ trong trường phổ thông về cơ bản là một chương trình “chuẩn”, tương đối thống nhất trong cả nước, phù hợp với điều kiện lứa tuổi và sự bố trí học các môn khác. Do đó, nếu học ngoại ngữ ở các trung tâm, các trường khác thì thường theo mục tiêu đào tạo của cơ sở đó; chẳng hạn, cơ sở chuyên dạy về luyện thi lấy chứng chỉ thì họ sẽ dạy để nhằm đạt kết quả cao trong các kỳ thi đó, không nhất thiết theo nhận thức của lứa tuổi, cũng không cần phù hợp với hiểu biết nói chung ở một trình độ nhất định nào đó; tương tự như vậy, cơ sở dạy đàm thoại, phiên dịch, biên dịch… thì sẽ chú trọng đến những kỹ năng rất chuyên biệt đó mà không quan tâm nhiều đến các yếu tố còn lại, như vậy sẽ khó tạo ra nền tảng kiến thức căn bản cho người học về môn ngoại ngữ nói riêng và các kiến thức khác nói chung. Đã vậy, khi học ở đây, thường có sự khác nhau về lứa tuổi, trình độ, nhận thức thì việc tiếp thu cũng có sự khác biệt, điều mà trong cùng độ tuổi và môi trường sẽ dễ dàng thể hiện hơn.

2. Hiện nay hầu hết các trường ĐH, CĐ đều đòi hỏi sinh viên ra trường phải có trình độ ngoại ngữ nhất định (với một chứng chỉ hẳn hoi, chứ không phải chỉ vượt qua các kỳ thi theo chương trình học của trường đó), nếu chưa có nền tảng vững chắc vốn ngoại ngữ từ phổ thông thì sinh viên sẽ vất vả hơn, tốn nhiều thời gian hơn để đạt được yêu cầu đó. Giả sử hai sinh viên đến từ hai địa phương khác nhau cùng học một ngành ở ĐH, cả hai sẽ phải học cơ bản như nhau, đồng thời phải nộp chứng chỉ ngoại ngữ trước khi tốt nghiệp; nhưng sinh viên nào đã được học ngoại ngữ một cách nghiêm túc ở phổ thông sẽ dễ dàng thi lấy chứng chỉ hơn sinh viên kia, cũng có nghĩa là sẽ có nhiều thời gian và điều kiện để học tốt chương trình chuyên môn, thì cơ hội ra trường với tấm bằng tốt hơn, cơ hội tìm được việc làm cũng sẽ rõ ràng hơn. Nhìn nhận như vậy sẽ thấy ý nghĩa của việc học tốt môn ngoại ngữ trong trường phổ thông.

3. Việc cho rằng giảm một môn thi sẽ giảm áp lực, điều đó cũng cần xem lại. Áp lực thi cử phần lớn ở cách thi (cách ra đề, cách chấm điểm, cách đánh giá…), tính chất kỳ thi (thi đạt chuẩn hay thi tuyển chọn…) chứ không phải hoàn toàn ở số môn thi. Có thể thí dụ, nếu thi môn văn với 100 câu hỏi trắc nghiệm về năm sinh, năm mất, tên tác phẩm, đoạn trích, nguyên văn lời đánh giá… thì hẳn sẽ vất vả cho thí sinh hơn là thi cùng lúc nhiều môn với các câu hỏi về nhận thức, tự đúc kết, rút ra bài học, tự đánh giá từ kiến thức đã học của các môn xã hội. Do đó, nếu không thay đổi, với cách giảng dạy, học tập, đánh giá như hiện nay thì dù chỉ thi một môn cũng sẽ rất áp lực, nói gì đến nhiều môn. Để khắc phục tình trạng này, riêng ở môn ngoại ngữ cũng phải có nhiều cải tiến về chương trình, cách dạy, cách học, cách đánh giá.

Từ đó có thể thấy, bên cạnh sự nâng chất lượng giảng dạy môn ngoại ngữ trong trường phổ thông thì cũng phải đồng thời tạo điều kiện cho các cơ sở dạy ngoại ngữ không ngừng nâng chất lượng dạy và học. Các cơ quan chức năng cần kiểm tra, giám sát chặt chẽ chất lượng giảng dạy của các trường, cơ sở dạy ngoại ngữ. Bởi nếu chất lượng giảng dạy ở các nơi này được nâng lên thì sẽ góp phần tích cực vào việc nâng chất lượng dạy và học ngoại ngữ ở trường phổ thông. Do đó, phải tránh tình trạng các cơ sở mở lớp ồ ạt mà điều kiện phòng ốc, phương tiện, giáo viên… không đảm bảo; đồng thời cần quản lý chặt chẽ việc thi và cấp chứng chỉ ngoại ngữ ở các cơ sở này.

4. Có thể thấy, hiện nay, học ngoại ngữ có khá nhiều cách, học ở các trung tâm, học qua internet, tự học, học tại nhà, ra nước ngoài… nhưng với phần đông học sinh Việt Nam thì cách học qua nhà trường phổ thông vẫn là nền tảng và phù hợp nhất. Do đó, cần thiết phải nâng chất lượng dạy ngoại ngữ trong trường phổ thông, đồng thời cải tiến kỳ thi tốt nghiệp THPT môn ngoại ngữ, thay vì bỏ môn này ra khỏi kỳ thi!

Trúc Giang