Rào cản của phương pháp dạy khoa học

Các em học sinh (HS) không còn ngồi hàng giờ trên ghế nghe thầy cô giảng bài một cách thụ động mà cả lớp chia thành nhóm nhỏ, dưới sự hướng dẫn của giáo viên, tự mày mò thí nghiệm với các phương tiện đơn giản. Người khởi xướng phong trào BTNB ở Pháp là Georges Charpak, viện sĩ Viện Hàn lâm khoa học Pháp, người được tặng giải thưởng Nobel về vật lý năm 1992. BTNB là một phương pháp dạy học tích cực, và hơn thế nữa, một chiến lược về giáo dục khoa học cho phép đáp ứng những yêu cầu dạy học mới. Phương pháp BTNB được giới thiệu tại Việt Nam cùng thời điểm phương pháp này mới bắt đầu ra đời và thử nghiệm ứng dụng trong dạy học ở Pháp. Từ năm học trước, BTNB được đưa vào các trường tiểu học, đến năm học này, BTNB đã đi vào các trường THCS của Việt Nam. Theo GS. Pierre Lena, viện sĩ Viện Hàn lâm khoa học Pháp – Chủ tịch Tổ chức BTNB Pháp, phương pháp mới này giúp cho HS say mê hoàn toàn nhưng có lí trí. GS. Pierre Lena cho biết, biểu hiện khoa học của đứa trẻ vô cùng lớn từ độ tuổi 5-12, ở độ tuổi này phát triển về mặt tri nhận, mối quan hệ xung quanh được xây dựng dần bằng cách sờ mó, thường xuyên đặt câu hỏi tại sao… Đây là biểu hiện của hai năng lực khoa học ở đứa trẻ: Thử nghiệm và tiếp xúc. Do vậy, HS có cơ hội thảo luận, vui chơi chưa đủ mà phải được vận hành, được thực nghiệm để nâng cao tri thức. Với phương pháp BTNB, có thể đưa ra nhiều giả thuyết cho HS, bất cứ giả thuyết nào cũng được nghiên cứu, thử nghiệm, rồi đưa ra kết luận và chia sẻ kết luận cho người khác.

Theo bà Đỗ Hương Trà, giảng viên Khoa Vật lý (Trường ĐH Sư phạm Hà Nội), mục đích chính của phương pháp này là đưa người học thành nhà nghiên cứu trẻ. Giáo viên đứng đằng sau có nhiệm vụ hỗ trợ cho các em HS thực hiện các nghiên cứu của mình. Vì vậy, đây là một trong những phương pháp rất tốt để đào tạo các công dân của thế kỷ 21 những năng lực sáng tạo, năng lực ứng dụng thực tiễn cũng như các vấn đề của xã hội.

Theo nhiều chuyên gia giáo dục, một khó khăn lớn của việc đưa phương pháp BTNB vào các trường học Việt Nam đó chính là sĩ số quá đông. Trong khi ở các nước áp dụng phương pháp này, sĩ số lớp học thường 20 HS (tại các thành phố lớn của Việt Nam, sĩ số lên đến 50 và hơn 50 HS). Theo GS. Trần Thanh Vân, Chủ tịch Hội Gặp gỡ Việt Nam, đây là một khó khăn hiện tại của Việt Nam. Tuy nhiên, là đơn vị trực tiếp đào tạo các giáo viên tương lai và bồi dưỡng những giáo viên hiện tại, bà Trà cho biết còn một khó khăn nữa để phương pháp này thành công ở Việt Nam. Theo đó, đào tạo giáo viên theo phương pháp BTNB phải là sự đào tạo đạt được mục đích kép. (Phương pháp BTNB được đưa vào thành các chuyên đề ở Khoa Vật lý và Hóa sinh của Trường ĐH Sư phạm Hà Nội). Giáo viên cũng phải thực hiện phương pháp đó trong quá trình đào tạo và người học thông qua quá trình đào tạo đó cũng nhận biết được các bước, các giai đoạn. Như vậy, đào tạo giáo viên nói chung và sinh viên nói riêng là đào tạo thông qua trải nghiệm, tức là người học phải trải qua hoạt động nghiên cứu để từ đó rút ra tiến trình, và hướng dẫn cho HS sẽ như thế nào. Bà Trà cũng khẳng định khó khăn nhất trong đào tạo giáo viên hiện nay là thay đổi thói quen dạy học theo phương pháp cũ. Phương pháp này là người dạy phải lùi về phía sau để đưa người học lên trước. Quá trình dạy học của phương pháp này là người dạy đi theo người học chứ không phải người dạy áp đặt sẵn cho người học.

Nghiêm Huê