Bảo tàng và cộng đồng

Không giống như công việc thường nhật bấy lâu nay, tại phòng trưng bày mới ở Bảo tàng Tôn Đức Thắng, khách tham quan có thể nghe những người trong cuộc kể chuyện rất lưu loát và cảm xúc. Điều này không giống như những chuyên đề trước đây. Sự thay đổi này được thực hiện với sự tư vấn của bà Wendy Erd, người có chuyên môn gần 40 năm làm công tác bảo tàng và ông Peter Kaufmann – chuyên gia người Mỹ về hoạt động bảo tàng theo phương thức “Câu chuyện và tiếng nói của cộng đồng” (Community voice and story). 
 

Lãnh đạo TPHCM tham quan mô hình trưng bày mới tại Bảo tàng Tôn Đức Thắng.

Qua 8 năm công tác tại Việt Nam với phần lớn công việc là ở Bảo tàng Dân tộc học, bà Wendy Erd, chuyên gia bảo tàng người Mỹ nhận xét: “Hoạt động bảo tàng tại Việt Nam hiện nay đang rất khao khát, mong muốn có những ý tưởng mới cho hoạt động. Các bạn có nền văn hóa phong phú, đa dạng và lịch sử cũng thế, tôi nghĩ những người làm công tác bảo tàng có những cơ hội rất lớn từ những nguồn “nguyên liệu” phong phú để thu hút khách tham quan đến với bảo tàng. Điều hay nhất của bảo tàng là làm mọi người suy nghĩ, tò mò và đưa mọi người gần với nhau hơn dù là khác nhau về quốc tịch, văn hóa, về quan điểm sống. Điều quan trọng là cần tìm ra những cách thức mới trong trưng bày để bảo tàng trở thành điểm nhấn, thực sự trở thành trung tâm kết nối tốt hơn với cộng đồng”. 
Theo ông Peter Kaufmann – chuyên gia bảo tàng người Mỹ, bảo tàng ngày nay phát triển như thế nào, hiện vật có giá trị ra sao mà không có khách tham quan thì cũng không có ý nghĩa. Hầu hết các bảo tàng ở Việt Nam đều làm theo cách truyền thống, theo lối mòn, cách trưng bày cũng theo lối mòn, chưa sinh động sáng tạo, chưa thực sự tạo sức hút với công chúng. “Cái mà cộng đồng quan tâm là sự kết nối không chỉ giữa người với người mà còn giữa con người với hiện vật. Bảo tàng như chất xúc tác tạo sự kết nối, sự thông cảm, hiểu biết giữa người với nhau. Như triển lãm về cộng đồng những người làm nghề ve chai chẳng hạn. Qua triển lãm này, mọi người có thể hiểu được về công việc, cuộc sống của những con người đó. Mấu chốt là việc làm thế nào để những người trong cộng đồng mang đến bảo tàng những hiện vật đắt giá, thu hút khách đến tham quan”.

Tại Bảo tàng Tôn Đức Thắng, phòng trưng bày theo phương thức mới có chủ đề “Câu chuyện giáo dục gia đình qua những lá thư” được triển khai thí điểm từ cuối năm 2013 đến tháng 8-2014 đã tạo sự thu hút đặc biệt đối với khán giả. Bà Trần Xuân Thảo, Giám đốc Bảo tàng Tôn Đức Thắng cho biết: Với ba chủ đề nhỏ là giáo dục con cháu về tính tự lập, về lòng yêu thương và về nghĩa vụ công dân, từ những lá thư của Chủ tịch Tôn Đức Thắng gửi đến con cháu và các thế hệ trong gia đình, bảo tàng đã triển khai thành phòng trưng bày với ba chủ đề tương ứng. Đến tham quan các chủ đề tại phòng trưng bày này, ngoài việc xem nét bút trên những lá thư viết tay của Bác Tôn, khách tham quan còn có thể xem và nghe trực tiếp những câu chuyện về Bác Tôn từ các con các cháu trong gia đình, những người trong cuộc kể lại câu chuyện thông qua máy tính. Điều này có thể giúp khách tham quan hiểu sinh động và thấu đáo hơn những câu chuyện mà họ đang được nghe. 
Ngày khánh thành hoạt động thử nghiệm, Bảo tàng Tôn Đức Thắng không chỉ nhận được sự đánh giá cao từ các đồng chí lãnh đạo Thành ủy TPHCM mà còn nhận được những nhận xét tích cực, chia sẻ, cảm xúc của đông đảo khách tham quan, tạo nên sự phấn khởi cho những người làm công tác bảo tàng.Bà Trần Xuân Thảo cho biết: Từ kết quả này, sắp tới Bảo tàng Tôn Đức Thắng sẽ đổi mới toàn bộ hệ thống trưng bày theo hướng mới với năm chủ đề (Thời niên thiếu; Từ người thợ đến người lãnh đạo phong trào công nhân Sài Gòn; 15 năm tù Côn Đảo; Một hạt nhân đoàn kết dân tộc; Một vị Chủ tịch nước) giới thiệu với công chúng và du khách nước ngoài. Bà Vũ Kim Anh, Phó Giám đốc Sở VH-TT-DL TPHCM cho rằng: “Việc đổi mới trưng bày là xu hướng tất yếu, phù hợp với xu hướng phát triển của bảo tàng thế giới hiện đại. Có được bước thành công đầu tiên này, tập thể cán bộ nhân viên Bảo tàng Tôn Đức Thắng sẽ có thêm những nỗ lực trong hành trình chinh phục khách tham quan và hướng đến cộng đồng”.