Bác sĩ của người nghèo

Dù đang vào độ đầu xuân nhưng cái nắng ở mảnh đất Đà thành mang theo hơi gió biển mới 5 giờ sáng đã hứa hẹn một ngày nóng nảy lửa. Căn nhà nhỏ của bác sĩ Trần Đình Thông (82 tuổi) ở phường Hòa Hiệp Nam (quận Liên Chiểu) mở cửa từ rất sớm. Ông mặc một bộ đồ thể thao, tay xách túi y cụ cuốc bộ hướng về phía Nam Ô, dáng đi thanh thoát, nhanh nhẹn. Một ngày khám, chữa bệnh miễn phí cho những bệnh nhân nghèo của ông lại bắt đầu…

Sinh ra và lớn lên tại làng Nam Ô, phường Hòa Hiệp Nam, năm 1955, khi còn là y tá ở xã Hòa Liên (Hòa Vang), ông Thông được tập kết ra Bắc và công tác tại Ty Y tế tỉnh Nghệ An một thời gian, sau đó được cử đi học bác sĩ. Từ 1967-1969, ông là chuyên gia y tế tại nước bạn Lào. Năm 1976, ông trở về quê hương. Sau 4 năm công tác tại Bệnh viện Đà Nẵng, năm 1981, ông được cử phụ trách Trung tâm Tâm thần Quảng Đà (nay tách thành Quảng Nam và Đà Nẵng). Đầu năm 1986, ông được bổ nhiệm làm Giám đốc Bệnh viện Tâm thần. “Thời gian công tác ở bệnh viện tâm thần cực lắm, nhưng có nhiều kỉ niệm đáng nhớ. Cũng từ đó tôi hiểu được rằng, đối với người thầy thuốc, điều tiên quyết dẫn đến thành công, đem lại hạnh phúc cho người khác chính là cái tâm. Không có cái tâm, anh không thể làm trong ngành y được”, ông Thông nói.

Nhớ lại ngày đầu được phân công phụ trách bệnh viện tâm thần với muôn vàn khó khăn, thiếu thốn; trung tâm tận dụng lại một cơ sở cũ, bệnh nhân lên đến 20 người nhưng chỉ có mình ông và một y sĩ chuyên khoa. “Khổ lắm! Khổ vì thiếu tứ bề trong khi mình lại là bác sĩ khoa tim mạch, hồi sức cấp cứu chứ chưa qua lớp đào tạo về tâm thần. Thế là cả bác sĩ lẫn bệnh nhân vừa dắt nhau lên đây vừa tự tìm tòi nắm bắt tâm lý bệnh nhân để tìm ra hướng điều trị”, ông Thông cho biết.

Có nhiều ngày đến cơ quan ông không đi xe đạp cũng không đi xe buýt mà cứ thế cắp cặp đi bộ. Vợ ông tròn mắt ngạc nhiên, ông cười bảo, đi bộ để lỡ có gặp người tâm thần thì dẫn họ về bệnh viện chăm sóc. Tưởng ông giỡn, hóa ra thật. Có hôm ông thấy một cô gái không mảnh vải che thân chạy dọc đường la hét. Ông lại gần quan sát và ân cần dắt cô về bệnh viện. Sau một tuần điều trị, tỉnh lại cô nhìn ông xúc động, nói: “Con không ngờ có lúc mình lại như thế, cả đời này con mang ơn chú nhiều lắm”. Người con gái ấy hàm ơn ông không phải vì ông cho thuốc men, áo quần trong lúc điên loạn mà vì từ đó cô được tái sinh lần nữa, làm một người tỉnh táo hoàn toàn.

