Tập đoàn Dầu khí có tới 102.085 tỉ đồng tiền mặt

Hàng trăm nghìn tỉ đang được nhiều doanh nghiệp nhà nước (DNNN) gửi ngân hàng trong khi vẫn phải vay nợ. Phần nhiều trong số tiền đó được gửi ngắn hạn.

Tập đoàn Dầu khí VN (PVN) và các công ty con có tới 102.085 tỉ đồng tiền mặt và tiền gửi ngắn hạn – Ảnh: VIỆT DŨNG

Hàng loạt DNNN vừa công bố báo cáo tài chính về kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh năm 2015. Điều đáng chú ý, có không ít ông lớn nhà nước sở hữu lượng lớn tiền mặt và số tiền này được đưa đi gửi tại các tổ chức tín dụng.

Doanh nghiệp  nói “bình thường”

Điển hình nhất phải kể đến Tập đoàn Dầu khí VN (PVN) và các công ty con, có tới 102.085 tỉ đồng tiền mặt và tiền gửi ngắn hạn (trong đó số tiền gửi hưởng lãi suất không kỳ hạn lên tới 25.273 tỉ đồng, các khoản tiền gửi kỳ hạn dưới 3 tháng lên tới 76.343 tỉ đồng).

Mặc dù lượng tiền gửi có giảm do giá dầu giảm nhưng theo các chuyên gia, số tiền mặt và gửi ngân hàng của PVN là rất lớn, bởi nếu dùng số tiền này thì PVN có thể làm nhiều việc.

Trao đổi với Tuổi Trẻ, ông Ninh Văn Quỳnh, phó tổng giám đốc PVN, cho rằng việc doanh nghiệp có tiền mặt và gửi ngân hàng là bình thường và phải dựa trên nguyên tắc quy chế về gửi tiền.

Theo lãnh đạo PVN, việc có tiền mặt, được gọi là tiền nhàn rỗi, doanh nghiệp luôn tính toán tối đa lợi nhuận, với lãi suất tốt nhất.

Thực tế năm 2015, doanh thu giảm mạnh nhưng PVN nêu vẫn có điểm sáng vì họ đạt lợi nhuận hợp nhất khoảng 30.000 tỉ. Tuy nhiên riêng tiền lãi ngân hàng đã lên tới gần 7.000 tỉ đồng.

Mặc dù sở hữu lượng tiền khổng lồ nhưng PVN lại vẫn tăng cường đi vay với tổng vay tới cuối năm 2015 là 184.000 tỉ đồng.

Giải thích về vấn đề này, phó tổng giám đốc PVN cho rằng kỳ hạn các khoản PVN vay ít nhất là 10 năm, thường là 15 năm.

Dự án nào gắn với nguồn vay đấy và “chủ yếu là vay của ngân hàng nước ngoài, có Bộ Công thương và Bộ Tài chính thẩm định, Chính phủ bảo lãnh”.

Trong khi đó, các khoản tiền mặt như trên theo ông Quỳnh là tiền ngắn hạn không phù hợp với đầu tư dài hạn, nên PVN vẫn phải đi vay.

Đặc biệt, trong số này có tiền từ quỹ thu dọn mỏ giữ hộ các nhà thầu, nên về nguyên tắc là “không được phép đụng vào”.

Tuy nhiên, trong trường hợp cần thiết, ông Quỳnh cũng cho biết có thể sử dụng linh hoạt khoản tiền mặt này (trừ quỹ thu dọn mỏ – PV), đưa vào cân đối trong khoảng thời gian ngắn để thực hiện dự án.

Ngoài ra, một loạt ông lớn DNNN khác cũng đem tiền đi gửi ngân hàng trong khi vẫn phải đi vay. Điển hình là Tổng công ty Bia rượu nước giải khát Sài Gòn (Sabeco).

Theo báo cáo tài chính quý 2-2016, Sabeco có gần 8.200 tỉ đồng gửi ngân hàng lấy lãi, phần lớn là các khoản tiền gửi với kỳ hạn không quá 3 tháng. Tổng công ty Bia rượu nước giải khát Hà Nội cũng có lượng tiền gửi không kỳ hạn tại các tổ chức tín dụng là 1.481 tỉ đồng…

Sáng 25-9, trao đổi với Tuổi Trẻ, ông Lê Hồng Xanh, tổng giám đốc Sabeco, xác nhận có việc “Sabeco đã gửi ngân hàng trên 8.000 tỉ đồng” và cho rằng “đây là tiền nhàn rỗi, trong đó có một phần là nguồn trích khấu hao dự phòng nguyên vật liệu cho hai mươi mấy nhà máy. Tiền nhàn rỗi nên mới tạm gửi ngân hàng”.

