Chất lượng dạy – học tiếng Anh không cải thiện: Do đâu?

Việc dạy và học tiếng Anh không hiệu quả có nhiều nguyên nhân, nhưng theo tôi, yếu tố đầu tiên cần phải xem xét và khắc phục chính là môi trường giao tiếp. Chính môi trường giao tiếp thiếu đã ảnh hưởng quyết định tới cả thầy lẫn trò.

Học sinh muốn nói tiếng Anh tốt cần phải có môi trường giao tiếp để luyện tập hằng ngày. Ảnh: N.Trinh

Với thầy

Xét tổng thể, hiện nay đội ngũ giáo viên dạy tiếng Anh trên cả nước đang thiếu cả số lượng lẫn chất lượng. Đặc biệt về vấn đề chất lượng, dù Bộ GD-ĐT hàng năm đều có kế hoạch, chương trình, dự án bồi dưỡng nâng cao trình độ giáo viên, nhưng hiệu quả của việc bồi dưỡng này rất hạn chế. Lấy ví dụ gần đây nhất là Đề án ngoại ngữ quốc gia 2020. Dù được đầu tư nhiều ngàn tỷ đồng ngân sách và đã đi qua khoảng 1/3 chặng đường, nhưng những gì thu được thời gian qua cho thấy đề án này khó mà đạt được mục tiêu đề ra. Theo đề án, đến năm 2020, giáo viên và học sinh phải đạt các chuẩn tiếng Anh theo khung tham chiếu châu Âu (6 bậc) hoặc tương đương. Đối với giáo viên, việc học tập bồi dưỡng nâng cao, thi chứng chỉ thời gian qua cho thấy tỷ lệ giáo viên thi đạt chuẩn theo yêu cầu rất thấp. Có thể chỉ ra hai nguyên nhân chính, đó là: các kiến thức phải đạt được theo chuẩn của khung tham chiếu châu Âu quá hàn lâm, không gắn với thực tế; giáo viên dạy tiếng Anh ở ta lâu nay không có môi trường để rèn giũa các kỹ năng nên các kỹ năng học được trong trường ĐH sau khi ra trường cứ mỗi ngày một cùn đi. Ngay cả một số giáo viên đã thi đạt chuẩn theo đề án này thì sau khi thi xong, những kỹ năng, những kiến thức bồi dưỡng tập huấn được cũng mau chóng bị lãng quên vì không được sử dụng thường xuyên. Số giáo viên tiếng Anh có thể tự tin giao tiếp với người nước ngoài chỉ chiếm một tỷ lệ nhỏ và phần đông trong số đó là những giáo viên đã có điều kiện đi tập huấn, học tập ở nước ngoài. Thầy như vậy thì trò sẽ ra sao?

Với trò

Tiếng Anh cũng như bất kỳ một ngôn ngữ nào khác, muốn làm chủ và thành thạo, phải sử dụng nó thường xuyên.

Một thực tế ai cũng nhận thấy là học sinh Việt Nam học tiếng Anh với thời lượng khá nhiều nhưng khả năng giao tiếp kém, ngay cả các sinh viên chuyên ngữ cũng gặp khó khăn hoặc không giao tiếp được bằng tiếng Anh. Mặc dù trong nhiều năm qua, Bộ GD-ĐT và các cơ sở đào tạo tiếng Anh đã có nhiều dự án, đề án, cải cách, cải tiến, thay đổi chương trình, giáo trình, sách giáo khoa, bồi dưỡng nâng cao trình độ giáo viên nhưng chất lượng của việc dạy và học tiếng Anh vẫn không cải thiện được bao nhiêu. Ngay ở các thành phố lớn, nơi có các trung tâm Anh ngữ, các cơ sở đào tạo luyện thi chứng chỉ quốc tế như TOFEL, TOEIC, IELTS… mọc ra khắp nơi, thu hút khá đông lượng học sinh học và ôn luyện, cũng chỉ một số ít trong số này có thể tự tin giao tiếp được bằng tiếng Anh. Đó là những học sinh có năng khiếu, yêu thích môn học, tích cực và năng động. Những học sinh này đã chủ động, tự tìm cho mình các môi trường để luyện tập và thực hành giao tiếp như tham gia các nhóm công tác xã hội có người nước ngoài, các tổ chức phi chính phủ… hay dành thời gian tới những địa điểm mà người nước ngoài thường lui tới để trò chuyện, làm quen. Như vậy, cùng với việc ngân sách Nhà nước bỏ ra một số tiền khá lớn thì túi tiền của các bậc phụ huynh và công sức của đa số học sinh bỏ ra cũng không nhỏ đối với việc học tiếng Anh nhưng hiệu quả thu được lại không tương xứng. Đa số người Việt Nam vẫn không sử dụng và nói được tiếng Anh. Và nguyên nhân chủ yếu như đã nói ở trên chính là chúng ta quá thiếu môi trường giao tiếp để luyện tập và sử dụng tiếng Anh trong đời sống hàng ngày.

Tiếng Anh cũng như bất kỳ một ngôn ngữ nào khác, muốn làm chủ và thành thạo, phải sử dụng nó thường xuyên, sử dụng hàng ngày. Vậy làm thế nào để có thể đưa tiếng Anh vào sử dụng một cách thường xuyên trong đời sống hàng ngày của chúng ta, tôi thiết nghĩ Bộ GD-ĐT cần có một sự thay đổi bước ngoặt về tư duy và định hướng với ngôn ngữ tiếng Anh, từ đó có những chiến lược cải cách phù hợp trong việc dạy và học tiếng Anh.

Nguyễn Thị Dung
(Trường CĐ Công thương TP.HCM)