Nam hóa và chứng rậm lông

Rậm lông và nam hóa là những tính trạng của nam lại biểu hiện trên cơ thể nữ: lông mọc kiểu nam ở nữ; phát triển trứng cá, nữ hói đầu giống nam. Nam hóa là phát triển các đặc tính sinh dục nam thứ phát ở nữ: giọng nói trầm, teo vú, tăng khối lượng cơ, phì đại âm vật, mất kinh… do tăng sản xuất androgen.

Rậm lông là tăng trưởng lông kiểu đàn ông quá mức trên cơ thể nữ. Bệnh chiếm tỷ lệ khoảng 10% phụ nữ ở độ tuổi sinh sản. Bệnh thường là tự phát hoặc có thể do thừa androgen gặp ở một số bệnh như: hội chứng buồng trứng đa nang, tăng sản thượng thận bẩm sinh. Nam hóa là tình trạng mà mức độ androgen cao tới mức gây ra các biểu hiện: giọng nói trầm, teo ngực, tăng cơ bắp chân, bắp tay và toàn thân, to âm vật và tăng kích thích dục tính… căn nguyên có thể do u tân sinh ở buồng trứng hoặc thượng thận.

Nguyên nhân gây rậm lông là gì?

Dùng miếng dán loại bỏ lông.

Có nhiều nguyên nhân gây rậm lông như sau:

– Tăng tiết androgen tuyến sinh dục: Buồng trứng tăng tiết androgen trong hội chứng buồng trứng đa nang; tăng tiết androgen buồng trứng chức năng; chẹn sinh steroid buồng trứng; các hội chứng đề kháng insulin quá mức; u tân sinh buồng trứng.

– Tăng tiết androgen tuyến thượng thận: Tăng năng tuyến thượng thận sớm; tăng tiết androgen thượng thận chức năng; tăng sản thượng thận bẩm sinh bất thường hay thông thường; chuyển hóa cortisol bất thường; tân sinh thượng thận.

– Các rối loạn nội tiết khác như: Hội chứng Cushing; tăng prolactin huyết; bệnh to viễn cực.

– Quá kích androgen ngoại vi như bệnh béo phì; tự phát.

– Tăng tiết androgen khi có thai: Tăng phản ứng lutein; u tế bào áo khi mang thai.

– Do thuốc: Thuốc nội tiết gây rậm lông androgen, thuốc tránh thai chứa progestin sinh androgen; thuốc gây rậm lông không có androgen: phenytoin, minoxidil, diazoxid; cyclosporin…

– Người lưỡng tính.

Đánh giá rậm lông trên lâm sàng

Đánh giá rậm lông cần căn cứ: Thời gian bắt đầu rậm lông, tốc độ phát triển lông, các triệu chứng liên quan như viêm nang lông. Tùy nguyên nhân, sự tăng trưởng lông quá mức bắt đầu xảy ra ở 20-29 tuổi hoặc 30-39 tuổi. Thông thường sự tăng trưởng thường chậm nhưng tăng dần. Nhưng cũng có khi rậm lông phát triển đột ngột và tốc độ tăng nhanh có thể có hiện tượng nam hóa do u tân sinh tiết androgen. Nếu triệu chứng tiết nhiều sữa nên đánh giá theo hướng tăng prolactin huyết và có thể thiểu năng tuyến giáp. Với bệnh nhân tăng huyết áp, nổi vân, dễ bị thâm tím, tăng cân, suy nhược cơ thể là dấu hiệu của nhiễm cortisol. Vài loại thuốc: phenytoin, minoxidil, cyclosporin có thể gây rậm lông. Vô sinh và rậm lông di truyền có thể do rối loạn tăng sản thượng thận bẩm sinh kiểu bất thường (CAH).

Đánh giá về sự phân bố lông và số lượng lông là chủ yếu với phụ nữ có biểu hiện rậm lông, nhằm phân biệt giữa rậm lông do androgen và rậm lông không do androgen. Rậm lông không do androgen là tăng trưởng lông quá mức ở lông tơ, ở vùng không phải bộ phận sinh dục, thường là có bệnh sử gia đình hoặc do các rối loạn chuyển hóa như rối loạn tuyến giáp, biếng ăn tâm thần, hay do dùng thuốc như phenytoin, minoxidil hay cyclosporin gây ra.

Điều trị

Điều trị rậm lông có thể bằng các phương pháp: Không dùng thuốc, dùng phương tiện cơ học để nhổ lông, kết hợp với liệu pháp dùng thuốc.

– Cách điều trị không dùng thuốc gồm: Tẩy lông; làm rụng lông như cạo và dùng hóa chất; triệt lông tận gốc như nhổ lông, tẩy sáp, liệu pháp laser.

– Dùng hóa chất để làm rụng lông có thể có hiệu quả khi rậm lông ở dạng nhẹ chỉ ở vùng giới hạn, nhưng cách này có thể gây kích thích da; dùng cách tẩm sáp lấy lông đi tạm thời nhưng gây khó chịu; điện phân có hiệu quả vì lấy lông đi trong thời gian dài, dùng laser mang lại hiệu quả tốt vì làm chậm tăng trưởng lông và đạt hiệu quả lấy lông đi vĩnh viễn với một số bệnh nhân.
– Dùng thuốc để điều trị tình trạng quá nhiều androgen, làm gián đoạn một hay nhiều bước trong quá trình biểu hiện rậm lông: ức chế sản xuất androgen thượng thận, buồng trứng; tăng khả năng liên kết androgen của protein liên kết huyết tương; làm suy yếu quá trình chuyển đổi ngoại vi của tiền chất androgen thành androgen hoạt tính; ức chế tác động của androgen ở mức độ mô đích. Kết quả làm chậm tăng trưởng lông; thuốc ngừa thai uống là cách điều trị nội tiết ưu tiên cho rậm lông và viêm nang lông, tuy nhiên cần chống chỉ định với phụ nữ có bệnh sử huyết khối tắc mạch hoặc với phụ nữ bị ung thư vú hay các loại ung thư thuộc estrogen khác; cyproterol acetat là chất kháng androgen, tác động chủ yếu bằng cách cạnh tranh ức chế với khả năng liên kết của testoteron và DHT với thụ thể androgen, làm tăng thanh thải chuyển hóa của testoteron bằng cách tạo men gan; spironolacton, thường dùng như chất đối kháng của corticoid, cũng là một chất kháng androgen yếu, tránh dùng cho bệnh nhân có thai vì có nguy cơ nữ hóa thai nam, chất này thường dùng kết hợp với một thuốc ngừa thai uống để giúp ngừa thai và ức chế sản xuất androgen buồng trứng.

BS. Phạm Nguyễn Hoàng

Theo SK&ĐS