Diễn đàn “Dạy và học như thế nào đúng định hướng cá thể hóa?”: Lực lượng “đầu tàu” là các nhà quản lý

LTS: Hiện nay, ngành GD-ĐT tích cực đổi mới phương pháp dạy học (PPDH) nhằm nâng cao chất lượng giáo dục. Một trong các PPDH mới, tích cực nhất là dạy theo định hướng cá thể hóa – được xem là PPDH tiên tiến đang được nhiều trường học tại TP.HCM áp dụng. Và từ diễn đàn “Dạy và học như thế nào đúng định hướng cá thể hóa?”, Báo Giáo Dục TP.HCM đã nhận được hàng trăm bài viết chia sẻ, trao đổi, phản biện… của các nhà quản lý giáo dục, quý thầy cô, bạn đọc. Để kết thúc diễn đàn, Giáo Dục TP.HCM đã có cuộc trao đổi với TS. Nguyễn Kim Dung – Phó viện trưởng Viện Nghiên cứu giáo dục (Trường ĐH Sư phạm TP.HCM) xung quanh PPDH này.

– TS. Nguyễn Kim Dung: Dạy học theo định hướng cá thể là một phương pháp không mới đối với những nước có nền giáo dục phát triển. Đây là một trong những PPDH chú trọng đến từng đối tượng học sinh (HS) nên đòi hỏi giáo viên (GV) phải nắm bắt được điểm yếu, điểm mạnh của HS để phát huy những yếu tố tích cực và khắc phục những lỗ hổng về kiến thức, kỹ năng còn thiếu ở mỗi em. Vì thế, có thể nói dạy học theo định hướng cá thể là một PPDH tiến bộ, khắc phục được những điểm yếu trong cách dạy học truyền thống và phát huy được các yếu tố tích cực, sáng tạo, chủ động từ phía HS.

Tôi đã có dịp đến thăm một số nước có nền giáo dục phát triển như Mỹ, Úc, Singapore… Ở những nước này họ đã áp dụng PPDH theo định hướng cá thể và đạt được hiệu quả nhất định. Một trong những điều tôi tâm đắc là hầu hết các lớp học chỉ có khoảng 12 đến 25 HS nên GV có điều kiện để nắm rõ năng lực của từng em. Đặc biệt, trước khi nhập học, các em được yêu cầu thực hiện các bài test (kiểm tra) toàn diện cho nên nhìn vào điểm số những bài test, GV đã có thể nắm rõ năng lực của từng em chứ không nhất thiết phải qua một quá trình tiếp xúc…

– Để dạy học theo định hướng cá thể đạt hiệu quả thì số lượng HS cần vừa phải, thời lượng học tập thường là cả ngày (tất nhiên không phải để học thêm, dạy thêm như ở ta), cách quản lý GV phải được chuyên nghiệp hóa, đánh giá đúng theo khối lượng thực hiện công việc của GV và thành tích của HS… Thế nhưng, ngành GD-ĐT hiện vẫn chưa làm được điều này, bởi GV còn gặp nhiều khó khăn do chế độ đãi ngộ, lương bổng và những vấn đề nan giải khác như sĩ số lớp học, điều kiện cơ sở vật chất, thời gian, nội dung, chương trình…      

PPDH này đòi hỏi GV phải dành phần lớn thời gian ở trường để tập trung toàn lực, toàn ý vào giảng dạy, không có chuyện dạy thêm, học thêm. Sĩ số HS ở bậc trung học đông, từ 40-45 HS/lớp cũng là một vấn đề hết sức khó khăn để GV có thể theo dõi tình hình học tập của từng em. Mặt khác, chương trình học còn khá cứng nhắc, nếu GV dạy không kịp theo giáo án thì sẽ kéo theo nhiều vấn đề hệ lụy nên họ thường phải “gồng” hết mình cho việc “chạy” theo chương trình, nên thường gặp nhiều khó khăn trong sự chủ động và thiếu thời gian sáng tạo trong dạy học. Cơ sở vật chất là một trong những yếu tố quan trọng để GV chủ động làm việc, thế nhưng đồ dùng dạy học hiện nay chưa đáp ứng đầy đủ nhu cầu dạy và học, thậm chí nhiều GV còn phải tự thiết kế nên họ gặp nhiều trở ngại. Ngoài ra, với thế hệ GV trẻ, đặc biệt là các giáo sinh ở một số trường có cập nhật kiến thức và phương pháp giảng dạy theo hướng chủ động, nhưng khi đến các trường phổ thông thực tập, họ lại được đưa vào khuôn khổ và văn hóa “cổ điển” của nhà trường hơn là tham gia vào đổi mới nên thiếu kinh nghiệm cọ xát với môi trường. Ngoài ra, nhiều giáo sinh tốt nghiệp ra trường còn bỡ ngỡ với các PPDH mới… Đó là những khó khăn cơ bản làm hạn chế hiệu quả của PPDH theo hướng cá thể nói riêng và việc đổi mới PPDH nói chung hiện nay ở nước ta.

– Mặc dù còn gặp nhiều khó khăn trong việc áp dụng PPDH này vào Việt Nam nhưng nói như vậy không có nghĩa là chúng ta không thể phát triển sâu và rộng phương pháp này. Đầu thế kỷ XII, giáo dục Việt Nam còn rất xa lạ với các PPDH theo dự án hay dạy học theo vấn đề thì đến nay các phương pháp này cũng đã được nhiều trường áp dụng và thực sự có nhiều chuyển biến từ việc dạy theo kiểu đọc chép sang dạy lấy việc học làm trung tâm. Vì thế, theo tôi, những phương pháp này cũng chính là bước đệm để chúng ta thực hiện PPDH theo định hướng cá thể. Thế nhưng, để thực hiện được điều này thì đòi hỏi phải thay đổi được nhận thức, ý chí của những nhà quản lý giáo dục, bởi phương pháp này đòi hỏi họ phải có nhiều tác động đến cơ chế chính sách, đánh giá trình độ HS, tổ chức trường lớp, chương trình học, thời khóa biểu… Vì thế, có thực hiện được phương pháp này hay không thì lực lượng “đầu tàu” vẫn chính là những nhà quản lý các cấp.

Dương Bình (thực hiện)