Ẩn họa từ những con đò thô sơ

Phương tiện tự chế hết sức thô sơ, không phao cứu sinh, không đăng ký hoạt động, người điều khiển cũng không có chứng chỉ hành nghề là thực trạng của hàng chục bến đò tự phát nằm dọc dòng sông Đồng Nai qua địa bàn tỉnh Lâm Đồng. Mỗi ngày, những con đò “định mệnh” này chuyên chở hàng trăm lượt người qua lại để làm việc, học hành và mưu sinh, bất chấp những ẩn họa luôn rình rập.

Theo báo cáo mới nhất, hiện trên địa bàn tỉnh Lâm Đồng có 30 bến đò, điểm kinh doanh du lịch hoạt động thủy nội địa với 286 phương tiện; trong đó có 218 phương tiện thô sơ. Qua kiểm tra tại 7 huyện/thành phố có phương tiện thủy nội bộ, Công an tỉnh Lâm Đồng đã có kết luận: Hầu hết các bến đò đều tự phát, không đảm bảo các điều kiện hoạt động giao thông thủy nội địa theo quy định. Các phương tiện chủ yếu do người dân tự thiết kế, tự đóng không đảm bảo các điều kiện về an toàn kỹ thuật và không đăng ký, đăng kiểm. Dù đã bị xử phạt và cấm hoạt động, thế nhưng hơn 20 năm qua, các bến đò tự phát này vẫn cứ tồn tại bởi có “cầu” thì ắt phải có “cung”.

Trong những ngày giữa mùa mưa Tây Nguyên, chúng tôi có cuộc mục sở thị tại một số bến đò tự phát dọc sông Đồng Nai – tiếp giáp tại các huyện Đạ Tẻh, Cát Tiên, Di Linh, Lâm Hà… (Lâm Đồng). Thực trạng hoạt động của các bến đò này rất nhộn nhịp, nhất là những ngày làm việc trong tuần. Trong số người qua lại trên các con đò này có nhiều giáo viên và học sinh. Tại một bến đò thuộc xã Phước Cát 1 (huyện Cát Tiên) nối bờ bên kia là thôn 10, xã Đắk Lua (huyện Tân Phú, Đồng Nai), người ta dùng dây cáp thay chèo để đưa đò sang sông. Đây là phương tiện duy nhất giúp người dân của 2 tỉnh qua lại mỗi ngày. Trên đò chúng tôi thấy có vài cái áo phao cũ kỹ vứt sóng soài không mấy ai dùng mỗi khi qua sông. Lái đò là một người đàn ông lớn tuổi có thân hình gầy gò e dè cho biết ông gắn bó với bến đò này hơn chục năm rồi. Mỗi ngày ông đưa vài chục chuyến qua sông, giá mỗi lượt 10 ngàn đồng (cả người và xe máy). Biết khách ái ngại, chủ đò trấn an: “Trước đây chèo đò bằng tay nguy hiểm hơn, giờ đò được kéo bằng cáp nối với ròng rọc nên an toàn hơn nhiều(?)”.

Khi thấy chúng tôi ghi chép, chụp ảnh, cả chủ đò lẫn khách (trên đò lúc này có 2 cô giáo và 5 học sinh) tỏ ra bối rối vì họ biết mình đi trên những chuyến đò nguy hiểm này là không nên.

Nhìn mặt sông rộng hơn 30m, nước đục ngầu chảy xiết, chúng tôi chợt lo lắng: Tai nạn có thể xảy ra ngay cả lúc này.

Riêng trên địa bàn huyện Cát Tiên có 4 bến đò tự phát nằm dọc sông Đồng Nai. Nhộn nhịp người qua lại nhất là bến đò nằm phía sau chợ thị trấn Cát Tiên. Vào giờ cao điểm, các chuyến đò liên tục xuôi ngược để đưa học sinh, giáo viên và người dân qua lại hai bên sông. Tất cả 4 bến đò đều không đăng ký đăng kiểm; người lái đò không có giấy chứng nhận; phương tiện không trang bị đủ áo phao, không có chỗ ngồi cho hành khách… Đặc biệt, dù đã chính thức bị cấm hoạt động song các bến đò này vẫn cứ tồn tại.

Rời Cát Tiên, ngược dòng Đồng Nai chúng tôi đến “Bến đò Xưa” ở thôn 11, xã Đạ Kho (huyện Đạ Tẻh). Hơn 10 năm nay bến đò này lặng lẽ hoạt động để đưa học sinh và người dân của xã Đạ Kho qua xã Nam Cát Tiên (huyện Tân Phú, Đồng Nai) học tập và làm ăn sinh sống. Người dân ở đây cho biết, mỗi năm vào mùa nắng nước sông ít, mọi người qua lại bằng cầu phao; khi mùa mưa lũ về buộc phải tháo cầu phao và đi bằng đò. Và như thế, họ đánh đu số phận cho những chuyến đò không an toàn.

Khi chúng tôi nhắc lại vụ chìm đò xảy ra chưa đầy một tháng (9-2014) ở bến đò (cũng tự phát) tại xã Gia Hiệp (huyện Di Linh, đoạn thượng nguồn sông Đồng Nai) làm 3 người chết thì cả người chèo đò lẫn khách sang sông đều… im lặng. Ông Phạm Văn Bình, chủ “Bến đò Xưa” cho biết chiếc đò của ông làm bằng gỗ rộng chừng 4m2, di chuyển qua lại cũng bằng dây cáp vắt qua sông và dùng sức người để kéo. Mỗi ngày, có khoảng 30 học sinh qua lại đi học (ông Bình chở hoàn toàn miễn phí cho các em – PV), còn đối với người dân, ông thu mỗi người 5 ngàn đồng/lượt. Ông nhìn ra dòng sông và nói: “Biết rất nguy hiểm nhưng bà con cần thì mình cứ đưa qua sông…”. Còn bà Tống Thị Quỳnh (xã Đạ Kho, huyện Đạ Tẻh) nói: “Mọi sinh hoạt chợ búa, khám chữa bệnh đến việc học hành của con tôi đều phải qua sông về xã Nam Cát Tiên. Hàng ngày, hai đứa con nhỏ của tôi phải qua lại sông Đồng Nai 2 lần để đi học. Lúc nào tôi cũng lo sợ…”.

Còn tại khúc sông thuộc xã Gia Hiệp (huyện Di Linh), sau vụ đắm đò chết người chưa đầy một tháng trước mọi người dù rất hoang mang, thế nhưng vì nhu cầu mưu sinh, học hành bắt buộc phải qua sông. Ông Lê Thanh Tòng, chủ bến đò Bến Cát – cùng với 3 bến đò (Bến Le, Bến Đá, Bến Cẩm) đầu nguồn sông Đồng Nai – cho biết những ngày gần đây lượng người qua bến đò của ông tăng hơn trước. Ngày cao điểm ông đưa gần 100 lượt người qua lại. Bến đò của ông Tòng ban đầu hình thành chủ yếu phục vụ việc đi lại của gia đình ông từ xã Đan Phượng (huyện Lâm Hà) về xã Gia Hiệp (huyện Di Linh) để làm ăn. Lâu dần, người dân biết nhờ chuyên chở và ông trở thành người đưa đò thu tiền chẳng biết từ bao giờ…

Cứ vậy, mỗi ngày hàng trăm lượt sinh mạng đánh đu trên những con đò định mệnh để kiếm sống, làm ăn, học hành bất chấp ẩn họa rình rập. Bao giờ có những cây cầu? Câu trả lời quá đỗi mênh mông như dòng sông cuồn cuộn chảy…

Bài, ảnh: Thanh Hồng