3 ưu tiên đối với giáo dục năm 2014

PV: Thưa ông, năm 2013 đã kết thúc, điều gì khiến Bộ trưởng tâm đắc nhất và trăn trở nhất?

– Bộ trưởng Phạm Vũ Luận: Điều tâm đắc nhất đối với tôi trong năm qua là Ban Chấp hành TW Đảng đã thảo luận, ban hành nghị quyết số 29 NQ/TW ngày 4-11 năm 2013 về đổi mới căn bản, toàn diện GD-ĐT đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế. Đề ánnày kết tinh trí tuệ và tình cảm của cả xã hội, trong đó có sự đóng góp của các thầy cô giáo, các nhà khoa học và quản lý GD.

Còn về những điều băn khoăn, trăn trở… Tôi không có gì băn khoăn. Chúng tôi đã cố gắng hết sức mình và cũng nhận được sự đánh giá công bằng của nhân dân, phụ huynh và cả bạn bè quốc tế. Nhưng trăn trở thì còn nhiều. Khi  Trung ương chưa ra nghị quyết thì chúng tôi nỗ lực hoàn thiện đề án trình Trung ương thảo luận, xem xét. Khi Trung ương ban hành nghị quyết, chúng tôi ngay lập tức phải phối hợp với các bộ, ngành, địa phương lo việc tổ chức, phối hợp triển khai nghị quyết một cách có hiệu quả. Hiện nay, Thủ tướng Chính phủ đã giao cho Bộ GD-ĐT chủ trì phối hợp với Bộ LĐ-TB&XH và các bộ, ngành liên quan xây dựng chương trình hành động của Chính phủ thực hiện nghị quyết số 29 NQ/TW, sớm đưa nghị quyết thực sự đi vào cuộc sống.

Bộ GD-ĐT cũng đã hoàn thành việc xây dựng Đề án đổi mới chương trình SGK phổ thông sau năm 2015, đang gửi xin ý kiến các nhà khoa học, các chuyên gia để hoàn thiện, trình Thủ tướng Chính phủ.

– Tôi có dùng hình ảnh một “trận đánh” lớn để nói đến lực lượng gồm nhiều binh chủng, phối hợp nhiều chiến dịch, giải quyết nhiều nhiệm vụ, và tất cả đều hướng về mục tiêu chính là tạo ra sự chuyển biến mạnh mẽ về chất lượng và hiệu quả GD, “đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế” như nghị quyết đã nêu.

Để thực hiện thành công đổi mới GD lần này, chúng tôi cho rằng đổi mới tư duy, đổi mới nhận thức là khâu khởi đầu và có ý nghĩa rất quan trọng. Bởi vì nếu không có nhận thức mới, không có tư duy phù hợp thì không thể có chương trình, kế hoạch chuẩn xác để triển khai được.

Chúng tôi xác định đổi mới quản lý là giải pháp then chốt. Bởi vì đổi mới GD-ĐT không phải là việc của riêng Bộ GD-ĐT hay Bộ trưởng, mà là của gần 2 triệu thầy cô giáo, của 20 triệu HS, SV. Cũng không phải chỉ có 22 triệu thầy cô giáo, HS, SV ngành GD triển khai đổi mới, mà các ngành, các cấp, cả xã hội sẽ cùng với chúng tôi thực hiện công cuộc đổi mới GD. Như vậy, đòi hỏi sự chỉ đạo, phối hợp rất ăn khớp.

Riêng trong ngành GD, chúng tôi xác định đổi mới thi cử là khâu có ý nghĩa đột phá vì các lý do sau: Thứ nhất, nền GD của chúng ta hiện nay đang nặng về ứng thí, đổi mới thi cử sẽ dẫn ngay đến đổi mới trong nội dung, phương pháp học và dạy. Đổi mới thi cử không là mục tiêu cuối cùng, nhưng nếu thực hiện tốt sẽ làm lay chuyển các khâu xung yếu khác, dẫn đến sự thay đổi trong cả hệ thống và tạo ra những thay đổi về chất. Thứ hai, thi cử đang là một khâu gây nhiều bức xúc, được cả xã hội quan tâm. Thứ ba, nếu chuẩn bị chu đáo thì chúng ta có thể thực hiện được ngay đổi mới thi cử, đảm bảo yếu tố chắc thắng mà không cần phải đầu tư nhiều kinh phí, cơ sở vật chất.

