300 tỉ đồng đổi lấy… mùi hôi thối?

Vận hành từ giữa năm 2009 đến nay, nhà máy xử lý nước thải lớn và hiện đại nhất nước đã phát sinh hơn 200 lỗi kỹ thuật nhưng con số có lẽ chưa dừng lại ở đó…

Nhà máy Xử lý nước thải Bình Hưng (Nhà máy Bình Hưng) do Trung tâm Điều hành chương trình chống ngập nước TP HCM (Trung tâm chống ngập) quản lý và Công ty TNHH MTV Thoát nước đô thị vận hành. Nhà máy có nhiệm vụ thu gom xử lý nước thải của các quận 1, 3, 5, 10; công suất thiết kế giai đoạn 1 là 141.000 m3/ngày đêm nhưng hiện mới xử lý khoảng 91% công suất thiết kế. Quá trình vận hành của Nhà máy Bình Hưng liên tục làm phát sinh mùi hôi khiến người dân lân cận bức xúc. Nổi cộm là vào giữa năm 2012, nhà máy liên tục gặp sự cố khiến mùi hôi phát tán trên diện rộng.

Bãi đổ bùn tạm của Nhà máy Bình Hưng tại xã Đa Phước, huyện Bình Chánh, TP HCM

Công nghệ độc quyền

Ngày 19-7, báo cáo với đoàn giám sát của HĐND TP HCM, ông Lưu Văn Tấn – Trưởng Phòng Quản lý nước thải thuộc Trung tâm chống ngập – cho biết nhà máy thiết kế và sử dụng công nghệ của Nhật Bản. Sau khi xây dựng, thay vì để nhà thầu Nhật tiếp tục vận hành với chi phí 420 tỉ đồng/năm, Công ty Thoát nước đô thị (liên kết với một đơn vị tư vấn của Mỹ) vận hành với chi phí năm 2012 là 75 tỉ đồng, năm 2013 khoảng 100 tỉ đồng, như vậy đã làm lợi cho ngân sách hơn 300 tỉ đồng.

Cũng theo ông Tấn, tuy ủ hở là công nghệ của Nhật song cũng khá lạc hậu và vào năm 2010, công nghệ này phù hợp với ngân sách thành phố. Từ lúc bắt đầu vận hành đến nay, nhà máy phát sinh trên 200 lỗi kỹ thuật nhưng đã cơ bản đã xử lý được. Dù vậy, hiện nay nhà máy vẫn còn tiếp tục phát sinh một số vấn đề bởi đa phần thiết bị chính là độc quyền của Nhật nên phải tốn nhiều tiền để bảo dưỡng hoặc sửa chữa. Vấn đề mùi hôi cũng chỉ xử lý được mới 20%-30% và cũng chỉ là xử lý tạm, muốn xử lý triệt để phải có giải pháp căn cơ hơn. Do đó, giai đoạn 2 của nhà máy nên thay đổi công nghệ.

Theo ông Cao Trung Sơn, Phó Chi cục trưởng Chi cục Bảo vệ môi trường thuộc Sở Tài nguyên và Môi trường (TN-MT) TP, nguyên nhân chính gây mùi là khâu ủ sơ cấp do hệ thống thu gom xử lý khí chưa bảo đảm về lưu lượng tiếp nhận. Ông Sơn đề nghị trước mắt đơn vị vận hành khu sơ cấp nên tăng cường lượng trấu để kéo dài thời gian phân hủy, tăng cường phun xịt chế phẩm nhằm giảm mùi hôi… Về biện pháp căn cơ, UBND TP cần cấp kinh phí để thực hiện nâng cấp nhà sơ chế xử lý bùn, ước tính khoảng 14 tỉ đồng.

Chi 14 tỉ đồng, liệu có hết hôi?

Ông Phạm Văn Đông, Trưởng Ban Kinh tế – Ngân sách HĐND TP, nhận định mùi hôi ở xã Bình Hưng giảm thực ra là vì đã chuyển sang xã Đa Phước. "Phía nhà máy cho rằng đã tiết kiệm 300 tỉ đồng cho ngân sách nhưng phải chăng mùi hôi hiện nay người dân phải gánh để trả giá cho việc tiết kiệm 300 tỉ đồng đó" – ông Đông đặt vấn đề.

