Sách cho độc giả nhí

Đối với các nhà văn chuyên nghiệp, sáng tác cho thiếu nhi không chỉ là cái “nợ” mà còn là cái “duyên” bởi vì không phải ai cầm bút là người đó có thể viết được cho trẻ em. Phải yêu trẻ và hiểu trẻ hơn ai hết nên nhà văn Tô Hoài mới có được tác phẩm Dế mèn phiêu lưu ký để đời. Nhà văn Nam bộ Đoàn Giỏi được các em biết đến qua truyện dài Đất rừng phương Nam. Đó cũng là tiếng lòng của biết bao nhà thơ khi tìm được nét đồng điệu trong tâm hồn thơ trẻ như Thy Ngọc, Trần Mạnh Hảo, Trần Hồng Thắng… Thế nhưng, trong cuộc cạnh tranh khốc liệt của văn hóa nghe nhìn, văn hóa đọc đang có chiều hướng lép vế nên không thể đứng im tại chỗ mà phải tự thân “làm mới” mình, cần có sự “lột xác”. Hơn ai hết, các nhà văn phải hiểu rõ được nhu cầu bạn đọc nhỏ tuổi để cho ra đời những “đứa con tinh thần” lúc nào cũng được lứa tuổi này đón nhận. Thành công của các nhà văn như Nguyễn Nhật Ánh, Nguyễn Ngọc Thuần, Nguyễn Thị Bích Nga, Thu Trân… trong mảng văn học thiếu nhi là có thật. Tuy nhiên, không phải ai cũng có được những đỉnh vinh quang đó, nhất là đối với các nhà văn trẻ mới bước vào nghề. Một câu hỏi được đặt ra là bí quyết nào để giúp họ có được những thành công này?

Theo nhà văn Cao Sơn – người đạt nhiều giải thưởng cao về văn học thiếu nhi thì: “Một sáng tác viết cho thiếu nhi phải lĩnh hội nhiều yếu tố, nhưng cái cần nhất là chất văn chương. Chất văn chương thể hiện rõ trong từng sự kiện, tình huống và cả những suy ngẫm được lồng ghép trong mỗi câu chuyện. Thế nhưng, hiện nay nhiều sáng tác chưa gây ấn tượng mạnh cho độc giả nhí do nặng chất thông tấn. Nhà văn chỉ biết kể và kể, làm cho hiện thực dù đã đi vào trang sách vẫn quá trần trụi nên thiếu sức hút với độc giả nhí. Chia sẻ về bí quyết viết truyện cho các em, nhà văn Hường Lý – NXB Kim Đồng lại đề cao cách xử lý những câu chuyện mà người viết tái hiện trên trang giấy. Theo nhà văn, nếu cách xử lý thông minh thì mọi câu chuyện dù đơn giản hay quen thuộc vẫn có thể đưa ra những chi tiết thú vị, dễ say lòng độc giả nhí. Tính bất ngờ cũng làm nên sức hấp dẫn của mọi câu chuyện sẽ khiến cho trẻ không chịu rời cuốn sách trên tay. Ngoài ra, phải viết theo cách nghĩ của trẻ, trẻ nhìn hiện tượng sự vật bằng lăng kính hồn nhiên chứ không phải là con mắt của người lớn.

Như trên đã nói, trong thời đại sản phẩm nghe nhìn lấn lướt văn hóa đọc nên sáng tác cho thiếu nhi cũng không chỉ dừng lại những tập truyện ngắn, truyện dài tràn ngập kênh chữ mà thiếu kênh hình như trước đây. Không chỉ lứa tuổi từ 3 đến 6 cần truyện tranh mà ngay các đối tượng từ 6 đến 14 tuổi cũng không bỏ qua thể loại hình hấp dẫn này. Hơn ai hết người cầm bút phải nắm bắt được nhu cầu đó để cho ra những sản phẩm ưng ý người tiêu dùng. Theo nhà thơ Cao Xuân Sơn, đó cũng là bước chuyển hướng mấy năm nay của NXB Kim Đồng. Để có được loại sách này bắt buộc nhà văn phải biết hợp tác với họa sĩ. Nếu trước đây người họa sĩ chỉ có vai trò minh họa cốt truyện mà nhà văn đã viết sẵn thì ở đây, cả hai đều là đồng tác giả. Điều đó có nghĩa là khi nhà văn chấp bút viết truyện, phải có họa sĩ ngồi bên cạnh cùng thống nhất ý tưởng cho toàn bộ cuốn sách. Khi chấp bút, cả hai đều đưa ra ý kiến riêng của mình để tìm một tiếng nói chung trong từng trang sách. Nếu có ý kiến đóng góp của nhà văn, họa sĩ có thể thay đổi hình ảnh, ngược lại những sáng tạo của người họa sĩ sẽ làm thay đổi lời thoại và thuyết minh trong cốt truyện. Với xu hướng tăng “kênh” hình so với “kênh” chữ, vai trò người họa sĩ không còn thứ yếu như trước đây. Có thể tài năng họa sĩ vượt trội hơn nhà văn sẽ làm cho bạn đọc mê nét vẽ hơn cả nội dung câu chuyện.

Quang Phan