– Trong thời gian qua, chúng tôi đã thực nghiệm nhiều việc để có cơ sở vững chắc đề xuất với Trung ương. Ví dụ, chuyển đổi phương pháp dạy và học từ truyền thụ kiến thức một chiều sang phương pháp hình thành năng lực, kỹ năng và phẩm chất người học; chuyển từ cách truyền đạt chủ yếu là đọc chép sang lấy người học làm trung tâm. Việc thực nghiệm không chỉ diễn ra ở một tỉnh, thành phố hoặc ở những địa phương có điều kiện thuận lợi, mà đã triển khai cả ở các tỉnh rất khó khăn, như Lào Cai, Kon Tum, Bắc Kạn, Cà Mau, Kiên Giang… Các mẫu triển khai đã khắc phục được hiện tượng dạy thêm, học thêm tràn lan và tình trạng quá tải; bước đầu đã thay đổi được phương pháp dạy và học, nâng cao được tính chủ động và sáng tạo của HS. Những việc này sẽ được tiếp tục trong năm 2014.

Trong năm 2014, ba việc ưu tiên lớn nhất của tôi là: Thứ nhất, phải thiết kế cho xong chương trình, nội dung SGK phổ thông; Thứ hai, thay đổi đào tạo của các trường sư phạm; Thứ ba, tìm mọi cách nâng cao chất lượng của GD ĐH, theo hướng tăng cường kỹ năng mềm, kỹ năng sáng tạo cho HS, SV.

– Vấn đề lương giáo viên được đặt ra từ nghị quyết TW 2 khóa VIII năm 1996 nhưng chưa làm được do nhiều lý do, cả khách quan và chủ quan. Tôi không có điều kiện hiểu hết giai đoạn trước, nhưng tôi biết giải quyết bài toán tiền lương liên quan đến nhiều nhân tố, điều kiện thuộc các lĩnh vực khác nhau và phải giải quyết từng bước theo nhịp điệu tăng trưởng, phát triển của nền kinh tế quốc dân.

Vừa rồi, có thêm chính sách cho các thầy cô giáo lên miền núi công tác lâu dài tiếp tục được hưởng phụ cấp thu hút sau 5 năm đầu (theo chế độ trước đây). Khi Thủ tướng ký quyết định này, tôi mừng đến mất ngủ. Năm nay chúng tôi cũng vừa tổ chức tôn vinh các nhà giáo tiêu biểu, đặc biệt là những thầy cô giáo trực tiếp đứng lớp ở khu vực vùng sâu, vùng xa, động viên các thầy cô nâng cao lòng tự hào, ý thức trách nhiệm đối với nghề nghiệp.

– Hội nghị lần thứ 8 BCH TW Đảng khóa XI thông qua nghị quyết về đổi mới căn bản, toàn diện GD, đây là công việc hết sức to lớn và cũng là vinh dự, trách nhiệm của toàn ngành GD-ĐT Việt Nam. Tôi đề nghị, mỗi tập thể, mỗi thầy cô giáo, cán bộ quản lý GD, HS, SV nhận thức đầy đủ cơ hội, trách nhiệm của chúng ta trước lịch sử, trước Đảng, trước nhân dân để quán triệt một cách đầy đủ, sâu sắc nghị quyết của TW Đảng về đổi mới căn bản, toàn diện GD, phát huy truyền thống của nền GD cách mạng Việt Nam, chủ động khắc phục những yếu kém, bất cập và khuyết điểm của mình, quyết tâm hoàn thành xuất sắc sứ mạng của người chiến sĩ xung kích, chủ lực trong công cuộc đổi mới, cùng với trí tuệ và sự giúp đỡ của cả xã hội để thực hiện từng bước nghị quyết của TW Đảng một cách chắc chắn, có kế hoạch, khoa học, phù hợp với điều kiện của Việt Nam 

Nhân dịp Tết Giáp Ngọ 2014, thay mặt Ban Cán sự Đảng và lãnh đạo Bộ GD-ĐT, tôi xin gửi tới tất cả các thầy cô giáo, cán bộ quản lý đang công tác trong ngành GD, các cháu HS, SV cùng các bậc phụ huynh những lời chúc tốt đẹp nhất. Chúc năm mới 2014 nhiều thắng lợi mới!