Ông lo cho người bệnh không chỉ thuốc men mà cả thực phẩm, áo quần… Vào thời điểm vừa sau hòa bình, thuốc men còn rất hạn chế. Có nhiều lúc vào đến Sài Gòn không có thuốc, ông phải bắt xe đò lặn lội ra đến Hà Nội mới mang về được ít thuốc đặc trị. Khổ với công tác chuyên môn là thế nên hầu như việc mỗi năm được nhận thêm đồng nghiệp về công tác là điều trong mơ. Phải nghĩ hết cách để “chiêu hiền, đãi sĩ” nhưng có nhiều người chân ướt chân ráo lên hôm nay, nghe tiếng cười man dại vọng ra từ buồng bệnh họ đã thức trắng đêm rồi ngày mai lại xách áo ra đi không từ biệt.

Ở trung tâm này, ông không chỉ là một bác sĩ giỏi mà còn luôn là một người thân, một chuyên gia tâm lý giỏi. Để tránh những trận đòn bất đắc dĩ của những người điên, ông luôn dặn dò đồng nghiệp đề cao cảnh giác đồng thời luôn thủ thế phòng bị tấn công bất ngờ. Dẫu vậy vẫn có trên dưới chục lần ông bị đánh. Đau điếng nhưng ông vẫn bình tĩnh xử lý. “Người tâm thần luôn trong trạng thái ảo giác nên họ luôn tấn công người đối diện. Để điều chỉnh được tinh thần của họ mình phải hết sức ân cần, gần gũi và sẻ chia”, ông bảo. Từ tấm lòng từ tâm của ông, hàng chục, thậm chí hàng trăm trường hợp tâm thần, có nhiều người lang thang không nhớ quê hương bản quán được ông đùm bọc, yêu thương chăm sóc như người thân. Cũng từ tấm lòng ấy, từ trung tâm tâm thần đi từ một con số không tròn trịa đã có được đầy đủ cơ sở vật chất, nguồn lực con người trở thành bệnh viện tâm thần đủ tiện nghi điều trị cho hàng trăm bệnh nhân.

Năm 1992, ông về hưu theo luật quy định. Từ đó đến nay đã hơn 20 năm ông vẫn chưa có một ngày nghỉ ngơi thật sự. Ông bảo, chỉ có nghề nghỉ hưu chứ người không hưu. Ông về tham gia Hội Chữ thập đỏ phường. Lúc bấy giờ vùng đất Nam Ô vẫn còn nghèo lắm. Người dân chủ yếu mưu sinh từ nguồn lợi của biển cả bằng phương tiện thô sơ. Đói nghèo luôn kéo theo ốm đau và bệnh tật. Thương bà con, ông quyết định khám chữa bệnh giúp họ. Ban đầu còn mạnh khỏe, ông đi xe đạp. Nhiều năm trở lại đây sức khỏe yếu hơn, ông đi bộ. Thôn, ngõ nào xa quá thì bà con tự đưa người bệnh tới nhà ông. Người bệnh của ông chủ yếu là các đối tượng nghèo, người già bị tai biến và trẻ con sốt co giật…

Bà Nguyễn Thị Trợ, một người dân ở Hòa Hiệp Nam, kể lại: “Cách đây mấy tháng tui bị tăng huyết áp, ngất xỉu. Lúc đó nửa đêm rồi vậy mà nghe tin bác ấy vẫn nhiệt tình tới cứu giúp”. Ông Thông cười tiếp lời bà Trợ: Lúc tới thấy con cháu khóc, tui đo huyết áp, nhịp tim rồi trấn an gia đình. Tiếp đó tui dùng xi lanh đâm thủng viên thuốc, dốc ngược vào miệng bà Trợ. 10 phút sau bà ấy tỉnh lại. Mấy đứa con mới thở phào nhẹ nhõm ôm chầm lấy tui: “Bác ơi, mẹ con sống rồi!”. Cũng có cháu bé lên cơn co giật, chết lâm sàng, ông vẫn bình tĩnh cấp cứu và đưa về bệnh viện hồi sức an toàn…

Bài, ảnh: Phan Vĩnh Yên