Bổ ngửa vì “bổ óc”

Nhiều người, đặc biệt là sinh viên luôn mong muốn có một sức khỏe tốt với trí nhớ minh mẫn. Mong muốn đó hoàn toàn chính đáng. Tuy nhiên, nếu nhờ cậy đến một loại thuốc gọi là tăng cường trí nhớ hay còn gọi “thuốc bổ óc” thì bạn phải xem xét và cân nhắc thật kỹ.

Thế đối với thuốc, có loại nào đem lại tác dụng “bổ óc”, tạo sự thông minh, tăng trí nhớ? Cho tới nay, người ta vẫn chưa tìm ra loại thuốc nào tác dụng thần kỳ như vậy. Trước đây có thuốc được cho là bổ óc là Cervotonic (thực chất là kết hợp acid glutamic và vitamin B1), gần đây là Glutaminol, Glutaminol-B6, Pho-L… được gán cho tác dụng như thế nhưng chính nhà sản xuất các thuốc trên cũng công bố “thuốc chỉ công dụng dùng trong chứng suy nhược chức năng nhưng không có tác động đặc hiệu nào được chứng minh một cách cụ thể”. Tức là chưa có một thí nghiệm khoa học nào chứng minh có loại thuốc tạo ra trí thông minh, tăng cường trí nhớ đối với người bình thường cả.

Một số thuốc như donepezil (biệt dược Aricept trị bệnh Alzheimer), piracefam (biệt dược Nootropil), citicholin, glyceryl phostphorylcholin, ginkgo biloba (tức hoạt chất lấy từ cây bạch quả), tacrin, galantamin được gọi là thuốc tăng cường hoạt động trí não, thực ra để điều trị chứng sa sút trí tuệ ở người cao tuổi hoặc ở người bị chấn thương sọ não, chứ không có tác dụng tăng cường trí nhớ cho người học thi.

Còn thuốc dextroamphetamine (biệt dược Dexedrine), methylphenidate (Ritalin) là thuốc kích thích hệ thần kinh được dùng chủ yếu trị bệnh gọi là “rối loạn tăng động kém tập trung” (attention deficit hyperactivity disorder, viết tắt ADHD). ADHD là bệnh xảy ra ở trẻ em và có thể kéo dài đến tuổi trưởng thành, do rối loạn chức năng não khiến trẻ khó kiểm soát hành vi, kém tập trung, không ngồi yên, hành động và nói năng không suy nghĩ. Rõ ràng là thuốc trị ADHD chỉ để kiểm soát rối loạn rất đặc biệt chứ không phải là “thuốc bổ óc”. Dùng thuốc trị ADHD vừa kể một cách tùy tiện rất nguy hiểm vì thuốc gây nghiện như nghiện ma túy (ecstasy tức “thuốc lắc” là dẫn chất nằm trong nhóm thuốc này) và gây các tác dụng phụ nguy hiểm khác.

Đối với các bạn trẻ, không nên dùng bất cứ loại thuốc nào, ngoại trừ do sợ thiếu hụt trong chế độ dinh dưỡng, có thể dùng thuốc bổ sung cung cấp vitamin và chất khoáng, chẳng hạn có thể dùng loại đa sinh tố (multivitamins) ngày 1 viên. Các bậc phụ huynh nếu thấy con biểu hiện sa sút học tập của con em mình một cách đáng ngại (“quên đầu quên đuôi” có khi là biểu hiện của rối loạn tâm thần) nên đưa cháu đi bác sĩ khám. Bác sĩ trực tiếp sẽ cho hướng điều trị. Đừng nên mất thời gian tìm kiếm loại thuốc tăng cường trí nhớ hay “bổ óc” nào đó trong khi việc chữa trị đúng lại theo hướng khác.

Trí nhớ là một hoạt động thần kinh, khả năng trí tuệ gìn giữ những kinh nghiệm sống đã qua, để rồi tái hiện trong ý thức khi cần thiết. Tóm lại, đây là quá trình phức tạp gồm 3 giai đoạn: nhận biết, lưu trữ và tái hiện trong hoạt động trí não. Quá trình này tùy thuộc vào nhiều yếu tố, trong đó chủ yếu tùy thuộc vào sự toàn vẹn về cấu trúc và số lượng tế bào thần kinh, vào chất dẫn truyền thần kinh (như chất sinh học acetylcholin), các acid amin giúp cho hoạt động thần kinh (như aspartat, glutamat, glycin…).

Phân tích trên cho thấy, để hoạt động thần kinh tốt, trước hết phải có đầy đủ nguyên liệu nạp vào. Tức là để có trí nhớ tốt và sức khỏe nói chung, cần lưu ý chế độ ăn uống hàng ngày phải đầy đủ và cân bằng dưỡng chất, phải đảm bảo ăn uống đủ: đạm, béo, đường, tinh bột, vitamin va chất khoáng. Đối với các bạn trẻ đang học tập nhiều, thi cử nên tăng cường sữa (uống ít nhất ly/ngày), thịt, trứng, cá, rau quả. Đặc biệt nên dùng các loại dầu thực vật như dầu mè, dầu đậu nành, dầu hướng dương sẽ cung cấp chất dinh dưỡng tốt cho hoạt động thần kinh.

Để có trí nhớ tốt, ta còn phải lưu ý đến ngủ, nghỉ ngơi, xen kẽ với vận động thể lực tốt và có phương pháp học tập, phương pháp tư duy hợp lý. Riêng đối với bạn trẻ còn đi học, phương pháp học tập hợp lý để có trí nhớ tốt là tiến hành tiếp thu từ từ, được lặp đi lặp lại, đúng phương pháp (biết chọn lọc điều cần nhớ, biết liên tưởng, xen kẽ học với thư giãn…).

Vì vậy, nên học, ôn tập ngay từ đầu, có sự sắp xếp thời gian biểu học hợp lý, tránh học dồn nén, “nước đến chân mới nhảy”. Cần lưu ý, hoạt động trí nhớ không chịu được sự thúc ép, bị áp lực bởi ngoại cảnh. Có tình trạng đáng ghi nhận là hiện nay có nhiều học sinh bị sa sút trong học tập, học với tình trạng “quên đầu quên đuôi”, thậm chí có biểu hiện rối loạn tâm thần chỉ vì bị áp lực của gia đình, bị bố mẹ ép buộc học tập một cách quá đáng.