Ngày nay, khi khoa học kỹ thuật phát triển thì yêu cầu làm việc theo nhóm là điều rất cần thiết. Vì trong cuộc sống, làm việc theo nhóm có thể tập trung được những mặt mạnh của từng người và bổ sung, hoàn thiện, khắc phục được những điểm yếu của mỗi người.
Tiết học môn toán theo nhóm tại Trường THPT Nguyễn Trung Trực (TP.HCM). Ảnh: N.Q |
Vì vậy, chúng ta cần phải thấy được những ưu điểm của hình thức dạy học theo nhóm để phát huy được những điểm mạnh của nó.
Nâng cao tính trách nhiệm
Đầu tiên, việc dạy học theo nhóm là thỏa mãn nhu cầu học tập cá nhân, phù hợp với việc học tập hướng tới người học, khuyến khích sự độc lập tự chủ, người học có thể đưa ra những giải pháp, cách biểu đạt riêng cho vấn đề nào đó. Tiếp theo, các thành viên trong nhóm biết được sự phụ thuộc lẫn nhau. Làm việc theo nhóm là cách học cho phép tất cả các thành viên trong nhóm giải quyết một cam kết làm việc được mô tả rõ ràng, không được giáo viên (GV) dẫn dắt trực tiếp mà chỉ nhờ vào sự hợp tác chặt chẽ và sự phân công công việc trong nhóm. Vì vậy, mỗi thành viên trong nhóm tự ý thức được phải cố gắng hết mình không phải chỉ vì thành tích cá nhân mà còn vì thành công của cả nhóm. Cuối cùng là dạy học dựa trên phương pháp làm việc theo nhóm nâng cao được tính trách nhiệm của từng thành viên. Do mỗi thành viên trong nhóm được phân công thực hiện một vai trò nhất định, một công việc và trách nhiệm cụ thể. Trách nhiệm của mỗi thành viên là yếu tố quyết định việc thành công hay thất bại của nhóm. Một điều quan trọng cần lưu ý là việc tổ chức dạy học theo nhóm không phải là hình thức nhằm thay thế học tập cá nhân mà là để giúp cá nhân thực hiện nhiệm vụ học tập của mình thông qua trao đổi, thảo luận với các thành viên cùng học.
Cùng với việc đổi mới phương pháp giảng dạy thì những ưu điểm cơ bản trên sẽ phần nào nhấn mạnh được ý nghĩa quan trọng của phương pháp hoạt động theo nhóm. Vai trò của người dạy là điều khiển hoạt động của người học, còn người học là trung tâm của hoạt động đó. Kết quả của hoạt động này chính là những yêu cầu cụ thể, những kiến thức mới mà người dạy cần truyền đạt đến người học.
Trình độ mỗi nhóm phải đồng đều
Mặc dù việc chia nhóm tùy thuộc vào đặc điểm từng lớp nhưng khi chia nhóm, GV cần đảm bảo được những yêu cầu cơ bản sau: Trình độ học tập mỗi nhóm có sự đồng đều nhau, nên có những học sinh (HS) tích cực, HS khá giỏi và HS yếu để hỗ trợ lẫn nhau. Quy mô nhóm vừa phải, mỗi lớp có thể từ 4-5 nhóm, mỗi nhóm từ 7-10 HS (nếu sĩ số HS trong lớp từ 35-45 em). Tổ chức cho HS trong nhóm bầu ra 1 trưởng nhóm để điều khiển hoạt động của nhóm và 1 thư ký để ghi lại các câu hỏi, ý kiến trao đổi của các thành viên (việc bầu chọn cần có định hướng của GV để HS được bình chọn có đủ khả năng làm việc theo yêu cầu chung). Việc tổ chức và điều khiển hoạt động nhóm có thể được tóm tắt bằng sơ đồ như sau (Xem bảng dưới đây):
GV |
|
HS |
Chú thích |
Hướng dẫn HS tự nghiên cứu |
↔ |
Tự nghiên cứu cá nhân |
(1) |
↓ |
|
↓ |
|
Tổ chức thảo luận nhóm |
↔ |
Hợp tác với bạn trong nhóm |
(2) |
↓ |
|
↓ |
|
Tổ chức thảo luận lớp |
↔ |
Hợp tác với các bạn trong lớp |
(3) |
↓ |
|
↓ |
|
Kết luận đánh giá |
↔ |
Tự đánh giá, tự điều chỉnh |
(4) |
