Phận nghèo ở xóm chài Tân Lý

“Từ khi đến mảnh đất này lập nghiệp, chưa bao giờ tôi được nghe sự tích về con sông này, chỉ biết thời ấy, dòng sông như một dải lụa rất đẹp uốn mình qua xóm đạo Tân Lý trước khi đổ ra cửa biển Hàm Tân. Cũng chính từ dòng sông này đã có không ít người sinh ra và lớn lên, đi học thành đạt quay trở về” – Bà Láng, một trong những người già nhất làng nói với tôi.

Ở xóm chài Tân Lý này, có gần 200 chiếc ghe, xuồng máy là phương tiện sinh sống của người dân hai bờ sông. Cứ đúng 4 giờ 20 phút sáng là mọi người tập hợp ở bến sông. Tiếng khởi động máy, tiếng cười nói của ngư dân, tiếng lưới… tạo thành một “bản hợp xướng” rất nhộn nhịp. Mọi người đã sẵn sàng cho một chuyến ra khơi với những hy vọng thuyền mình sẽ đầy cá trở về. Vợ chồng anh Nguyễn Văn Hợp (P.Tân Bình – La Gi) cũng nổ máy, chiếc ghe máy cũ kỹ đi thẳng ra cửa biển. Chẳng mấy chốc, bờ sông không còn một chiếc ghe. 8 giờ sáng, những người vợ, người mẹ, người chị đã ngồi kín trên bờ sông, đôi mắt hướng ra phía biển ngóng chờ những chiếc ghe của mình trở về. Nhìn thấy mũi ghe từ đằng xa, chị Lan (hàng xóm của gia đình anh Hợp) đập vai thằng Khánh – con út anh Hợp mới học lớp 4: “Bố và mẹ về rồi kìa, nhanh lên”. Đôi mắt thằng Khánh sáng lên, vội cầm lấy chiếc xô leo xuống bờ sông, xăm xăm lội nước tiến về chiếc xuồng của bố nó. Hôm nay, ghe anh Hợp cũng kha khá cá. Trước khi về, anh đã gỡ được gần 10 kg cá ngừ, đồng thời tấm lưới nhỏ của anh cũng đóng (tiếng lóng của người địa phương, chỉ cá mắc lưới) được gần 20 kg cá nục. Anh Hợp hồ hởi: “Gần tháng nay, ghe của vợ chồng tôi mới được như thế. Nếu giá cá được, thì phiên chợ này tôi cũng kiếm được khoảng 300 ngàn đồng”. Đậu sát bên ghe của vợ chồng anh Hợp là vợ chồng anh Trần Tài lại thất bại, lưới chỉ mắc toàn tôm tít nhỏ. Phía bên tay phải của anh Hợp là người đàn ông đã đứng tuổi, chuyên thả lưới thưa để bắt cá lớn, nhưng hôm nay lưới của anh cũng chỉ đóng được ba con cá ngừ khoảng 1,5 kg/con. Anh than với mọi người bằng một chất giọng mặn mòi của biển: “Mấy hôm nay chán thiệt, biển có động đâu mà không có cá nhỉ”. Trên bờ sông, nhiều phụ nữ tỏ vẻ thất vọng ra về khi chỉ lấy được mấy ký cá, không đủ cho một bữa chợ, đành phải bán cho mối với giá rẻ. Ông Nguyễn Văn Khiêm (gần 70 tuổi) đang đứng trên bờ quan sát nói vọng xuống: “Nghề biển là vậy, bữa có bữa không là lẽ tự nhiên mà thôi”.

Không có ruộng vườn, ngư dân ở đây chủ yếu sống phụ thuộc vào những mẻ lưới, và con cái họ có được đến trường hay không cũng chính từ các chuyến đi đầy sóng gió này. Thế nhưng, do không có vốn, phương tiện chỉ là những loại xuồng máy, ghe nhỏ nên không thể đi xa, và tiền kiếm được cũng chỉ đủ sống qua ngày sau khi đã trừ chi phí lưới, dầu… Đó là chưa kể do nhiều ghe quá nên lưới chồng lên nhau, phải cắt bỏ, rồi chuyện bị ép giá… Tại bến sông Tân Lý này, cảnh những đứa trẻ còn đang độ tuổi ăn tuổi học đã sớm phải theo ba mẹ xuống ghe gỡ cá, đan lưới là chuyện bình thường. Em Khánh Vân mới là học sinh lớp 5 của Trường Tiểu học Tân Bình 1 nhưng lại là một lao động trụ cột của gia đình. Cứ mỗi khi hè đến, hay những buổi được nghỉ học, là vội vàng theo mẹ ra bến sông gỡ cá, gỡ tôm tít mỗi khi ba về. Còn đứa con trai thứ 3 của anh Hợp – Nguyễn Văn Vương dù mới học lớp 6 – Trường THCS Tân Bình nhưng đã có thâm niên gỡ cá hơn ba năm. Nhìn dáng em gầy gò, hốc hác mà đôi tay gỡ cá từ lưới như một diễn viên xiếc, khiến mọi người trên bờ đều thán phục. Ngoài những lúc gỡ cá, Vương còn đi nhặt ve chai, gỡ lưới thuê cho mọi người kiếm tiền mua sách vở cho năm học mới. Chị Chung – vợ anh Hợp tâm sự: “Lúc trước ít người đánh bắt nên cá nhiều, có tiền cho hai đứa con đầu đi học, nay đã đi làm. Còn bây giờ cá hiếm, không biết sau mùa hè này có đủ tiền cho con vào năm học mới không?”. Còn anh Phạm Văn Lợi, đã gắn bó với chiếc xuồng và tấm lưới do ba anh để lại gần 10 năm nay, nhưng cuộc sống cũng chẳng khá hơn. Tấm lưới và chiếc xuồng đã đến “tuổi thọ” nhưng anh chưa biết vay tiền ở đâu để sửa chứ đừng nói đến chuyện cho con đến trường…