Lớp học ở bản Đác Thốt

Từ trung tâm xã Thuận Hà, vượt qua hàng chục cây số đường đất với bao đèo, dốc khúc khuỷu, bụi đỏ mịt mù, gió thổi vù vù đến rát mặt trong thời tiết khắc nghiệt của trời Tây Nguyên vào độ giao mùa, chúng tôi mới đến được bản Đác Thốt. Trước mắt chúng tôi, nhiều căn nhà tạm bợ, rách nát được làm bằng tranh, tre rừng trước đây của người dân giờ đã được thay thế bằng những ngôi nhà xây kiên cố khang trang, sạch sẽ. Điện lưới quốc gia đã được kéo về tận bản, phần lớn các hộ đều có điện lưới thắp sáng, mua sắm được các phương tiện nghe, nhìn…

Hành trình học chữ, thoát nghèo của người Dao đỏ ở miền Bắc vào làm ăn sinh sống từ nhiều năm nay ở bản Đác Thốt không ai biết rõ bằng những cán bộ, chiến sĩ Đồn Biên phòng Đác Tiên, Bộ đội Biên phòng tỉnh Đắc Nông. Ấn tượng hơn cả là bản đã có một lớp học cho riêng mình do các chiến sĩ Đồn Biên phòng Đác Tiên đứng chân trên địa bàn thành lập để dạy chữ cho người dân trong bản. Lớp học đặc biệt này được mở tại một nhà dân, toàn bộ bàn, ghế, bảng viết đều do người dân và bộ đội tự làm. Dù lớp học chỉ đơn sơ, mộc mạc nhưng là niềm tự hào của người dân nơi đây, vì kể từ khi có lớp học này đến nay đã có biết bao người biết chữ và bản không còn mang tiếng là “bản mù”.

Qua trò chuyện với chúng tôi, nhiều người dân vẫn chưa quên được cái đêm khai giảng lớp học xóa mù của bản. Chỏi Triệu Cán nhớ lại: Lúc trước, các chú bộ đội đồn biên phòng cũng từng vận động gia đình và bà con trong bản đi học để biết cái chữ. Nghe bộ đội nói thì “cái chữ” nó có ích lắm. Nhưng lúc đầu cuộc sống khó khăn quá, không ai hiểu được điều này, chỉ tập trung lo làm ăn thôi. Cho đến một ngày, nhà Cán bán 4 sào khoai lang, nhưng khi thanh toán tiền, vì không biết chữ nên đã bị người mua tính gian. Khi bộ đội biết chuyện mới bắt người mua tính lại và trả thêm cho gia đình Cán 1,7 triệu đồng. Vì chuyện này mà Cán nghĩ nếu không có chữ thì sẽ bị lừa khi nào không biết. Vậy là Cán tự nguyện cho bộ đội dùng căn nhà của mình để mở lớp học cho bà con trong bản.

Lúc đầu, lớp học chỉ có 17 người, nhưng về sau, cùng với sự nỗ lực của các cán bộ, chiến sĩ biên phòng trong công tác tuyên truyền, vận động, chính những người đi học trước đã thấy cái hay của “con chữ”, sự nhiệt tình của những người thầy “mang quân hàm xanh” nên họ đã vận động những người dân khác đến lớp. Càng ngày, lớp học càng đông thêm, đến nay, bình quân mỗi đêm có khoảng 40 người, người nhỏ nhất là 7 tuổi, người nhiều tuổi nhất cũng đã ngoài 40 đến học “cái chữ” từ bộ đội. Người dân ngày lên nương rẫy, tối lại đến lớp học. Tinh thần hăng say lao động, học tập ấy dường như đã đi vào tiềm thức của người dân nơi đây khi nào không hay. Theo những người lớn tuổi trong bản kể lại thì trước đây, đàn ông sau khi đi làm về là tụ tập uống rượu đến khuya. Cũng vì thường xuyên rượu chè mà trong bản thường xảy ra xích mích, làm mất an ninh trật tự. Thế nhưng, kể từ khi có lớp học, nhiều người đã từ bỏ thói quen xấu ấy, đi làm về, tranh thủ cơm nước là đến nhà Cán để học chữ. Lịch học đêm nào cũng được duy trì đều đặn từ 19 giờ cho đến 21 giờ hàng ngày. Thậm chí có nhiều hôm, vì chưa hiểu bài, nhiều “học sinh” còn nán lại bắt bộ đội giảng thêm, khi nào hiểu mới chịu ra về. Bùi Bàn Mụi, Triệu Mùi Chớm, và Triệu Mùi Vẳng năm nay đều đã ngoài 40 tuổi nhưng các chị vẫn chuyên cần đến lớp. “Hồi mới đi học, mình viết “cái chữ” khó đến muốn khóc. Thế nhưng nghĩ đến chuyện nhà Cán bị lừa mất tiền lúc trước cũng như sự nhiệt tình của các chú bộ đội mà mình phải cố gắng học cho bằng được…”, chị Triệu Mùi Chớm tâm sự.

