Thi tốt nghiệp THPT 2024: Điểm môn văn có lạc quan hơn năm trước?

Với tính chất mở của đề thi, cùng với văn bản đọc hiểu được cho là hay, các câu hỏi của đề thi cũng phát huy được tính sáng tạo nơi thí sinh vì tiệm cận với cách ra đề thi theo định hướng của chương trình 2018, tình hình điểm số môn văn năm nay có nhiều “điểm sáng”…

Thí sinh ký tên sau khi nộp bài thi môn văn. Ảnh: Đ.Yến

Đề thi tạo được hứng thú cho thí sinh khi làm bài

Kết thúc buổi thi môn văn, khảo sát ý kiến của một số thí sinh, nhiều em hoan hỷ cho biết cảm thấy thích thú với đề thi và đa số đều làm bài tốt. Phần lớn các em tự tin cho biết điểm thi môn văn của mình sẽ từ 6,5 trở lên. Có nhiều lý do khiến cho điểm thi môn văn năm nay lạc quan, trong đó có nhân tố quan trọng từ văn bản đọc hiểu.

Khác với đề minh họa môn văn kỳ thi tốt nghiệp THPT năm nay, khi đề cho phần đọc hiểu là văn bản thơ và phần nghị luận văn học là văn xuôi, thì đề thi chính thức lại cho ngược lại: đọc hiểu là văn xuôi (trích “Dòng sông và những thế hệ của nước”, Nguyễn Quang Thiều) và nghị luận văn học là thơ (một đoạn trích trong “Đất nước” của Nguyễn Khoa Điềm). Tuy đa số thí sinh thường thích đọc hiểu thơ hơn văn xuôi, nhưng với đề thi văn năm nay, văn bản đọc hiểu đã tạo hứng thú cho các em khi làm bài, vì hay và giàu tính hình tượng nghệ thuật khi ví việc sáng tạo nghệ thuật như dòng chảy của con sông.

Đề thi không khó và đa số thí sinh đều lấy được điểm trên trung bình. Dự đoán điểm trên 7 của môn văn năm nay sẽ nhiều. Các câu hỏi chống điểm liệt (từ 1,0 điểm trở xuống) như câu 1, 2 (theo đáp án tổng 2 câu này là 1,0 hoặc 1,5 điểm) của phần đọc hiểu quá rõ ràng, thí sinh chỉ cần bám sát văn bản là ghi ra được.

Câu 1 (viết đoạn văn khoảng 200 chữ) của phần làm văn cũng không có gì khác lạ so với đề thi minh họa. Yêu cầu bàn về “ý nghĩa của việc tôn trọng cá tính” cũng là dạng đề bài quen thuộc với thí sinh. Cái mới của yêu cầu viết đoạn văn này là thoát ly hẳn với văn bản đọc hiểu. Không phải như đề thi của năm 2023 là có thêm phần tích hợp giữa văn bản đọc hiểu và viết đoạn văn: “Từ nội dung đoạn trích ở phần đọc hiểu, anh/chị hãy viết…”. Cách yêu cầu này giúp thí sinh tránh được lỗi là quá sa đà vào văn bản đọc hiểu, nói theo ý văn bản đọc hiểu, hoặc lấy lại dẫn chứng, lặp ý… Câu nghị luận văn học (câu 2: 5,0 điểm) là một câu hỏi quá hàn lâm, quen thuộc, hầu hết thí sinh đều chuẩn bị tốt về kỹ năng phân tích đoạn thơ.

Phân loại rõ trình độ thí sinh

Khi đề thi nhẹ nhàng, đa số thí sinh làm bài tốt, thì vấn đề băn khoăn đặt ra là làm sao đảm bảo phân loại thí sinh để phục vụ cho mục đích xét tuyển đại học. Điều này đã được đề thi tốt nghiệp THPT môn văn năm nay thể hiện rất rõ trong các câu hỏi của đề từ mức độ nhận biết đơn giản đến liên hệ, vận dụng, sáng tạo…

Thí sinh tại TP.HCM chuẩn bị làm bài thi môn văn trong kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2024. Ảnh: Y.Hoa

