Mô hình trường học mới Việt Nam: Không nên áp dụng rập khuôn

Tuy nhiên, tại hội thảo “Triển khai áp dụng tinh thần mô hình VNEN vào trường tiểu học” vừa tổ chức tại Trường TH Tân Thông, nhiều đại biểu cho rằng vẫn còn một số nhược điểm cần khắc phục.

Hoạt động dạy học của VNEN tổ chức theo hội đồng tự quản, cụ thể diễn ra theo nhóm (5-8 HS/nhóm); mỗi lớp khoảng 6-7 nhóm, gồm có các ban: Học tập, văn nghệ – thể thao, thư viện, đối ngoại, quyền lợi học sinh… Tập thể lớp bầu một HS làm chủ tịch, hai HS khác làm phó chủ tịch có trách nhiệm điều phối các hoạt động học tập, sinh hoạt của lớp. Vì thế GV hạn chế hướng dẫn chung và làm việc với cả lớp mà thay vào đó là làm việc với từng em, từng nhóm. Nếu có hoạt động cá nhân để rèn luyện kỹ năng thì cũng chia sẻ trong nhóm, để HS cùng nhận xét đánh giá nhau.

Cô Lê Thị Dung, GV lớp 2/6 Trường TH Tân Thông, chia sẻ: “Bằng hình thức học theo nhóm, mọi HS trong lớp đều có cơ hội tham gia xây dựng bài học trong mỗi tiết, phát biểu kiến thức của mình, giúp các em mạnh dạn, tự tin, phát huy tính sáng tạo của bản thân”. Cô Võ Ngọc Thu, Trưởng phòng GD-ĐT Q.5 và nhiều GV khác cũng đồng tình: “Dưới sự hướng dẫn của GV, HS chủ động tìm kiến thức. Các em đã tăng cường khả năng tự học, rèn được tính tự quản cao. Lớp học vui tươi, thân thiện”.

Không như các chương trình hiện nay, VNEN sử dụng chung một bộ sách “3 trong 1”, dùng cho nhà trường – gia đình – HS. Sách in rõ ràng, chi tiết, nội dung thiết kế cơ bản, dễ hiểu, phù hợp với mọi trình độ của GV (hay đúng hơn là khắc phục tình trạng không đồng đều trình độ giữa các GV), và GV không phải soạn bài cho từng tiết học khi lên lớp. Mỗi bài học đều có hoạt động ứng dụng trên lớp lẫn về nhà cho HS. Như vậy, phụ huynh cũng có cơ hội theo dõi, nắm bắt thêm quá trình học tập của con cái. Còn HS thì luôn chuẩn bị bài trước khi lên lớp, giúp tiết dạy – học trên lớp nhẹ nhàng hơn.

Sau khi tham dự tiết học mẫu toán lớp 4, ông Nguyễn Hoài Chương, Phó giám đốc Sở GD-ĐT TP.HCM, nhận định: “VNEN là chuyển quá trình thuyết giảng một cách hình thức, áp đặt của người dạy thành quá trình tự học, tự tìm tòi khám phá của người học. Mọi HS đều được tham gia vào quá trình dạy – học nên tỏ ra tự tin hơn, không khí học tập trong lớp tự nhiên, nhẹ nhàng, thân thiện; GV và HS tương tác với nhau nhiều hơn. Chất lượng giáo dục, kết quả học tập bước đầu được cải thiện tốt hơn”.

Năm học trước VNEN được áp dụng cho khối 2 và 3; năm học này trường tiếp tục áp dụng cho khối 4. Tuy nhiên, sau khi tham dự các tiết học mẫu thì nhiều ý kiến cho rằng GV thực hiện còn rập khuôn, thiếu chủ động. Ở phần sách, do thiết kế rõ ràng, kỹ lưỡng nên khiến GV bị gò bó, áp đặt theo sách khó có thể phát huy được tính sáng tạo. Kéo theo đó, HS cũng thực hành như một cái máy, bấm đến đâu đọc đến đó. Cô Võ Ngọc Thu nêu ví dụ: “Ở môn tập đọc lớp 2, HS đồng loạt đọc theo hướng dẫn của sách, không hiểu được tại sao ngắt, nghỉ, chấm câu đúng chỗ. Hoặc khi “chủ tịch hội đồng” hỏi đúng – sai thì cả lớp cùng hô A đúng hoặc cùng hô B sai. Sẽ có những ý kiến khác nhau nhưng các em không có cơ hội để nói mà tất cả đều nói theo số đông. Việc thực hiện như thế rất hình thức, khuôn mẫu. GV và HS chỉ chăm chăm làm sách mà thiếu tính chủ động sáng tạo”.

Hay vì hoạt động dạy – học tổ chức theo hội đồng tự quản, phải đặt tên như chủ tịch hội đồng, phó chủ tịch, ban học tập, ban văn nghệ – thể thao… sẽ không hay cho HS tiểu học. Cô Võ Ngọc Thu cho rằng: “Từ ngữ như thế quá cao siêu, mang hơi hướng phát ngôn của người lớn. Có nên hay không khi đưa vào môi trường tiểu học? Hình thức này vô tình hình thành suy nghĩ chức vụ, chức quyền trong các em, ảnh hưởng đến môi trường lớp học thân thiện…”. Chưa kể khi tổ chức hoạt động theo nhóm, GV sẽ mất nhiều thời gian dành cho một nhóm mà không quan tâm được hết tất cả HS trong một lớp.

Một GV tham gia tiết học mẫu chia sẻ, hoạt động giữa các nhóm không hoàn toàn đồng bộ, sẽ có những HS yếu kém, trong khi đó GV lại mất nhiều thời gian kiểm tra trong nhóm, không có đủ điều kiện để theo dõi hết các hoạt động của các em, như thế sẽ khó hướng dẫn thêm cho những HS yếu…

Đánh giá các vấn đề này, ông Nguyễn Hoài Chương cho biết: “VNEN là vấn đề cốt yếu nằm trong đổi mới toàn diện giáo dục, nổi bật với vai trò tự quản của HS. Tuy nhiên, GV thực hiện còn quá rập khuôn, từ việc ghi chép, trình bày, tổ chức hoạt động… HS khi đọc thì đọc đồng loạt, đọc không suy nghĩ, đọc như một cái máy. Phần nhận xét đánh giá không có, chỉ dạy theo thiết kế. Giáo dục như thế này là không ổn”. Theo ông Chương, GV không nên nghĩ hoạt động nhóm là cứ nhất nhất phải nhóm mà nên hiểu mục tiêu giáo dục hiện nay là cá thể hóa, chứ không phải là dạy cho 40-50 HS; dạy không phải chỉ là truyền đạt kiến thức mà còn là phát triển năng lực, năng khiếu, phẩm chất của người học. Nên gợi ra các ý để HS tự suy nghĩ, đánh giá, hạn chế việc hướng dẫn, giải thích. Khi đưa vào áp dụng thì GV không nên áp đặt, rập khuôn. Vận dụng mô hình tổ chức sao cho phù hợp với trường, lớp và đối tượng HS như vậy mới đạt được hiệu quả.

Bài, ảnh: Ngọc Trinh