Suy nghĩ và sự cố gắng của chị Chớm cũng là suy nghĩ và sự quyết tâm chung của tất cả người dân ở Đác Thốt. Nhờ đó, từ một bản có khoảng 90% dân số không biết chữ, đến nay rất nhiều người đã biết đọc, biết viết, biết làm cả các phép tính cộng, trừ, nhân, chia đơn giản. Gia đình Triệu Cán có năm thành viên thì đã có ba người tham gia lớp học. Đứa con gái đầu của Triệu Cán là Triệu Mùi Nghiến năm nay đang học lớp 7 ở Trường Vừ A Dính của xã khi về nhà cũng tham gia cùng bộ đội giảng dạy cho bà con. Nhìn những gương mặt khi đăm chiêu nắn nót viết từng con chữ, lúc phấn chấn vì được thầy giáo khen giải đúng bài toán mới thấy được khát khao “thoát mù” của người dân bấy lâu. Sự khát khao ấy là “mảnh đất” tốt để con chữ “nảy mầm” và kết quả của sự đơm hoa kết trái là hàng trăm con người từ chỗ không biết chữ đã biết viết, biết đọc, biết tính toán làm ăn, dạy dỗ con cái học hành…

Để mở được lớp học, có được học sinh và điều quan trọng nhất là duy trì được sĩ số không phải là chuyện đơn giản. Trung úy Phạm Minh Cường, một trong những cán bộ của đồn chịu trách nhiệm phụ trách lớp học tâm sự: “Người Dao đỏ trên vùng Đác Thốt phần lớn không biết chữ. Vì vậy, tập tục canh tác cũng rất lạc hậu, chủ yếu dựa vào tự nhiên để sản xuất nên quanh năm nghèo đói. Để vận động đồng bào làm theo không phải là chuyện ngày một ngày hai… Vì thế, Đồn Biên phòng Đác Tiên đã xây dựng riêng một “chiến lược” phát triển cho Đác Thốt từ việc thay đổi tập quán canh tác, các hủ tục lạc hậu cho đến dạy chữ”. Nghĩ là làm, trong những năm qua, với phương châm “3 cùng” (cùng ăn, cùng ở, cùng làm) với bà con, các cán bộ, chiến sĩ biên phòng đã giúp dân làm kinh tế với việc tổ chức thực hiện nhiều mô hình trồng trọt, chăn nuôi trên chính diện tích đất của một số hộ dân. Dần dần, thấy bộ đội làm giỏi, dân rất thán phục và làm theo. Triệu Cán bộc bạch: “Mình không nhờ bộ đội thì không được như ngày hôm nay đâu. Dân mình xưa nay không biết làm ăn, thấy bộ đội làm với diện tích ít, không mất nhiều thời gian lao động mà lại thu được nhiều nông sản nên mình và bà con trong bản cũng học tập làm theo. Giờ đây, gia đình mình không lo thiếu ăn như những năm trước đây nữa…”.

Cái đêm chúng tôi ghé thăm và ở lại Đác Thốt, khoảng 21 giờ đêm, con của Triệu Tản Chình không may bị ốm nặng. Mấy người dân đã chạy đến tìm bộ đội. Không ngần ngại, chính bộ đội Cường đã lấy xe máy chở đứa bé ra trạm xá xã để chữa bệnh. Nghĩ đến chặng đường đất gần 10 cây số đèo dốc ra tận trung tâm xã mà chúng tôi vừa nhọc nhằn đi qua sáng nay cũng đủ biết được tấm lòng của các cán bộ, chiến sĩ biên phòng đối với người dân nơi đây sâu đậm đến chừng nào. Trưởng bản Đác Thốt, Triệu Tấn Pham phấn chấn: “Dân mình nhờ bộ đội nhiều lắm. Từ ngày có bộ đội về, bản mình không chỉ bớt đói, học được “cái chữ” mà còn được sinh hoạt văn hóa, văn nghệ thường xuyên, ít xảy ra các trường hợp gây rối mất an ninh trật tự như trước đây… Mình cảm ơn bộ đội biên phòng nhiều lắm!”.

Trên suốt chặng đường dài trở về, dù phải khó khăn trải qua bao đèo, dốc, gió núi, nhưng hình ảnh về những cái bắt tay nhau thân mật, những câu chuyện chân tình, cởi mở, thân thiết giữa các cán bộ, chiến sĩ bộ đội biên phòng với người dân; hình ảnh bộ đội Cường chạy xe máy chở con anh Triệu Tản Chình vượt đèo, vượt núi giữa đêm khuya heo hút ra trạm y tế xã… cứ in đậm mãi trong tâm trí chúng tôi. Chính nghĩa tình quân dân sâu đậm ấy là một bản tình ca, là thành lũy vững chắc bảo vệ sự bình yên nơi vùng phên giậu của Tổ quốc.