Đi “chợ chữ” cuối năm

Ngày cũng như đêm, các gian hàng “bán chữ” luôn nhộn nhịp cảnh mua, bán. Nghề “bán chữ” là nghề truyền thống của người Hoa tại Q.5, có tuổi đời hàng trăm năm. Ngày thường, họ tất bật mưu sinh bằng đủ nghề. Những ngày cận Tết, họ lại tạm gác mọi việc, bày chiếc bàn nhỏ, giấy hồng điều, mực… để đón khách. Dù đã qua thời hoàng kim nhưng có thể khẳng định, thu nhập trong vài ngày cuối năm từ nghề này mang lại cho gia đình một cái Tết sung túc.

Không lẫn vào đâu được, “chợ chữ” tuy nhỏ, chỉ trên dưới 30 gian hàng và thời gian mở cửa trong vòng nửa tháng trước Tết Nguyên đán nhưng đã khắc sâu trong tâm trí người dân Sài Gòn. Chợ là điểm hẹn văn hóa và ít nhiều gắn liền với đời sống tâm linh. Những gian hàng “bán chữ” khá khiêm tốn, thậm chí chẳng có biển hiệu. Đặc điểm để nhận biết các gian hàng “bán chữ” chính là màu sắc của những món đồ trang trí, liễn, câu đối treo phía trước. Dù chật chội đến cách mấy, chủ nhân cũng cố gắng dành một khoảng không gian để bày chiếc bàn, dăm chiếc ghế thấp với giấy, mực đợi khách.

Ở “chợ chữ”, có đủ các hình thức mà người đi mua dễ dàng lựa chọn. Ai có đam mê thư pháp thì sẽ được trải nghiệm bằng việc tự viết một câu, chữ nào đó mà mình tâm đắc. Chữ viết sẵn ở chợ cũng khá đẹp, lạ và mang nhiều ý nghĩa nhưng thông thường, khách đến thuê người viết. Giá thuê cũng khá mềm, dao động từ 30 ngàn đến vài trăm ngàn đồng, tùy vào kích cỡ của liễn, câu đối, lời chúc. “Chợ chữ” còn có dịch vụ viết lời đề tặng bằng chữ thư pháp trên món quà mà khách hàng muốn tặng cho bạn bè, người thân. Một thời gian dài, liễn in sẵn với màu sắc bắt mắt được nhiều người chọn mua. Tuy nhiên, gần đây, loại liễn viết tay lại chiếm ưu thế bởi yếu tố nghệ thuật được thể hiện rõ nét qua bàn tay tài hoa của người viết.

Thành thông lệ, những ngày cuối năm, bà Cao Thị Lang (Q.6) ra “chợ chữ” để thuê người viết cho bài vị Táo Quân, Thần Tài và vài câu đối. Bà Lang nói: “Ai làm nghề gì cũng có thể được người viết tư vấn, chọn những câu chúc tụng phù hợp. Mọi câu chúc đều được viết trên giấy hồng điều (giấy đỏ), bản thân loại giấy này cũng đã thể hiện được những điều may mắn, vạn sự hanh thông…”. Trong năm Nhâm Thìn 2012, một số gian hàng bán chữ đã chuẩn bị hàng trăm mẫu câu đối, lời chúc bắt đầu bằng những chữ An; Phồn; Tường… Theo những người “bán chữ”, câu “An nhiên tự tại” được bán chạy nhất.

Ông Bạch Kim Toàn, đời thứ ba trong gia đình theo nghề “bán chữ” trên đường Hải Thượng Lãn Ông, cho biết những bậc cao niên của nghề viết câu đối, liễn… không còn nhiều nhưng thế hệ sau vẫn giữ được nghề truyền thống của gia đình bằng mọi giá. “Chúng tôi xem nghề như là một môn nghệ thuật truyền thống, phải trân trọng và gìn giữ, dù cuộc sống với nhiều thứ bộn bề lo toan. Ngày Tết, được viết một câu chúc để mọi người làm quà tặng cho ai đó, mình cũng như được làm một điều phúc”, ông Toàn tâm niệm.

40 năm trong nghề, ông Giang Phú ngụ Q.5 đã trải qua biết bao buồn vui. Ông bảo, vui là vì nghề còn tồn tại. Buồn bởi không ít người vì miếng cơm manh áo mà làm hỏng cái hay, cái đẹp vốn có của nghề. Ông Giang giải thích rõ hơn về cái vui, buồn ấy: “Ngày nay, không ít người trẻ khoác trên mình chiếc áo ông đồ, múa may vài đường bút nguệch ngoạc vừa được học… vỡ lòng để kiếm cơm hoặc cốt lấy danh phận nhất thời. Trong khi đó họ không màng đến cái gốc gác, tính mỹ thuật mà một tác phẩm dù lớn hay nhỏ phải có. Ngày xưa, ông bà mình “bán chữ” để làm vui, truyền cho hậu thế còn bây giờ, không ít người “bán chữ” để lấy danh”.

Hiện ở chợ chữ, có một số gian hàng chỉ bán chữ viết sẵn. Tất nhiên, đến cửa hàng này không thú vị bằng đến các gian hàng mà chủ của nó chính là người viết, được dõi mắt theo đường bút và có cuộc trải nghiệm thú vị. Giờ vãn khách, người viết sẵn lòng cầm tay khách nắn nót từng nét bút và giải thích cặn kẽ ý nghĩa của mỗi câu chúc nghe khá quen tai nhưng còn mập mờ về ý nghĩa của nó. “Người viết am hiểu và tinh thông về văn hóa Tết mới có thể cho ra một tác phẩm xuất sắc. Đó còn là điều kiện để thu hút khách”, ông Giang khẳng định.

Bài, ảnh: Trần Tuy An