Níu giữ thời gian qua những trang sách cổ

Vốn là trưởng phòng hành chính nhân sự của một công ty liên doanh dầu khí có trụ sở tại TP.HCM nên công việc chiếm mất của Lợi khá nhiều thời gian. Dù vậy, ở anh, đằng sau một tác phong nhanh nhẹn, tất bật với những giấy tờ, sổ sách vẫn toát lên vẻ trầm tĩnh, điềm đạm, sâu lắng của một người mê sách và biết trân giữ những giá trị của sách. Gặp Lợi, chỉ trong một cuộc tiếp xúc ngắn ngủi cũng giúp tôi hiểu thêm ở anh về niềm đam mê sách cổ.

Lợi cho biết, do gia đình trước đây có một tủ sách quý nên việc đọc đến với anh một cách rất tự nhiên và trở thành thói quen lớn dần theo năm tháng. Sau khi tốt nghiệp đại học, năm 1997, Lợi rời quê vào TP.HCM làm việc. Công việc của anh liên quan đến luật lệ, văn bản, và công tác tổ chức đòi hỏi phải thường xuyên tra cứu sách để tìm tòi tài liệu. Thế nhưng, trong quá trình làm việc lúc ban đầu hầu hết các sách tra cứu, hướng dẫn mới rất khó kiếm tại những nhà sách lớn và phải mua với giá cao, do đó, Lợi tìm đến những cửa hàng sách cũ. Tại đây, không chỉ sách cũ mà nhiều sách cổ quý cũng được Lợi bắt gặp. Ý nghĩ sưu tầm sách cổ nhen nhóm trong anh từ đó.

Lợi cho biết: “Một số sách tuy cũ, tuy cổ nhưng giá trị tri thức của nó vẫn có thể áp dụng trong thời đại mới và là nguồn tham khảo có giá trị. Chẳng hạn những cuốn từ điển cổ xưa hay sách ngôn ngữ giúp rất nhiều trong phát triển vốn từ vựng tiếng Việt hay khả năng học tiếng nước ngoài. Một số sách cũ với kiến thức rất sâu rộng cùng cách hành văn chặt chẽ, khoa học của tác giả vẫn còn cuốn hút người đọc dù thời gian đã lấy đi vẻ vẹn nguyên về hình thức”. Để rồi, trong quá trình tìm kiếm, anh như bị hút vào một vẻ đẹp cả về nội dung lẫn hình thức của những trang sách cũ. Một phần vì khả năng tài chính có hạn và trên hết là biết đam mê của mình chỉ có thể được khỏa lấp khi lang thang lục lọi tại các cửa hàng sách, anh bắt đầu lưu giữ nhiều sách cũ, sách cổ cho riêng mình và thỉnh thoảng mang ra xem hoặc tự tu sửa, bao bọc lại.

Lợi chia sẻ: “Đối với người mê sách, có lẽ phải có duyên nợ với nhau thì sách cổ quý mới đến tay người sưu tập. Bởi không phải lúc nào, chúng tôi cũng có thể có được một cuốn sách quý dù là khi mình có điều kiện nhất”. Đó là kỷ niệm trong một lần dạo chơi ở tiệm sách cũ trên đường Trần Hưng Đạo năm 2006, Lợi may mắn tìm được quyển hạ (cuốn thứ hai) Pháp-Việt Từ điển của tác giả Đào Duy Anh, xuất bản năm 1936 trong tủ sách của nhà văn Lan Đình Bùi Thế Mỹ. Dù là sách cũ, hình thức ít nhiều hư hao song giá mua tại thời điểm đó đã 100 ngàn đồng. Ba năm sau, cũng trong một lần tình cờ, niềm vui không thể kể xiết khi Lợi bắt gặp được cuốn thượng (cuốn thứ nhất) của đầu sách nói trên tại một nhà sách khác, dù cuốn này anh phải trả với giá gấp 5 lần cuốn hạ đã mua. Thế nhưng, ngập trong lòng anh là cảm giác vui thích bởi hai cuốn xuất nguồn cùng một tủ sách và có thủ bút, chữ ký của nhà văn Đào Duy Anh ghi tặng Lan Đình Bùi Thế Mỹ. Bộ sách ấy với anh trở nên vô giá khi trân giữ một kỷ niệm tình bạn của hai nhà văn nổi tiếng.

