Phố xiêm y cung đình

Đường Lương Nhữ Học, Triệu Quang Phục, Nguyễn Trãi… Q.5 là nơi có các cửa hàng chuyên may và bán xiêm y cung đình, tuồng cổ cha truyền con nối. Đây cũng là địa chỉ lui tới của những thế hệ nghệ sĩ chuyên và không chuyên, không chỉ riêng TP.HCM mà của khắp các tỉnh, thành để chọn những bộ phục trang ưng ý cho vai diễn.

Theo bà Lý Mùi, người theo nghề truyền thống của gia đình trên dưới 50 năm (ngụ đường Triệu Quang Phục) thì những năm 90, tại Chợ Lớn có hàng trăm người theo nghề may phục trang tuồng cổ, áo, mũ… dành cho ông hoàng, bà chúa. Trải qua bao biến cố lịch sử, con số ấy giảm rõ rệt vì nhiều lý do. Bà Mùi trầm ngâm: “Những năm gần đây, trên sân khấu, xiêm y cung đình, phục trang tuồng cổ đã dần mất đi giá trị. Đạo diễn quá dễ dãi, diễn viên, nghệ sĩ thì thoải mái biến tấu thành những trang phục theo ý mình, mua nguyên phụ liệu đến cho thợ may nên sản phẩm chúng tôi làm ra không bán được”.

Thời vàng son của nghề đã xa. Để “trụ” với nghề truyền thống độc đáo này, không ít gia đình phải chịu cảnh lao đao. Bà Mùi nói: “Nguồn nguyên, phụ liệu dùng để may phục trang không dễ tìm, giá cao, làm ra một chiếc áo vua chúa phải mất nhiều ngày, trong khi đó hàng làm ra xếp hoài trong ngăn tủ. Để tồn tại với nghề, chúng tôi phải bán nhiều thứ, từ lồng đèn, trống lân…”.

Đến phố xiêm y cung đình, chúng tôi như lạc vào thế giới của sắc màu, của những hoa văn… phản ánh rõ nét văn hóa tâm linh, phong tục tập quán và trang phục của vua, quan Việt thời xưa cũ. Vào mùa lễ hội hàng năm, phố trở nên nhộn nhịp hẳn. Nhiều ông bầu từ các tỉnh, thành về đây đặt hàng với số lượng lớn. Một số người đi phố chọn cho con một bộ trang phục ông Địa, ông Quan Công… Nghệ sĩ hài thì đặt may các trang phục dành cho thầy bói, thầy lang hay ông hoàng bà chúa phục vụ vở diễn sắp tới của mình.

Bà Mùi cho biết thêm, thời hoàng kim của nghề đã xa nhưng vẫn còn “đất sống” vì hiện nay, người nghệ sĩ muốn khẳng định tên tuổi trên sân khấu không chỉ diễn, hát hay mà còn tạo điểm nhấn cho riêng mình qua phục trang. Chính vì vậy mà các nghệ sĩ chuyên và không chuyên thường xuyên mua hoặc đặt may để “làm mới” mình.

Chính vì sự trân trọng với người cố níu giữ nghề này mà những người thợ may được tôn vinh là nghệ nhân. Nghề may xiêm y cung đình ra đời chính xác vào năm nào thì A Chảy (70 tuổi, ngụ chung cư Lương Nhữ Học, Q.5) không nhớ rõ, ông chỉ nghe cha kể lại thời hưng thịnh của nghề là bắt đầu từ thế kỷ 20. Lúc bấy giờ, chủ yếu là may áo quan, áo bà… phục vụ cho các buổi diễn, cúng tế ở đình, miếu. Đến phố, chúng ta sẽ được chiêm ngưỡng bàn tay khéo léo của các nghệ nhân. “Mất khá nhiều thời gian để cho ra một sản phẩm nhưng không sản phẩm nào nhàm chán, đơn điệu. Điều này đã góp phần giữ nghề không bị mai một”, A Chảy tự hào.

Phố xiêm y cung đình còn góp phần điểm tô nét văn hóa độc đáo và cổ kính không lẫn đâu được của Chợ Lớn. Không ồn ào, hối hả như những con phố khác tại Sài Gòn, nhưng phố xiêm y cung đình lại có sức hút đến kỳ lạ. Ông Fank Rie – du khách Pháp chia sẻ: “Lần đầu tiên tôi đến TP.HCM vào năm 1990. Lần đó tôi được đưa đi tham quan Chợ Lớn. Tôi thật sự bất ngờ về kiến trúc của người Hoa còn gìn giữ cho đến hôm nay. Hơn 20 năm sau, tôi có dịp trở lại và thú vị hơn khi biết ở Chợ Lớn còn có phố chuyên may xiêm y cung đình. Tôi đã từng xem hát bội, cải lương ở Việt Nam. Tôi rất thích trang phục lộng lẫy trên sân khấu nhưng không nghĩ chúng được làm tại con phố này bởi đôi tay tài hoa của người Việt các bạn”.

Dẫu cuộc sống của những nghệ nhân bên bờ thiếu – đủ nhưng họ vẫn ngày đêm âm thầm níu giữ nghề, điểm tô Chợ Lớn thêm đẹp với phố xiêm y cung đình này.

Bài, ảnh: Trần Anh