Tạm trữ gạo: Kỳ vọng nhiều, dân lợi ít

“Chính sách tạm trữ 1 triệu tấn gạo đã khiến giá lúa cao hơn trước 100-200 đồng/kg, đảm bảo chênh lệch giữa giá thu mua và giá thành 38%-46%. Tuy nhiên, nông dân không hoàn toàn được hưởng phần chênh lệch này do tỉ lệ doanh nghiệp (DN) trực tiếp thu mua còn thấp…”. Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Vũ Văn Tám đã nhấn mạnh như vậy tại buổi họp báo công bố kết quả mua tạm trữ 1 triệu tấn gạo vụ đông xuân 2012-2013 tại đồng bằng sông Cửu Long (Hà Nội ngày 14-5).

Lý giải về nhận định trên, ông Trương Thanh Phong, Chủ tịch Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA), cho rằng việc người dân chưa được hưởng lợi nhiều từ chính sách tạm trữ 1 triệu tấn gạo có nhiều nguyên nhân, trong đó có nguyên nhân DN phải phụ thuộc vào đội ngũ thương lái để thu mua trực tiếp lúa gạo tại ruộng của dân.

“Có đến 79% nông dân 13 tỉnh đồng bằng sông Cửu Long bán lúa tại ruộng. Người dân không thể chở lúa đến bán trực tiếp cho DN, mà DN cũng không có đủ điều kiện đến từng cánh đồng để mua lúa của dân. Vì vậy phải có đội ngũ thương lái trung gian làm cầu nối. Vấn đề là phải tổ chức lại đội ngũ này để lợi ích được phân phối đều giữa các khâu” – ông Phong nói.

Ông Phạm Đồng Quảng, Cục phó Cục Trồng trọt, cũng khẳng định vẫn còn quá nhiều khâu trung gian từ DN đến nông dân dẫn đến giá thu mua tại ruộng chưa cao.

Theo báo cáo từ tỉnh An Giang, lãi suất của nông dân ở tỉnh này vào khoảng 23%-26%. Tuy nhiên, tỉ lệ này không đồng đều giữa các tỉnh trong vùng. Do đó, ông Quảng cho rằng phải có giải pháp lâu dài để giúp người lao động trực tiếp trên đồng ruộng hưởng trọn thành quả của mình như nâng cao chất lượng canh tác, giảm chi phí sử dụng thuốc trừ sâu, trừ cỏ, phân bón. “Tới đây, Bộ NN&PTNT sẽ cho ra thông tư hướng dẫn, khuyến khích người dân đa dạng cây trồng trên đất lúa nhằm nâng cao hiệu quả sản xuất” – ông cho biết thêm.         

Vẫn theo đánh giá của Bộ NN&PTNT, chính sách tạm trữ lúa gạo đã nảy sinh nhiều hạn chế như việc phân giao chỉ tiêu mua tạm trữ chưa đáp ứng nhu cầu tiêu thụ lúa gạo trên địa bàn một số tỉnh. Nguyên nhân chủ yếu do lượng tạm trữ chỉ bằng khoảng 15% tổng sản lượng tiêu thụ trên địa bàn.

Mặt khác, thời gian thu hoạch và tiêu thụ lúa, gạo giữa các tỉnh khác nhau, sự phân bổ cho các DN tham gia tạm trữ cũng khác nhau theo từng tỉnh. Hơn nữa, quá trình thực hiện tạm trữ, tác động tăng giá mua lúa gạo trên thị trường không lớn do giá lúa gạo trong nước không chỉ phụ thuộc vào thị trường trong nước mà còn ảnh hưởng vào giá xuất khẩu. Theo VFA, giá xuất khẩu gạo so với cùng kỳ năm 2012 giảm bình quân 44,52 USD/tấn và đang tiếp tục giảm. Các DN tham gia tạm trữ gặp khó khăn trong tiêu thụ và tiếp tục có nguy cơ bị lỗ…

Trước những vấn đề trên, Chủ tịch VFA Trương Thanh Phong cho biết VFA vừa đề xuất lên Chính phủ hướng để cho các tỉnh chủ động trong việc thu mua, tạm trữ lúa gạo nhằm khắc phục hạn chế trong việc phân bố chỉ tiêu thu mua tạm trữ. Ngoài ra, VFA phối hợp với Bộ Công Thương tìm kiếm các thị trường mới tại châu Mỹ, châu Phi nhằm đẩy mạnh xuất khẩu.

Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Vũ Văn Tám khẳng định: Chính sách tạm trữ 1 triệu tấn gạo chỉ là giải pháp hỗ trợ gián tiếp nhằm ổn định giá gạo, hỗ trợ nông dân. Tình hình kinh tế trong nước hiện nay chưa cho phép để Chính phủ đứng ra thu mua lúa gạo của dân như các nước Thái Lan, Ấn Độ đã và đang làm.

Vì vậy, tới đây Bộ NN&PTNT sẽ cùng các ngành bàn thảo, tham mưu Chính phủ đưa ra quy chế tạm trữ lúa gạo hiệu quả hơn, đảm bảo sản xuất phát triển bền vững, giúp người dân hưởng lợi tương xứng với công sức lao động của mình.

Từ ngày 20-2 đến 31-3, phía Ngân hàng Nhà nước đã giải ngân gần 7.600 tỉ đồng cho 116 DN tham gia mua tạm trữ 1 triệu tấn gạo. Giá thu mua lúa khô loại thường (IR50404) tại kho dao động 5.200-5.400 đồng/kg, tương đương giá mua lúa khô tại ruộng là 5.100-5.300 đồng, đảm bảo giữ giá lúa cao hơn so với trước thời điểm tạm trữ là 100-200 đồng. Toàn bộ số vốn vay trên được Chính phủ hỗ trợ lãi suất 100% (tương đương 200 tỉ đồng). (Theo báo cáo của Bộ NN&PTNT)