Điên đầu vì thuốc bổ não

Thị trường ngày càng xuất hiện nhiều các sản phẩm dược được cho là dưỡng não, bổ óc, tăng trí nhớ, tốt cho thần kinh…

Tivi cũng quảng cáo liên tục các chế phẩm tốt cho trí nhớ. Thế nhưng báo chí đã đưa tin một số trường hợp phải vào viện tâm thần điều trị do dùng thuốc bổ não!

Chưa có một thí nghiệm khoa học nào chứng minh có loại thuốc tạo ra trí thông minh, tăng cường trí nhớ. Ảnh: LEO

Không chỉ ở nước ta, hiện tượng các bạn trẻ sử dụng “thuốc bổ óc” để tăng khả năng thu nạp kiến thức trong mùa thi đang trở thành vấn đề đáng ngại ở nhiều nước. Tại Mỹ, khảo sát cho thấy nhiều trường đại học có tỷ lệ sinh viên sử dụng thuốc lên đến 25%. Tình hình cũng có chiều hướng gia tăng tại Anh, như báo động của viện Hàn lâm y dược học nước này. Những biệt dược mà giới trẻ phương Tây thường dùng để “doping” trí não là Dexedrine, Ritalin, Aricept, Nootropil…

Trí nhớ là gì?

Trí nhớ là một hoạt động thần kinh, khả năng trí tuệ gìn giữ những kinh nghiệm sống đã qua, để tái hiện trong ý thức khi cần thiết. Đây là quá trình phức tạp tuỳ thuộc chủ yếu vào sự toàn vẹn về cấu trúc và số lượng tế bào thần kinh, vào chất dẫn truyền thần kinh (như chất sinh học acetylcholin), các axít amin giúp cho hoạt động thần kinh (như aspartat, glutamat, glycin…)

Do vậy, để hoạt động thần kinh tốt, trước hết phải có đầy đủ nguyên liệu nạp vào, chế độ ăn uống hàng ngày phải đầy đủ và cân bằng dưỡng chất, đảm bảo đủ đạm, béo, đường, tinh bột, vitamin và chất khoáng. Đối với các bạn trẻ đang học thi nên tăng cường sữa, thịt, trứng, cá, rau quả. Đặc biệt nên dùng các loại dầu thực vật như dầu mè, dầu đậu nành, dầu hướng dương sẽ cung cấp chất dinh dưỡng tốt cho hoạt động thần kinh.

Để có trí nhớ tốt, ta còn phải lưu ý ngủ, nghỉ ngơi, xen kẽ với vận động thể lực tốt và có phương pháp học tập hợp lý. Riêng đối với bạn trẻ còn đi học, phương pháp học tập hợp lý để có trí nhớ tốt là tiến hành tiếp thu từ từ, được lặp đi lặp lại, đúng phương pháp (biết chọn lọc điều cần nhớ, biết liên tưởng, xen kẽ học với thư giãn…), tránh học dồn nén kiểu “nước đến chân mới nhảy”.

Cần lưu ý, hoạt động trí nhớ không chịu được sự thúc ép, bị áp lực bởi ngoại cảnh. Hiện nay có nhiều học sinh bị sa sút trong học tập, học với tình trạng “quên đầu quên đuôi”, thậm chí có biểu hiện rối loạn tâm thần vì bị bố mẹ ép buộc học tập một cách quá đáng.

Chưa có thuốc tăng trí nhớ!

Cho tới nay, người ta vẫn chưa tìm ra loại thuốc nào tác dụng thêm thông minh, tăng trí nhớ. Trước đây có thuốc được cho bổ óc là Cervotonic (thực chất là kết hợp axít glutamic và vitamin B1), gần đây là Glutaminol, Glutaminol –B6, Pho-L… được gán cho tác dụng như thế, nhưng chính nhà sản xuất các thuốc trên cũng công bố “thuốc chỉ công dụng trong chứng suy nhược chức năng nhưng không có tác động đặc hiệu nào được chứng minh một cách cụ thể”.

Tức là chưa có một thí nghiệm khoa học nào chứng minh có loại thuốc tạo ra trí thông minh, tăng cường trí nhớ đối với người bình thường cả.Một số thuốc như donepezil (biệt dược Aricept trị bệnh Alzheimer), piracefam (biệt dược Nootropil), citicholin, glyceryl phostphorylcholin, ginkgo biloba (hoạt chất lấy từ cây bạch quả), tacrin, galantamin được gọi là thuốc tăng cường hoạt động trí não, thực ra để điều trị chứng sa sút trí tuệ ở người cao tuổi hoặc ở người bị chấn thương sọ não, chứ không có tác dụng tăng cường trí nhớ.

Còn thuốc dextroamphetamine (biệt dược Dexedrine), methylphenidate (Ritalin) là thuốc kích thích hệ thần kinh được dùng chủ yếu trị bệnh “rối loạn tăng động kém tập trung” (attention deficit hyperactivity disorder, viết tắt ADHD). ADHD là bệnh xảy ra ở trẻ em và có thể kéo dài đến tuổi trưởng thành, do rối loạn chức năng não khiến trẻ khó kiểm soát hành vi, kém tập trung, hành động và nói năng không suy nghĩ.

Dùng thuốc trị ADHD vừa kể một cách tuỳ tiện rất nguy hiểm vì thuốc gây nghiện như ma tuý (ecstasy tức “thuốc lắc” là dẫn chất nằm trong nhóm thuốc này) và gây các tác dụng phụ nguy hiểm.Đối với các bạn trẻ, không nên dùng bất cứ loại thuốc nào, ngoại trừ thuốc bổ sung vitamin và chất khoáng, chẳng hạn có thể dùng loại đa sinh tố một viên/ngày.

Các bậc phụ huynh nếu thấy con sa sút học tập một cách đáng ngại nên đưa cháu đi bác sĩ khám vì có khi là biểu hiện của chứng loạn thần. Đừng nên mất thời gian tìm kiếm loại thuốc tăng cường trí nhớ hay “bổ óc” nào đó.

Theo PGS.TS.DS Nguyễn Hữu Đức
Giảng viên chính bộ môn dược,
đại học Y dược TP.HCM. (SGTT)