Chợ trầu cau giữa lòng thành phố

Không ồn ào xô bồ như những ngôi chợ khác, chợ trầu cau nằm trên đoạn đường chỉ gần 100m rất lặng lẽ. Người mua, người bán cũng nhỏ nhẹ trao đổi với nhau về một mặt hàng duy nhất là “trầu – cau”.

Sau khi đảo một vòng quan sát, tôi dừng xe ngay trước sạp cau của chị Thu Hà, chị đon đả: “Lựa cau đi em, cau đẹp, cần trang trí làm mâm quả thì có mẫu ở bên cạnh, chị trang trí luôn, đầu năm chị lấy rẻ cho…”. Vừa kết thúc câu mời khách, chị Hà nhẹ nhàng dùng chiếc dao Thái Lan sắc lẹm cắt buồng cau từ một thiên cau ra, rồi đếm từng trái cau vừa đủ, chị rửa sạch rồi cột dây thun hướng mặt trái cau ra ngoài. Sau đó, chị chèn thêm vào những hoa cau non, bên ngoài trang trí lá thiên tuế rồi quấn dây kết lại thành nhiều màu. Tiếp tục, chị dán chữ Song Hỷ màu đỏ trên nền giấy kim tuyến vàng lên từng trái cau. Thấy tôi chăm chú, chị giải thích: “Đây là phần cau của một anh thanh niên dùng làm mâm quả trong ngày rước dâu ở tận quận 7 mới đặt hàng hôm qua”. Sát bên hàng chị Hà, bà Thanh (53 tuổi) – một tiểu thương theo nghề trên 10 năm nói vọng sang: “Ngày thường ế lắm chú ơi, giờ mấy ai ăn trầu nữa, bây giờ chủ yếu bán cho những người làm đám cưới, ngày giỗ, cúng, Tết thôi. Âu đó cũng là cái nghề mà, bỏ cũng không được”. Bà cũng cho biết thêm, những ngày giáp Tết vừa qua, giá trầu, cau có nhích hơn so với ngày bình thường, do lượng đặt hàng cho đám cưới nhiều, một số người cũng mua về để bàn thờ. Theo những người kinh doanh ở đây cho biết, khoảng 10 năm trước, khu chợ kinh doanh trầu cau này rất sầm uất với khoảng trên 50 sạp, luôn tấp nập, thậm chí trầu cau còn đổ tràn ra lề đường, nhiều người giàu lên trông thấy. Thế nhưng, các năm gần đây, do nhu cầu thị trường không còn như trước, thế hệ ăn trầu cũng đã hết nên ngày càng giảm sút. Hiện, chỉ còn gần 30 hộ theo đuổi kinh doanh mặt hàng “khó bán” này. Trong đó, những sạp lớn chỉ khoảng 10 sạp, còn đa phần là bán nhỏ lẻ, bán trong ngày. Thời gian trước, cau trầu chủ yếu được lấy từ vùng Bà Điểm (Hóc Môn) nhưng gần đây khu vực này lượng hàng giảm sút bởi tốc độ đô thị hóa ở Bà Điểm, diện tích trồng cau trầu giảm sút nên họ phải lấy từ các tỉnh Cần Thơ, Đồng Tháp hoặc Quảng Ngãi; riêng vôi ăn trầu thì lấy từ Xóm Củi (Q.8, TP.HCM).

“Miếng trầu là đầu câu chuyện”, trầu cau là một phong tục rất đẹp của người Việt Nam từ xa xưa, nhưng ngày nay do nhịp sống hiện đại, loại lá, trái này đang dần bị “biến mất”. Chỉ tay vào những trái cau xanh đẹp, chị Hà nói thêm: “Sạp tôi có bán hai loại giống cau, giống tròn gọi là cau sung; giống dài có đầu nhọn gọi là cau vú bò. Thường những người quê miền Bắc, Trung thích buồng cau to, đủ 105 trái với hàm ý trăm năm hạnh phúc. Ngược lại, đối với người miền Nam lại ưa buồng cau nhỏ khoảng 60 trái với hàm ý chữ Thọ, sống lâu”.

Theo bà Thanh, trầu xanh cuống dài (còn gọi là trầu lương) thường bán nhanh hơn các loại khác. Trầu này ăn cùng với cau, một chút vôi, một miếng xơ cho ra vị nồng cay đậm đà, lá trầu của sạp bà chủ yếu được lấy ở Bà Điểm, khi nào hàng cần nhiều mới lấy trầu ở Cần Thơ. Thường một buồng cau sẽ “đi theo” với nửa ký trầu (khoảng 120 lá) trung bình một quả cau đi với hai lá trầu. Đối với những buồng cau được trang trí sẵn đặt trên kệ thường bán cho khách vãng lai. Khi người mua đến xem thấy vừa mắt thì lấy ngay, còn không thì xem mẫu rồi đặt cọc, sau đó quay lại lấy hoặc người bán sẽ giao tận nhà khi khách có yêu cầu.

Chị Hà cho biết: “Ngày thường, trung bình bán được một thiên (1 thiên theo người bán là 1.000 trái cau). Có tháng cao điểm, chị bán được 6-7 thiên/ngày. Nhưng cũng có ngày, chị chẳng bán được thiên nào, còn nếu gặp những mối ở các tỉnh lên đặt nhiều thì làm không ngơi tay, mệt nhưng vui. Bởi nghề này không dễ có việc nhiều, chỉ mong đến cuối năm hoặc những ngày cuối tuần”.

Có thể nói, chợ trầu cau ở đường Lê Quang Sung là khu chuyên bán trầu cau còn sót lại ở thành phố hiện nay. Nhiều năm qua, dù mặt hàng này ngày càng giảm nhưng vẫn còn tồn tại như một nét văn hóa đậm chất truyền thống của người Việt.