Vương vấn Shwenandaw

Nằm ngay trên con đường nối tu viện Atumashi và Đại học Phật giáo Madalay, tu viện đã níu bước chân tôi trọn một buổi chiều lộng gió.

Là một tu viện lịch sử nằm ở gần đồi Mandalay, thuộc địa phận Maha Aung Mye, quận Dawna, cố đô Mandalay, Shwenandaw được xây dựng trong thế kỷ 19 bởi vị vua Mindon (1853-1878). Đây là một tu viện vàng của hoàng gia, nổi tiếng trong và ngoài nước không chỉ bởi kiến trúc truyền thống và nghệ thuật chạm khắc trên gỗ teak mà còn là một dấu ấn huy hoàng của quá khứ.

Nguyên bản, Shwenandaw là một phần của cố cung Amarapura, sau đó được đưa đến Mandalay với tên Mya Nan San Kyaw, trở thành phần phía bắc của cung điện thủy tinh và là một phần hoàng cung của vua Mindon và hoàng hậu.

Sau khi đức vua Mindon chết trong tòa nhà này thì người kế vị là vua Thibaw (1878-1885) thường đến đây để thiền định. Nhưng dường như ngôi nhà bằng gỗ teak đã bị ám ảnh bởi linh hồn vua Mindon, nên vào tháng 10-1878 vua Thibaw đã cho di dời tòa nhà từ cung điện đến vị trí hiện tại, gần sát với tu viện Atumashi ở góc đông bắc của cố đô.

Trong năm năm sau đó, ngôi nhà gỗ đã được tái tạo như một tu viện và là nơi tưởng nhớ công trạng của vua Mindon. Hiện nay, Shwenandaw là công trình kiến trúc nguyên bản bằng gỗ lớn duy nhất còn lại của cung điện Hoàng Gia Mandalay.

Shwenandaw là một tu viện gỗ tuyệt vời đến khó tin mà tôi có dịp chiêm ngưỡng trên nhiều nẻo đường lang bạt. Có nhiều tòa kiến trúc được trang hoàng với nhiều lớp họa tiết, chạm khắc tuyệt vời, nhưng chúng đều được làm từ gạch hoặc đá. Còn Shwenandaw khác biệt vì được làm từ gỗ teak, vẻ đẹp nhuốm màu thời gian với vẻ ngoài huyền bí.

Trên từng bước chân khám phá, sẽ thấy mỗi mảnh gỗ “nghệ thuật” đều là một câu chuyện kể thú vị đưa bạn đi về quá khứ, một quá khứ xa xôi nhưng rất đỗi huy hoàng.

Công trình là một ngôi nhà gỗ lớn đa tầng với bốn cấp độ mái riêng biệt, hoành tráng và lộng lẫy, khắp nơi trên tường nhà, mái nhà, hành lang và lan can đều được chạm khắc phức tạp, tinh xảo với hình ảnh các huyền thoại Phật giáo và họa tiết chim muông, hoa lá. Lớp thứ hai ở giữa phía trên là chính điện Saung Zay Ta Wun.

Sàn tu viện được đặt trên các trụ cột bằng gỗ teak bao gồm 15 trụ cột hướng đông bắc và 10 hàng cột hướng tây nam, toàn bộ 150 cột trụ đều được đặt trên tòa sen cách điệu, có 54 “Nayar” (một dạng sinh vật thần thoại) trang hoàng trên các hàng cột bên ngoài cùng của tòa kiến trúc, vừa thể hiện sự uy nghi, vừa với ý nghĩa bảo vệ tu viện khỏi bị tấn công bởi các thế lực ma quỷ.

Những chạm khắc trên các hành lang, lan can bên ngoài và các hạng mục bằng gỗ khác được đánh giá cao về nghệ thuật cũng như sự cầu kỳ, gợi nhớ một thời đại vinh quang của cung điện hoàng gia cũ. Đường trang trí trên các diềm mái nhìn xa tựa hình ảnh một ngọn lửa, tạo nên từ chạm khắc công phu của nhiều sinh vật và gia cầm, được nhấn mạnh tại các góc mái nhà.

Một hành lang lớn bằng gỗ teak chạy xung quanh gian điện chính, lan can ghép từ các tấm gỗ “nghệ thuật” với các hình chạm bằng đá cẩm thạch trên cột trụ cũng bằng gỗ. Cửa ra vào tu viện và cửa lên hành lang tu viện đều bằng gỗ, được khảm các họa tiết trang trí nổi cũng bằng gỗ, vô cùng mềm mại và cuốn hút.

Sự phong phú, đa dạng và ấn tượng tuyệt vời của các chạm khắc khiến du khách phải kinh ngạc: những động vật thần thoại, hình ảnh sinh vật uốn lượn, khiêu vũ sống động, hoa và dây leo trên các tấm chạm khắc ở bên trong và ngoài. Nhiều trong số các tấm gỗ “nghệ thuật” phía ngoài đã bị hư hỏng bởi sự tàn phá của thời gian, và được thay thế bằng bản sao tuy không được tuyệt mỹ và có chiều sâu như bản gốc, nhưng cũng đem lại cho tu viện Shwenandaw một vẻ ngoài hoàn hảo.

Bên trong tu viện có nhiều hạng mục đã từng được mạ vàng và được bảo vệ bằng cách khảm thủy tinh. Những cột trụ lớn bằng gỗ teak, những bức tranh tường, tranh trần, dường diềm chân, đường trang trí mái nhà đều được họa tiết, trang hoàng công phu, tỉ mẩn.

Tuy nhiên, khác hẳn với vẻ bề ngoài lộng lẫy và mê hoặc, nội thất của tu viện ngày nay khá giản dị, mộc mạc trong một không gian u tối và tĩnh lặng. Có một loạt 10 bức họa kể về cuộc sống của đức Phật Thích Ca còn ở trong tình trạng rất tốt.

Chúng tôi lặng lẽ dạo bước chân trần trên hành lang gỗ ngập tràn ánh nắng, như thể đi tìm kiếm một cánh áo cà sa đỏ thẫm bước ngang qua ô cửa, hay đang ngồi lặng lẽ ngoài lan can. Nhưng không, các nhà sư trẻ sau giờ học đã tản mát đi cả, để lại tu viện gỗ lặng lẽ dưới tán cây già. Những đốm nắng nhảy nhót trên bancông, khoác lên tu viện cổ tấm áo tươi mới giữa buổi chiều đầy nắng…

Shwenandaw – những khoảnh khắc của trầm trồ – kinh ngạc và bình yên…