Gia đình toàn vẹn: “Chiếc nôi” an toàn cho trẻ

Gia đình là “chiếc nôi” của nhân cách, nơi ấy có tiếng ru hời, có những hơi thở mênh mang đầy ắp tình thương và có cả những giọt nước mắt trao cho con niềm tin đầu đời. Ở nơi ấy, trẻ lớn lên một cách tự nhiên nhất nhưng cũng được định hướng một cách đầy đặn nhất. Thế nhưng, từ nhiều trường hợp khác nhau cho thấy, nếu gia đình không toàn vẹn thì nhân cách trẻ có nguy cơ sai lệch… Bắt đầu bằng trường hợp của Minh T., lớn lên trong vòng tay thiếu tình thương của người mẹ ruột, T. bỏ lớp áo nông dân chân lấm tay bùn và người chồng nghĩa tình sau ba năm chung sống. Không chỉ trở thành một cô gái đời mới ở Cần Thơ T. còn quyết định bỏ đứa con trai bốn tuổi của mình để lao vào làn sóng có chồng Đài Loan cách đây gần 10 năm. T. không nghĩ rằng ở nhà thì con mình sống như thế nào trong hơn 10 năm qua. 14 tuổi, con trai T. có hành vi tình dục với đứa em họ của mình nên bị người cha đánh thừa sống thiếu chết, bị cả họ hàng khinh rẻ… Dường như mọi người chỉ nhìn vào hành vi của cậu mà không nhận ra rằng cậu rất hận gia đình vì chính gia đình đã đem đến hậu quả ngày nay. Cậu bảo rằng cậu rất ghét phụ nữ, cậu bảo rằng cha cậu mỗi lần say xỉn cứ lôi đàn bà ra chửi mắng. Cậu bảo rằng cha cứ nhớ mẹ là lôi phim sex ra xem… Không ai hiểu rằng chính sự không toàn vẹn của gia đình đã để lại những dấu ấn khó quên trong tâm hồn cậu. Khóc và khóc suốt buổi tư vấn cộng đồng tại địa phương mà chúng tôi có dịp hỗ trợ là phản ứng tự vệ duy nhất mà cậu trai trẻ 14 tuổi thực hiện như vô thức. Còn bạn nữ Minh H. trở thành đầu gấu ngay tại ngôi trường mình đang học, chuyên trấn lột các bạn nữ nhà giàu. Bạn nữ nào muốn yên thân thì cứ nộp đều đều mỗi tháng vài chục ngàn cho xong chuyện. Phát hiện bạn nữ nào yêu một bạn trai cùng trường hay cùng lớp là H. sẵn sàng tung tin để đe dọa cùng với gia đình. H. trở thành một “đại ca” có tiếng. Ít ai hiểu rằng H. làm như thế vì gia đình của H. tan nát từ lúc bé. H. nói trong nước mắt khi tiếp xúc với chúng tôi trong một lần giáo viên chủ nhiệm gửi đến trung tâm: “Nhìn vết sẹo của con để cô chú hiểu rằng đời con còn là gì nữa… Đây chính là cái dĩa mà mẹ ném ba bay xẹt vào đầu con…”.

Không thể phủ nhận rằng gia đình ảnh hưởng đặc biệt quan trọng đến với nhân cách của đứa trẻ. Việc cha mẹ thương yêu, chăm sóc và tôn trọng nhau trong gia đình để lại dấu ấn tuyệt đẹp trong đời sống tâm lý của trẻ. Ngược lại, những mất mát, tổn thương trong đời sống gia đình làm cho trẻ bị ảnh hưởng tiêu cực rất đáng kể. Đừng nghĩ rằng đứa trẻ không nhạy cảm khi cha mẹ cố tình che giấu mâu thuẫn và những xung đột của mình. Chỉ cần bớt đi vài lời yêu thương, những bữa cơm lạnh lẽo, thiếu hẳn các cuộc dạo chơi hay du lịch cùng nhau trẻ sẽ hụt hẫng và hiểu rằng gia đình mình không hẳn còn là điểm tựa. Cơ chế hụt hẫng tâm lý sẽ xảy ra, trẻ sẽ thiếu hẳn suy nghĩ lạc quan trong cuộc sống. Trẻ không còn tư duy tích cực cũng như nhu cầu hoàn thiện mình để hướng về những động cơ của gia đình thì ngay lập tức nhân cách trẻ sẽ bị ảnh hưởng. Có lẽ cha mẹ sẽ không hiểu rằng, với các cảnh “đĩa bay chén bay” sẽ để lại những ám ảnh không thể nào phai của trẻ. Có lẽ cha mẹ cũng không nhận ra rằng sự la hét nhau của mình trong đời sống vợ chồng dần dần làm cho trẻ trỗi dậy phản ứng tự vệ lẫn suy nghĩ tiêu cực. Phản ứng sẽ xảy ra ở trẻ và đẩy trẻ thực hiện những hành vi mà chính trẻ cũng không kiểm soát. Hoặc một xu hướng khác sẽ xảy ra là trẻ sẽ hành động theo kiểu của mình để gây sự chú ý. Khi không thỏa mãn được, nhu cầu này sẽ có nguy cơ biến tướng thành những hành vi lệch chuẩn xã hội và lệch cả chuẩn tâm lý của chính mình…

Các nghiên cứu tâm lý cho thấy, khi khảo sát hồ sơ của những trẻ em phạm pháp hoặc có nguy cơ phạm pháp bằng các hành vi lệch chuẩn thì có đến 70% trong số ấy gia đình của trẻ có vấn đề. Hãy trả cho trẻ em một môi trường sống tốt nhất và đúng nghĩa để nhân cách hoàn thiện. Những minh chứng cho thấy gia đình không toàn vẹn đã ảnh hưởng không nhỏ đến đời sống của trẻ, đặc biệt trên bình diện tinh thần. Không ai muốn gia đình mình phải rơi vào hoàn cảnh ấy, nhưng rõ ràng chính người cha và người mẹ – kể cả các thành viên khác trong gia đình hoặc người thân của trẻ cần làm hết mình để phần nào có thể xóa nhòa những tác động thiếu cân bằng để trẻ lớn lên.

MAI MỸ HẠNH