Hiện tại, tài sản sách của Lợi đã lên đến hơn 1.000 cuốn. “Mỗi cuốn sách với tôi là một kỷ niệm. Nó như tấm gương phản chiếu về cuộc đời, văn hóa xã hội của người lưu giữ trước đó. Khi sách có duyên đến với mình, theo tôi, đó cũng là trách nhiệm nên mình phải rất cẩn thận trong bảo quản lưu giữ để không phụ lòng những người yêu giữ sách trước đó. Chẳng hạn cuốn Lục Vân Tiên Ca Diễn của Albes Des Michels được in năm 1883 bằng ba thứ tiếng Quốc ngữ – Pháp – Nôm được chủ cũ đóng bìa da rất độc đáo và đề mấy vần thơ thể hiện tình yêu với sách: Dư tiền có lấy bấy nhiêu trương/ Có mượn không cho nói hẹp hòi/ Quân tử trao ra nào có tiếc/ Mất công cho mượn mất công đòi/ Đòi mà không trả bị quỷ thoi/ Coi mà xé rách bị mắc toi”, Lợi tâm sự.

Lặng lẽ tìm tòi và gìn giữ nên giới sưu tập sách chỉ biết đến anh qua cuộc thi “Những cuốn sách vàng”. Mặc dù không có ý định dự thi nhưng với sự động viên của gia đình, Lợi đã mạnh dạn tham gia và bất ngờ đoạt cùng lúc nhiều giải thưởng. Kể về kỷ niệm này, anh cho biết: “Cuộc thi có một ý nghĩa động viên lớn đối với tôi cũng như những người sưu tầm sách khác. Vì cho thấy rằng những cuốn sách dù cũ, dù xa xưa vẫn được xã hội hiện tại trân trọng. Điều đáng mừng là ở cả hai lần tham gia, tôi đều được giải Cuốn sách độc đáo. Cuốn sách thứ nhất là Cuộc phỏng vấn các nhà văn của Lê Thanh do Nhà xuất bản Đời Mới – Hà Nội ấn hành năm 1943 bằng giấy dó có in thủ bút và chữ ký của những nhà văn như Trần Trọng Kim, Nguyễn Văn Tố, Đào Duy Anh, Hoàng Ngọc Phách, Tú Mỡ… Cuốn thứ hai có tên Souverains et Notabilités d’Indochine do Phủ toàn quyền Đông Dương ấn hành năm 1941, trong đó trình bày tiểu sử, sự nghiệp của các hoàng thân chức sắc ở Đông Dương như vua Bảo Đại, Nam Phương hoàng hậu, hoàng thân Norodom Sihanouk, hoàng thân Suvanuvông và các nhân sĩ trí thức như Nguyễn Khắc Cần, Hồ Đắc Di, Bùi Bằng Đoàn, Hoàng Xuân Hãn, Nguyễn Văn Thuyên… Cuốn sách còn được Ban giám khảo và Hiệp hội In Việt Nam đánh giá cao về kỹ thuật in ấn và loại giấy cao cấp được sử dụng”.

…Riêng tôi, nhìn những đầu sách hoen ố sắc thời gian của Lợi, tự hỏi, động lực nào để một người trẻ như anh có thể đeo đuổi đam mê này trong cuộc sống vốn hối hả và đầy những lo toan bộn bề. Đem “trăn trở” này thắc mắc, tôi được Lợi giải đáp: “Chính đam mê sách là một trong những nguồn động viên và làm cho cuộc sống của tôi trở nên đẹp hơn”…