Ai bảo vệ trẻ?

Trước đó, một nữ sinh lớp 6 ở Bình Thuận vì cứu em nhỏ 5 tuổi khỏi bị đuối nước, còn bản thân em thì tử vong; thậm chí một học sinh lớp 6 khác tại TP.HCM bị đuối nước khi đang… học bơi. Trước đó nữa là vụ 7 học sinh một trường THCS ở Bình Dương chết đuối tại Cần Giờ khi đi dã ngoại…

Tra trên mạng internet, những chuyện trẻ tử vong, bị bạo hành bởi nhiều lý do diễn ra với mức độ khá dày: Bé trai 3 tuổi ăn sáng chờ vào lớp bị chết đuối (Ninh Thuận), bé trai 10 tuổi chết đuối trong nền móng công trình (Kiên Giang), 3 học sinh chết đuối thương tâm (Gia Lai), 2 học sinh tắm sông bị nước cuốn trôi chết đuối (Quảng Nam), 1 học sinh bị anh của bạn học hành hung ngay tại trường (Vĩnh Long)…

Đó chỉ là những vụ việc mới xảy ra trong mấy tháng đầu năm 2014 nhưng ít nhiều phản ánh một thực tế là trẻ em nói chung và học sinh nói riêng còn chưa được bảo vệ đầy đủ.

Có nhiều vấn đề đáng bàn từ những sự kiện này, chẳng hạn, ai bảo vệ trẻ, bảo vệ bằng cách nào, vai trò của gia đình – nhà trường và xã hội trong việc bảo vệ trẻ ra sao, nguyên nhân các tai nạn…

Thứ nhất, dường như có sự nhìn nhận chưa đầy đủ của người lớn về việc bảo vệ trẻ. Chẳng hạn, một số bậc cha mẹ tin rằng đưa đón con từ nhà đến trường và ngược lại là đã bảo vệ tốt cho con mà chưa phối hợp tốt với nhà trường, chưa dạy cho con các kỹ năng tự bảo vệ cần thiết… Còn nhà trường về nguyên tắc là chịu trách nhiệm bảo vệ trẻ trong thời gian trẻ ở trên lớp, nhưng giờ tan trường cha mẹ chưa đón thì không ai bảo vệ trẻ. Ngay cả một số yêu cầu có tính pháp lý như phải đội mũ bảo hiểm cho trẻ từ 6 tuổi khi lưu thông bằng xe máy, quyền tự quyết của trẻ trong một số vấn đề (như tài sản riêng, ở với cha hay mẹ khi cha mẹ ly hôn…, khi hỏi cung trẻ phải có người giám hộ…) cũng chưa được quan tâm thực hiện đầy đủ.

Thứ hai, cách thức bảo vệ trẻ chưa thực sự phù hợp. Hiểu một cách thông thường nhất, bảo vệ phải bao gồm về thể chất và tinh thần, nhưng trên thực tế cả hai yêu cầu này cũng chưa được thực hiện đồng bộ và đầy đủ. Có không ít cha mẹ cho rằng chăm sóc đầy đủ các nhu cầu vật chất, tránh làm con bị thương tật tức là đã làm tròn nghĩa vụ bảo vệ con, nhưng kỳ thực còn thiếu bảo vệ về cảm xúc, nguyện vọng (được yêu thương, quan tâm chu đáo, được tạo điều kiện để con thỏa mãn các nhu cầu về tinh thần…). Hay ở nhà trường, liệu tất cả giáo viên đều quan tâm đến sức khỏe, tâm lý của học sinh hay không, hay đôi lúc còn bạo hành, có lời nói thái độ gây tổn thương tinh thần cho trẻ… cũng cần phải xem xét kỹ.

Thứ ba, công tác tuyên truyền, phối hợp về việc bảo vệ trẻ còn chưa được thực hiện đồng bộ và bài bản. Việc phổ biến quyền trẻ em cơ bản được các trường học, các phương tiện truyền thông thực hiện nhưng trên thực tế có bao nhiêu trẻ thực sự hiểu về quyền của mình, có bao nhiêu bậc cha mẹ nhận thức đầy đủ về quyền trẻ em, có bao nhiêu người thi hành công vụ hoặc thực hiện các chức trách mang tính công quyền nghiêm túc thực hiện quyền trẻ em? Việc dạy các kỹ năng tự bảo vệ hiện cơ bản còn bỏ trống, cha mẹ nào có hiểu biết thì dạy, giáo viên nào có tâm huyết thì hướng dẫn…, còn lại thì gần như không quan tâm.

Thứ tư, trong phần lớn các trường hợp, đuối nước thường gây tai nạn nhiều cho trẻ hơn các rủi ro khác. Đây là điều rất đáng tiếc, bởi nguy cơ rủi ro từ đuối nước đã được cảnh báo từ khá lâu, một số địa phương và trường học đã tổ chức dạy bơi cho trẻ, nhưng trên thực tế kết quả vẫn còn khiêm tốn. Một số bậc cha mẹ, giáo viên vẫn chưa ý thức một cách nghiêm túc và đầy đủ về việc cho trẻ học bơi; hoặc đã có cho trẻ học bơi, trẻ đã biết bơi nhưng không giúp trẻ có nhận thức đúng đắn về nguy cơ đuối nước, dẫn đến một số trường hợp trẻ biết bơi vẫn bị tai nạn.

Các nhà nghiên cứu cơ bản thống nhất với nhau rằng, trong các quyền trẻ có quyền được bảo vệ, đó là quyền được bảo vệ khỏi các lạm dụng, bạo hành, bỏ bê, khai thác và phân biệt đối xử; quyền có nơi an toàn để vui chơi; cách nuôi dạy mang tính xây dựng, và nhận thức về khả năng phát triển của trẻ em…

Do đó, gia đình – nhà trường và xã hội phải thực sự tích cực bảo vệ trẻ bằng những hành động cụ thể, thiết thực chứ không phải bằng khẩu hiệu suông hay lời nói có tính nửa vời. Chẳng hạn, cha mẹ và giáo viên phải được tập huấn, tuyên truyền đầy đủ và nghiêm túc về quyền trẻ em, đồng thời có sự giám sát, kiểm tra việc thực hiện trên thực tế. Gia đình và nhà trường bên cạnh việc tăng cường các biện pháp bảo vệ trẻ thì cần thiết phải hướng dẫn, dạy trẻ các kỹ năng tự bảo vệ, trong đó có những kỹ năng rất cơ bản và thông thường như tránh bị lạm dụng, bị bắt cóc, bị xâm hại, bị bạo hành, tai nạn giao thông, đuối nước, các tai nạn về điện, lửa…

Co thể nói, toàn xã hội cần quan tâm, chăm chút cho trẻ nhiều hơn nữa trong việc giúp trẻ an toàn, đảm bảo các quyền của trẻ…

ThS. Nguyễn Minh Hải