Ngành chăn nuôi: Tái cơ cấu theo hướng nào?

Một lần nữa ngành chăn nuôi rơi vào cảnh lao đao. Cách đây hai năm, ngành chăn nuôi cũng rơi vào khó khăn. Năm 2012, để cứu ngành này, nhiều ý kiến đề xuất gói cứu trợ 9.000 tỷ đồng. Giờ đây, một đề xuất tương tự đang lặp lại. Chỉ có điều, cách đây 2 năm, gói cứu trợ được đề xuất trước nguy cơ Việt Nam buộc phải nhập khẩu các sản phẩm thịt gia súc, gia cầm khi người chăn nuôi treo chuồng. Giờ ngành chăn nuôi đang rơi vào tình huống ngược lại – khi có dấu hiệu xảy ra “khủng hoảng thừa”, chính sách hỗ trợ mới cho người chăn nuôi theo hướng chuyên nghiệp hóa gắn với dự báo thị trường!

Lỗ nặng

“Trong hai năm qua, ngành chăn nuôi trong nước lỗ 27.000 tỷ đồng”. Số lỗ này được lý giải do bán thấp hơn giá thành sản xuất. Có thể nói ngành chăn nuôi trong một thập niên qua đã có bước phát triển về chiều rộng khá mạnh. Nổi lên từ khi các công ty bán thức ăn nước ngoài xâm nhập vào thị trường Việt Nam gắn với các “hợp đồng” cung ứng thức ăn, hướng dẫn kỹ thuật nên trang trại mọc lên như nấm. Song, gần đây cứ như “đến hẹn lại lên” khi xảy ra dịch bệnh, ngành chăn nuôi lại rơi vào cảnh khốn đốn.

Mô hình nuôi heo bằng đệm lót sinh học đang được nhân rộng ở Hậu Giang.

Mới đây, xuất hiện con số “lỗ khủng” của người nuôi gia cầm: 8.000 tỷ đồng/tháng (tính từ đầu năm 2014 đến nay). Và câu chuyện nhiều người chăn nuôi phá sản là thực tế đã diễn ra ở một số địa phương. Có điều khá bất ngờ, dịch bệnh chỉ “đóng góp” giảm 10% giá gia cầm, còn nguyên nhân chính là do “cung vượt cầu”.

Số liệu giữa Tổng cục Thống kê và ngành chăn nuôi đang “choảng nhau”. Theo đó, năm 2012, Tổng cục Thống kê đưa ra sản lượng thịt gia cầm gần 730 ngàn tấn nhưng phía Hiệp hội chăn nuôi cho rằng sản lượng này cao hơn gấp 3 lần! Lý giải về số lượng tăng gấp 3 lần, là dựa vào sản lượng thức ăn gia cầm trong năm 2012 với 4,1 triệu tấn cám. Nếu tính bình quân 2,4kg cám cho 1kg tăng trọng, sản lượng thịt gia cầm 2012 tương đương hơn 2 triệu tấn.

Câu chuyện này, làm người ta liên tưởng đến chuyện cá tra rớt giá thảm hại, khủng hoảng thừa, Chính phủ phải chỉ đạo thu mua để giải quyết cá tra quá lứa tồn đọng cách đây vài năm. Khi đó, có luồng ý kiến đề xuất lập ra một ban điều tra, thống kê chính xác sản lượng cá tra. Giờ câu chuyện thống kê lĩnh vực chăn nuôi cần “một bàn tròn” giữa ngành thống kê và hiệp hội chăn nuôi. Điều này rất cần thiết, khi đánh giá đúng số lượng thì mới có thể đưa ra nhận định, khuyến cáo đối với người chăn nuôi theo hướng tăng hay giảm!