Ở vấn đề 1, đối với một số nội dung mà HS cần có kiến thức rộng, phải có sự chuẩn bị trước thì GV phải nêu trước chủ đề thảo luận hay bài tập và yêu cầu các em tự nghiên cứu trước khi đến lớp như: Đọc sách giáo khoa, sách tham khảo và thu thập thông tin từ sách báo khác hay trên mạng. Chủ đề hay bài tập cần được chọn lựa phù hợp với hoạt động nhóm sao cho thật lý thú và mang tính thách thức, kích thích HS suy nghĩ, tranh luận, không quá dễ sẽ gây nhàm chán. Vấn đề 2, khi tiến hành thảo luận nhóm, GV phải định rõ thời gian cho mỗi hoạt động cụ thể, không nên kéo dài hoặc quá ngắn; có thể cho nhóm chấm điểm ý thức tham gia hoạt động của các thành viên và gửi cho GV để tính vào điểm ý thức học tập của HS; GV theo dõi chung cũng như đến từng nhóm để lắng nghe, giải đáp, phân xử đúng – sai và trợ giúp nếu cần. Vấn đề 3, khi kết thúc phần thảo luận theo nhóm, GV lần lượt cho các nhóm (hoặc chỉ định 1 nhóm) cử đại diện lên trình bày trước lớp (có thể dùng các tờ giấy khổ lớn để ghi lại các ý chính và treo trên bảng để thuyết trình) những ý kiến mà nhóm vừa thảo luận. Nên bố trí thời gian hợp lý để nhóm khác có ý kiến thắc mắc, nhóm trình bày sẽ giải thích, và GV có thể đặt câu hỏi để kiểm tra mức độ hiểu của các thành viên trong nhóm sau khi thảo luận. Vấn đề 4, GV cần tóm lược lại vấn đề, có thể bổ sung hoàn chỉnh nội dung theo yêu cầu đã đề ra, tránh tình trạng kết quả trình bày dàn trải, còn thiếu hoặc chưa đúng sẽ ảnh hưởng đến tiếp thu kiến thức mới.
Các bước chuẩn bị giáo án theo hoạt động nhóm Thứ nhất, lượng hóa các mục tiêu kiến thức và kỹ năng (nêu ra được, phát biểu được, mô tả được…). Thứ hai, chia bài học thành những nội dung tương đối độc lập (đơn vị kiến thức). Thứ ba, hoạch định các hoạt động học tập của HS thích hợp cho việc nắm bắt từng đơn vị kiến thức, chú ý tới mục tiêu của từng hoạt động kể cả các hoạt động tình huống, củng cố bài, ra bài tập về nhà. Thứ tư, tìm những hình thức học tập phù hợp với mỗi đơn vị kiến thức (tìm hiểu cá nhân, hoạt động nhóm, làm thí nghiệm…). Thứ năm, hoạch định các hoạt động hỗ trợ của GV tương ứng với mỗi hoạt động của nhóm, dự kiến những tình huống sư phạm có thể xảy ra. Thứ sáu, dự kiến thời gian cho mỗi hoạt động nhóm. Thứ bảy, xác định các điều kiện cần chuẩn bị cho tiết học như thiết bị thí nghiệm, thiết bị hỗ trợ… |
Muốn thực hiện tốt phương pháp này trong quá trình dạy học, GV cần kiên nhẫn tổ chức thường xuyên để từng bước hoàn thiện kỹ năng làm việc theo nhóm đối với từng đối tượng HS, chú ý quan tâm động viên, khuyến khích các em yếu dần hòa nhập với tập thể; GV có thể sử dụng phiếu điều tra để thu thập ý kiến phản hồi từ HS nhằm không ngừng cải tiến hoạt động nhóm ngày càng hiệu quả hơn.
Có thể nói hoạt động nhóm là phương pháp cần được ưu tiên áp dụng trong việc đổi mới phương pháp dạy học theo hướng “lấy người học làm trung tâm”. Tuy nhiên, trong quá trình áp dụng vẫn còn những khó khăn và hạn chế. Tùy vào đặc thù từng loại tiết dạy, đặc điểm của HS mà GV có những biện pháp cụ thể để tổ chức cho các em hoạt động theo nhóm nhằm phát huy những ưu điểm, đem lại hiệu quả cao nhất trong dạy học.
ThS. Nguyễn Thanh Phong
(Trường THPT chuyên Nguyễn Thị Minh Khai, tỉnh Sóc Trăng)
Bình luận (0)