Giáo dục âm nhạc dân tộc cho học sinh: Kỳ 1: “Hò xang xê cống” vào học đường

Từng trực tiếp dàn dựng các chương trình phục vụ văn nghệ quần chúng, NSƯT Võ Văn Khuê, cây đại thụ ĐCTT, nói: “Những người từ 40 tuổi trở đi, khi họ cất giọng hát lên thì mình không chê gì được vì kỹ thuật xử lý giọng hát đến khả năng làm chủ sân khấu đã rất điêu luyện. Nhưng khi muốn tổ chức một chương trình phổ biến cho công chúng về ĐCTT thì những giọng hát trẻ vẫn thu hút khán giả hơn, mặc dù có thể giọng hát trẻ chưa có độ sâu nhưng khán giả trẻ rất thích vì mang được hơi hướm tươi vui, rạng rỡ trong từng câu hát”.

ThS. – nhạc sĩ Huỳnh Khải, Trưởng khoa Âm nhạc dân tộc Nhạc viện TP.HCM cho rằng, những bài hát sáng tác trong những năm 40 đến những năm 80 của thế kỉ trước khi được trình diễn lại vẫn trẻ trung như thường. Chẳng hạn như bài hát Lá trầu xanh của soạn giả, NSND Viễn Châu, hay bài hát Chợ Mới của tác giả Trọng Nguyễn, trong nội dung từng lời ca còn sống mãi với thời gian đó luôn luôn ẩn chứa đạo lý của người Việt như ca ngợi tình yêu chung thủy, tình yêu quê hương, hy sinh cho Tổ quốc, bảo vệ và xây dựng đất nước, tình cảm gia đình, tình nghĩa anh em… Đó cũng là cách để gìn giữ tiếng mẹ đẻ và đề cao giá trị đạo đức mà những người trong đề án mang ĐCTT vào trường học mong muốn các thế hệ học sinh học và làm theo.

Trước khi thực hiện thí điểm ĐCTT vào học đường, vừa qua tại Trường THPT Bùi Thị Xuân, Sở VH-TT&DL TP.HCM đã bắt đầu phối hợp với các nhạc sĩ kỳ cựu của Nhạc viện TP.HCM đem ĐCTT giới thiệu vào các trường tiểu học trên địa bàn quận 1, quận 5. Tổ chức nhiều buổi nói chuyện chuyên đề ở Bảo tàng TP.HCM về các loại hình dân ca, ĐCTT… thu hút hàng trăm lượt sinh viên ở các trường ĐH trên địa bàn thành phố đến tham dự. Ngoài ra, Giám đốc Nhạc viện TP.HCM – TS. Văn Thị Minh Hương cũng đã khuyến khích giảng viên của trường thực hiện các công trình nghiên cứu nhạc dân tộc. Điển hình là công trình nghiên cứu của nhạc sĩ Huỳnh Khải về “Phương pháp sư phạm đờn kìm trong âm nhạc tài tử, sân khấu cải lương và sáng tác mới cho đờn kìm” được xem là công trình tiên phong, mang tính lý luận và đúc kết thực tiễn về một trong “tứ đại khí” của ĐCTT là đờn tranh, đờn cò, đờn kìm, đờn bầu.

Thầy Huỳnh Thanh Phú – Phó hiệu trưởng Trường THPT Bùi Thị Xuân, TP.HCM chia sẻ: “ĐCTT là di sản của dân tộc. Mỗi người chúng ta là một đứa con của dân tộc nên phải cần nỗ lực bảo vệ di sản. Có bảo vệ di sản mới bảo vệ được văn hóa dân tộc. Tuy nhiên, phải làm cho mới, cho độc đáo để ĐCTT thu hút được giới trẻ trong lúc nhạc Âu, Mỹ, nhất là nhạc Hàn đang làm “điên đảo” thị trường âm nhạc Việt Nam”. Nhạc sĩ Huỳnh Khải cho rằng, để kéo giới trẻ lại gần hơn với không gian ĐCTT thì phải viết lời mới cho các bài bản quen thuộc, bắt đầu từ các điệu lý mang tính chất giáo dục tươi vui để học sinh dễ dàng tiếp nhận. Ngoài ra, để ĐCTT thật sự được các bạn học sinh am hiểu sâu sắc, theo nhạc sĩ Huỳnh Khải phải cần lực lượng những “người trung gian”. Chính họ sẽ làm nhiệm vụ diễn giải một điệu hát, từ việc nói cho người hát hiểu được nội dung, ý nghĩa, cách thể hiện cho tới việc chỉ ra được phương pháp “ráp” nhạc cụ hiệu quả nhất, nhằm tăng cao giá trị của bản ĐCTT. “Khi muốn cho em bé 3-4 tuổi thích ăn một món nào đó, hãy để đứa trẻ được cùng nấu với mẹ nó như lặt rau, rửa củ… Vì chính sự tò mò và yếu tố học hỏi sẽ làm cho món ăn đó ngon hơn trong mắt chúng. Tương tự, nhiệm vụ của “người trung gian” chính là khơi gợi cảm hứng và “truyền lửa” cho học sinh bằng cách để các bạn đồng tham gia, cùng xướng theo những câu hát do chính các nghệ sĩ từng kinh qua những bài bản tổ của ĐCTT”, nhạc sĩ Huỳnh Khải chia sẻ.Cuối thế kỉ 18, đầu thế kỉ 19 được xem là giai đoạn giao lưu mạnh mẽ nhất giữa ĐCTT với âm nhạc Tây phương. Nhưng mãi tới những năm 30 của thế kỉ 20, các nghệ sĩ đờn mới bắt đầu “thí nghiệm” khoét guitar có phím lõm, đến những năm 50, khi nhạc disco thịnh hành thì nghệ sĩ Văn Vĩ mạnh dạn đưa đàn điện vào chơi những bài hát tân cổ. Đặc biệt, năm 1980, nhạc sĩ – NSND Thanh Hải và nhạc sĩ Huỳnh Khải đã sử dụng đàn organ để đệm những bài lý phát trên sóng của Đài Tiếng nói Nhân dân TP.HCM. Tới năm 1999, Phòng Văn nghệ của Đài Tiếng nói Nhân dân TP.HCM có làm chương trình thu thanh 20 bản tổ, nhạc sĩ Huỳnh Khải khi ấy được giao làm nhạc trưởng đã dàn dựng một tiết mục đại hòa tấu Nam Ai nhưng chỉ sử dụng nhạc cụ Tây phương như organ, guitar bass móc phím, violon, sáo Tây… những âm điệu khi “giao hưởng” với nhau vẫn giữ được nguyên bản của ĐCTT, khi nghe vẫn da diết như thường.

Sau khi kết thúc buổi giới thiệu ĐCTT tại Trường THPT Bùi Thị Xuân, ông Nguyễn Văn Minh – Phó giám đốc Sở VH-TT&DL TP.HCM cho biết: “Đây là chương trình thí điểm đầu tiên, đưa ĐCTT vào trường học. Ngay trong thời gian sớm nhất, Sở VH-TT&DL sẽ phối hợp với Sở GD-ĐT TP.HCM tổ chức chương trình đưa ĐCTT, cải lương vào trường học tại các trường học phía Nam. Sắp tới sẽ là các trường ở quận 6, Tân Phú, Nhà Bè, Cần Giờ…”.

Bài, ảnh: LỘC SÂM