Hiện nay, nhà máy mới tiếp nhận xử lý khoảng 120.000 m3 nước thải/ngày đêm mà đã gây ô nhiễm quá nhiều, trong tương lai công suất nhà máy được nâng lên 576.000 m3/ngày đêm thì vấn đề môi trường sẽ phải xử lý ra sao? Ông Nguyễn Tấn Tuyến, Phó Ban Kinh tế – Ngân sách HĐND TP, nhận xét phía Nhà máy Bình Hưng chưa tích cực tìm phương án giải quyết mùi hôi mà chỉ trông chờ vào ngân sách.

Ông Tuyến chứng minh: Tổng diện tích nhà máy là 47 ha nhưng đến nay mới chỉ sử dụng 14 ha, nếu nhà máy linh động trồng thêm cây xanh cách ly sẽ giảm được đáng kể mùi hôi. "Sở TN-MT cũng phải chủ động kiểm tra, phát hiện và khuyến cáo trước cho phía nhà máy, không phải chờ người dân phản ánh mới vào cuộc. 14 tỉ đồng không lớn nhưng cũng chẳng phải nhỏ, Sở TN-MT có bảo đảm đầu tư thêm 14 tỉ đồng sẽ giải quyết được dứt điểm mùi hôi hay không?" – ông Tuyến nói.

Khó nói với dân

Giữa năm 2012, Nhà máy Bình Hưng bắt đầu rơi vào tình trạng quá tải khu chứa bùn đã qua tách nước và ủ. Lượng bùn tồn hơn 4.000 tấn kết hợp với công nghệ ủ bùn hở đã phát tán mùi hôi sang các khu dân cư trong xã Bình Hưng. Công ty TNHH MTV Thoát nước đô thị TP đã đề xuất Sở TN-MT và được chấp nhận cho sử dụng 3 ha thuộc khu xử lý bùn Đa Phước (huyện Bình Chánh) để chứa số bùn này.

Ngày 19-7, có mặt tại bãi chứa bùn tạm của Nhà máy Bình Hưng ở xã Đa Phước, chúng tôi nhận thấy 3 ha gần như đã phủ kín bởi những núi bùn nhưng bên dưới không có lớp lót. "Núi" bùn này ngăn với rạch Chiếu bằng con đường đất rộng khoảng 5-6 m, khiến người dân không khỏi lo ngại về việc bùn tràn xuống rạch vào mùa mưa.

Đại diện nhà máy cho biết các hố ủ bùn làm phân compost có trải vải địa kỹ thuật vẫn đang trong giai đoạn thi công. Thừa nhận Nhà máy Bình Hưng đang sử dụng công nghệ lạc hậu nhưng theo đại diện Trung tâm chống ngập, công nghệ này phù hợp với "túi tiền" của TP vào thời điểm đầu tư dự án.

Cuối năm 2012, theo đề xuất của Trung tâm chống ngập, TP chấp thuận bổ sung 13 tỉ đồng để lắp đặt thiết bị tăng cường tần suất trao đổi khí trong nhà lên men sơ cấp và trang bị thêm hệ thống xử lý khí. Đến nay, Sở TN-MT lại tiếp tục đề xuất TP cấp thêm 14 tỉ đồng để nâng cấp nhà lên men sơ cấp từ dạng hở sang dạng kín. Trong giai đoạn 2 nâng công suất xử lý, các sở, ngành liên quan đều đề xuất thay công nghệ để xử lý triệt để các vấn đề như hiện nay.

Theo đại biểu HĐND Nguyễn Trần Nghĩa, việc nhà máy cho rằng tiết kiệm được 300 tỉ đồng để rồi phải đi "xin" lại TP 14 tỉ đồng sẽ rất khó lý giải với người dân.

Bài và ảnh: Minh Khanh
(NLĐ)