Đổi mới quản lý trường học: Bắt đầu từ đội ngũ cán bộ, giáo viên

Những khuyết điểm chậm được khắc phục như tổ chức dạy thêm tràn lan và cả vi phạm nhân cách HS không phải là không có trong thực tế. Một số trường học đã “lộ” ra tỉ lệ khá lớn GV phổ thông còn yếu về năng lực nên chưa đủ sức đáp ứng các yêu cầu cần thiết và cấp bách của giáo dục hiện hành. Đặc biệt, tình trạng vừa thừa lại vừa thiếu GV tồn tại dai dẳng hàng chục năm qua không giải quyết rốt ráo khiến công tác đào tạo và sử dụng GV phải đứng trước những rào cản lớn. Trong lúc đó, các trường và các khoa sư phạm lại tuyển đầu vào ngày một thấp, nội dung quá lạc hậu nên cứ thụt lùi về phương pháp… Vì thế, theo GS.TSKH Thái Duy Tuyên (Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam), nâng cao chất lượng đội ngũ GV là một vấn đề rộng lớn, rất quan trọng và cũng rất phức tạp đòi hỏi “người trong cuộc” phải có thời gian và quá trình.

Đi tìm cội nguồn của những vướng mắc này, TS. Huỳnh Công Minh, nguyên Giám đốc Sở GD-ĐT TP.HCM, đã đưa ra một câu hỏi và sau đó tự trả lời: “Tồn tại chính của chúng ta là gì? Phải chăng đó là vấn đề tư duy giáo dục”. TS. Huỳnh Công Minh đã đưa ra một nhận xét rất có hình ảnh, đó là tư duy giáo dục vừa qua hầu như chỉ nhìn trên mặt phẳng của lối mòn có sẵn mà thôi. Ngay như ngành GD-ĐT TP.HCM trong thời gian qua so với cả nước về mặt đổi mới tư duy có nổi trội nhưng vẫn chưa đều và đặc biệt còn bị hệ thống tổ chức giáo dục khoa bảng khống chế.

Đứng ở một góc độ khác, nhiều chuyên gia cho rằng, đội ngũ cán bộ quản lý hiện nay đạt chuẩn về trình độ nghiệp vụ và chuyên môn nhưng khả năng ngoại ngữ và khả năng ứng dụng CNTT trong công tác quản lý còn rất hạn chế. Nhưng tồn tại lớn hơn là thiếu khả năng dự báo, tiên đoán và hoạch định chiến lược phát triển…

Từ những yếu kém trên, việc đưa ra biện pháp để đào tạo và bồi dưỡng đội ngũ nhà giáo theo hướng đổi mới là cần thiết. Theo TS. Ninh Văn Bình, Trưởng phòng GD-ĐT Q.Phú Nhuận (TP.HCM), ngoài bồi dưỡng chính trị phẩm chất, lương tâm nghề nghiệp và kỹ năng nghiệp vụ dạy học thì cần coi trọng việc bồi dưỡng tại chỗ. Có như vậy mới tiết kiệm được thời gian, kinh phí và tận dụng được nhiều cơ hội như tổ chức thao giảng, dự giờ thăm lớp để học tập những kinh nghiệm qua trao đổi góp ý dựa trên nội dung và cách tiến hành một bài giảng cụ thể, qua đó giúp đỡ nhau trong chuyên môn nghiệp vụ. Bên cạnh việc tổ chức hội thi GV dạy giỏi các cấp, Phòng GD-ĐT và Sở GD-ĐT cần khuyến khích và tạo điều kiện cho GV tự học, tự nghiên cứu tài liệu thường xuyên. Đây là vấn đề không cần nhắc cũng phải làm. Để thay đổi cỗ máy quản lý trường học cần phải có sự đổi mới mạnh mẽ trong công tác thi đua, công tác hội họp và bố trí hiệu trưởng tài năng, tâm huyết. Khắc phục những yếu kém và loại bỏ những mệnh lệnh hành chính quan liêu cổ hủ cản trở quá trình kiện toàn đổi mới… Những giải pháp trước mắt như tập huấn nâng cao nhận thức về đổi mới căn bản toàn diện giáo dục, đồng thời xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật và củng cố hệ thống pháp lý cho công cuộc đổi mới – theo TS. Huỳnh Công Minh – cũng phải làm ngay.

Nhiều ý kiến cũng cho rằng, ngành giáo dục phải chú trọng đổi mới quản lý giáo dục theo hướng tăng cường phân cấp. Có như vậy mới tạo điều kiện để các trường tự chủ và chịu trách nhiệm trong các hoạt động của mình trên cơ sở giáo dục tự chủ và hệ thống các văn bản pháp quy. Cụ thể là tăng cường tự chủ trong quản lý nhân sự, tài chính, nội dung và chương trình dạy, quản lý đổi mới phương pháp dạy học. Giao quyền chủ động cao hơn cho các trường để họ sáng tạo năng động trong việc thực hiện có hiệu quả các mục tiêu giáo dục… Một số bộ môn hiện nay không thể tiến hành chuẩn hóa do không đủ GV mở lớp vì thế nên tiếp tục mở hoặc có chế độ liên thông để tránh thiệt thòi cho GV và cũng để tạo điều kiện chuẩn hóa tốt hơn.

Phan Ngọc Quang