Ông Xanh cho biết thêm trong lượng tiền gửi ngân hàng nói trên còn gồm cả cổ tức của năm 2016 chuẩn bị chia cho cổ đông.

Theo báo cáo tài chính quý 2-2016, Sabeco có gần 8.200 tỉ đồng gửi ngân hàng lấy lãi – Ảnh: Quang Định

Giữ nhiều tiền mặt là "rất lạ"

Theo TS Nguyễn Đức Thành – viện trưởng Viện Nghiên cứu  kinh tế và chính sách, lãnh đạo của DNNN biết tính toán để xác định nên bỏ tiền vào đâu. Nếu đem đầu tư, sản xuất kinh doanh mà thua lỗ thì các lãnh đạo phải chịu trách nhiệm.

Trong khi đó, gửi ngân hàng là an toàn và ít rủi ro. Việc duy trì lượng tiền mặt cũng là cách dự phòng trong trường hợp cần vốn để đầu tư dự án hoặc trả nợ.

Bên cạnh đó, với dự án lớn, cơ chế hiện nay cho các DNNN được quyền vay nợ có bảo lãnh của Chính phủ nên theo TS Thành, dù ngồi trên đống tiền song DNNN cứ đi vay là dễ hiểu.

“Nếu là công ty tư nhân, khi vay nợ mà không trả thì bị xiết nợ. DNNN có khả năng… nợ thì cứ nợ”. Do đó ông Thành cho rằng việc cứ gửi tiền ngân hàng rồi đi vay làm dự án là bài toán tối ưu của DNNN, “chứ các doanh nghiệp ngoài thì làm sao làm thế được, muốn chây ỳ nợ và vay nhiều cũng không được”.

Vấn đề DNNN thừa tiền mặt vẫn đi vay, trong khi người dân và doanh nghiệp khác thiếu tiền là “lỗi do cơ chế” – TS Thành nói.

PGS.TS Đinh Trọng Thịnh – trưởng khoa quản trị tài chính quốc tế Học viện Tài chính – cho rằng trong nền kinh tế thị trường không thể để lượng tiền mặt lớn như thế nằm một chỗ mà với đa số doanh nghiệp, vốn phải quay vòng, càng nhanh càng tốt.

Do đó, việc các DNNN có lượng tiền lớn gửi các ngân hàng là “sự rất lạ”. Ông Thịnh băn khoăn việc gửi ngân hàng số tiền mặt lớn với mức lãi suất ngắn hạn không phải là lựa chọn tốt nhất cho tài sản của Nhà nước.

Cho rằng cơ chế quản lý hiện còn lỏng lẻo, theo ông Thịnh, đằng sau chuyện gửi tiền có thể có nhiều vấn đề và cần đề phòng việc gửi ngắn hạn (lãi suất rất thấp) có thể có “phết phẩy”, lợi ích nhóm.

Đồ họa: N.KH.

Có thể yêu cầu giảm vay nợ

Ông Đỗ Thiên Anh Tuấn, giảng viên Chương trình giảng dạy kinh tế Fulbright, cho rằng các khoản tiền gửi của DNNN tại ngân hàng nếu chỉ là khoản tiền tạm thời nhàn rỗi phát sinh thì có thể chấp nhận được.

Tuy nhiên, cũng không thể loại trừ việc giữ và gửi nhiều tiền mặt ở ngân hàng từ đó phát sinh các khoản hoa hồng tiền gửi như đã từng xảy ra, điều này chỉ có lợi cho người ra quyết định gửi tiền nhưng không có lợi cho Nhà nước.

Nếu minh bạch hóa và tăng cường trách nhiệm cá nhân nhà quản lý sẽ giảm được rủi ro này.

Ông Tuấn đề nghị sau khi đánh giá tổng thể hiệu quả tài chính của doanh nghiệp cho thấy nguồn tiền tồn quỹ là bền vững, doanh nghiệp không có kế hoạch đầu tư trung và dài hạn thì Chính phủ có thể yêu cầu doanh nghiệp cân nhắc phương án giảm vay nợ, thậm chí thoái bớt vốn nhà nước trong doanh nghiệp.

NGỌC AN – T.V.NGHI (TTO)