Lãng quên thị trường thức ăn

Mới đây, Bộ trưởng Bộ NN-PTNT Cao Đức Phát thừa nhận: Trình độ Khoa học công nghệ (KHCN) còn thấp và lạc hậu, việc xây dựng nền KHCN cao còn chậm, chưa tạo đột phá để nâng cao giá trị gia tăng; chưa tạo cơ sở vững chắc cho chuyển đổi nông nghiệp theo hướng hiệu quả bền vững. Đầu vào lệ thuộc quá lớn vào nhập khẩu, trong khi chi phí thức ăn lên đến 65% – 70% giá thành sản phẩm. KHCN cho thức ăn chăn nuôi là lĩnh vực yếu nhất trong nông nghiệp!

Bộ trưởng Bộ KH-CN Nguyễn Quân cũng nhìn nhận: Thức ăn chăn nuôi là vấn đề bức xúc trong nhiều năm qua. Không có đề tài nào nghiên cứu về lĩnh vực này. Gần như thức ăn chăn nuôi lệ thuộc hoàn toàn vào doanh nghiệp nước ngoài. Trong khi các nhà khoa học Việt Nam không đề xuất nghiên cứu về thức ăn chăn nuôi.

Năm 2014, ngành chăn nuôi phải đối mặt với nhiều khó khăn và mức độ cạnh tranh với sản phẩm nhập khẩu ngày càng khốc liệt khi Việt Nam ký Hiệp định Đối tác kinh tế chiến lược xuyên Thái Bình Dương (TPP) và Hiệp định Khu vực mậu dịch tự do ASEAN (AFTA). Khi thuế suất nhập khẩu sản phẩm thịt sẽ về mức 0%, nếu ngành không có kế hoạch ứng phó một cách đầy đủ thì nguy cơ “thua trên sân nhà” là khó tránh khỏi.

Hiện Bộ NN-PTNT đang gấp rút xây dựng Dự thảo chính sách hỗ trợ hộ chăn nuôi giai đoạn 2014 – 2020. Đây là điều rất cần thiết. Tuy nhiên, dư luận đang quan tâm đến việc các chính sách hỗ trợ này sẽ tập trung cho các trang trại hay nuôi theo nông hộ nhỏ. Thực tế, vừa qua các điểm ghi nhận có dịch cúm gia cầm phần lớn nằm ở các nông hộ nuôi nhỏ lẻ. Tuy nhiên, khi dịch cúm xảy ra, giá gia cầm giảm đã tác động rất lớn đến 12 triệu nông hộ chăn nuôi với hơn 300 triệu con gia cầm!

Vừa qua, các tỉnh ĐBSCL khi xây dựng đề án tái cơ cấu ngành nông nghiệp thường chú trọng phát triển mô hình chăn nuôi quy mô lớn. Một con số thống kê đáng chú ý, các hộ chăn nuôi nhỏ lẻ chiếm tới 60% lực lượng sản xuất, cung ứng khoảng 13% thị phần. Vì vậy, chăn nuôi nhỏ lẻ theo nông hộ vẫn là kế sinh nhai của hàng triệu nông dân. Trong thời gian dài, khó có thể xóa bỏ hình thức chăn nuôi nhỏ ở nông hộ.

Vấn đề là các chính sách hỗ trợ đối với nông hộ nuôi nhỏ nên tập trung để họ đổi mới chăn nuôi theo hướng an toàn, hiệu quả. Vừa qua, Hậu Giang là tỉnh tiên phong tái cơ cấu ngành nông nghiệp, trong đó có lĩnh vực chăn nuôi theo hướng tích cực này.

“Trong tháng 6 này chúng tôi sẽ trình HĐND tỉnh xem xét đế án chuyển đổi cơ cấu cây trồng vật nuôi, nếu được thông qua, chúng tôi sẽ triển khai ngay trong tháng 7-2014”, ông Nguyễn Văn Đồng, Giám đốc Sở NN-PTNT tỉnh Hậu Giang cho biết. Theo ông Đồng, năm 2014 tỉnh sẽ hỗ trợ nông dân mô hình chăn nuôi đệm lót sinh học/hầm ủ khí sinh học. Cụ thể sẽ hỗ trợ chuyển đổi 460 hộ tại 11 xã điểm và 12 xã diện xây dựng nông thôn mới.

CAO PHONG (SGGP)