Điểm phân loại thí sinh rõ ràng nhất là ở câu 3, câu 4 của phần đọc hiểu. Và ở vế sau của câu hỏi nghị luận văn học: “Từ đó nhận xét về sự kết hợp giữa cảm xúc và suy tư của Nguyễn Khoa Điềm thể hiện trong đoạn thơ”. Theo đó, với câu 3 phần đọc hiểu, thí sinh phải trả lời được tác dụng về hình thức biểu đạt và tác dụng về việc làm rõ nội dung, ý nghĩa biểu đạt. Còn ở câu 4, thí sinh cần nêu rõ cụ thể bài học gì về lối sống cho bản thân (chỉ cần một bài học là được), và phải lý giải thuyết phục (vì sao lựa chọn bài học ấy) mới đạt trọn điểm. Ngoài ra, ở câu 4 này còn đòi hỏi thêm về việc diễn đạt (thường là 0,25 điểm). Thí sinh sẽ bị trừ 0,25 nếu mắc lỗi về dùng từ, đặt câu, chính tả… Để nhận xét “về sự kết hợp giữa cảm xúc và suy tư của Nguyễn Khoa Điềm” đòi hỏi thí sinh phải hiểu sâu sắc đoạn trích “Đất nước” và nắm thật vững phong cách nghệ thuật thơ trữ tình chính trị/chính luận của Nguyễn Khoa Điềm.

Bên cạnh đó, điểm cho phần sáng tạo cũng rất quan trọng dẫn đến phân loại trình độ thí sinh. Tổng điểm cho phần này (gồm viết đoạn văn và nghị luận văn học) thường từ 0,5 đến 0,75 điểm. Theo nhận xét của giám khảo chấm thi nhiều năm, những bài văn đạt điểm tốt đều là những bài đạt điểm tuyệt đối ở phần sáng tạo. Theo yêu cầu của đáp án chấm, thông thường điểm sáng tạo này thể hiện ở chỗ bài viết phải có quan điểm chính kiến riêng; có những suy nghĩ, nhận định sâu sắc; phải có dẫn chứng phong phú, phù hợp; văn phong có giọng điệu riêng, trôi chảy, giàu cảm xúc; liên hệ, vận dụng nhiều kiến thức lý luận văn học vào bài làm…

Đề tài quen thuộc

Trả lời báo chí sau khi văn bản “Đất nước” được đưa vào đề thi tốt nghiệp THPT năm nay, nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm nói ngắn gọn: “Hãy để người trẻ tự cảm nhận về đất nước”. Điều này đồng nghĩa với suy nghĩ rằng đề tài về quê hương, đất nước, dân tộc… luôn là đề tài quen thuộc nhưng không bao giờ nhàm chán; gần gũi nhưng bao giờ cũng mới mẻ, gợi mở, hấp dẫn đối với thí sinh. Bởi vì bản thân mỗi người, mỗi thế hệ đều có những suy nghĩ, cảm nhận riêng của mình, mang tiếng nói, hơi thở của thời đại. Theo quan sát của chúng tôi, đề thi tốt nghiệp THPT những năm nào liên quan đến đề tài đất nước thì thí sinh ít nhiều đều từ làm bài “được” đến làm “rất tốt”!

Ngoài ra, ở câu nghị luận xã hội (viết đoạn văn khoảng 200 chữ) đề yêu cầu bàn về “ý nghĩa của việc tôn trọng cá tính” của bản thân cũng là một câu hỏi phù hợp xu hướng suy nghĩ, nhận thức, và cách thể hiện trong lối sống của giới trẻ hiện nay. Đề tài này thí sinh đã được ôn luyện rất nhiều từ THCS lên đến THPT và ôn thi tốt nghiệp.

Nhìn chung, với tình hình bài làm và điểm số của môn văn năm nay cho thấy đề thi hấp dẫn, nhẹ nhàng, đảm bảo tính phân loại và phù hợp với học sinh lớp 12 vừa thi để xét tốt nghiệp, vừa làm cơ sở xét tuyển sinh đại học. Đề thi môn văn đã hoàn thành tốt đẹp nhiệm vụ của mình trong một lộ trình dài nhiều năm việc dạy và học theo chương trình 2006. Từ năm sau, kỳ thi tốt nghiệp THPT 2025, đề thi môn văn sẽ bước sang một chu kỳ đổi mới theo chương trình 2018. Hãy hy vọng và chờ đợi những gì tốt đẹp sẽ đến từ kỳ thi năm sau!

Trần Ngọc Tuấn