Việc thiết kế môn học lựa chọn ở lớp 10 đòi hỏi trường THPT phải thay đổi nếp tư duy, thích ứng với mục tiêu chương trình mới.
Chương trình mới, nếp vẫn cũ
Đánh giá sau 1 chu kỳ triển khai Chương trình giáo dục phổ thông (GDPT) 2018 ở bậc THPT tại TP.HCM, có thể thấy các trường học đã chú trọng đổi mới phương pháp giảng dạy theo hướng ứng dụng chuyển đổi số, công nghệ thông tin, vận dụng hiệu quả các kỹ thuật giảng dạy mới phù hợp với đặc thù từng cơ sở giáo dục. Giáo viên đã thay đổi tư duy giáo dục truyền thống chú trọng dạy kiến thức chuyển sang tư duy giáo dục chú trọng trang bị kỹ năng, phát triển năng lực cho học sinh. Ở từng môn học, việc học được đi đôi với thực hành, giúp học sinh vận dụng kiến thức vào giải quyết các vấn đề thực tế cuộc sống…
Mục tiêu quan trọng của Chương trình GDPT 2018 ở bậc THPT đó là xác định đây là giai đoạn định hướng nghề nghiệp cho học sinh. Chính vì thế, hoạt động hướng nghiệp ở trường THPT khi triển khai chương trình đã được chú trọng, đẩy mạnh, giúp mang đến cho học sinh nhiều trải nghiệm đa dạng để hướng nghiệp và tự hướng nghiệp cho bản thân. Trong đó, việc tư vấn, tổ chức môn học lựa chọn cho học sinh lớp 10 ngay từ khi nhập học được các trường học làm ngày càng bài bản, đa dạng mô hình, hướng tới việc giúp học sinh lựa chọn được môn học phù hợp với năng lực và định hướng nghề nghiệp. Điều này được đánh giá là nền tảng quan trọng nhất để trường THPT triển khai hiệu quả Chương trình GDPT 2018. Dù vậy, thực tế cho thấy sau 3 năm triển khai Chương trình GDPT 2018, nhiều trường THPT vẫn mang “nếp tư duy cũ” từ những năm đầu thực hiện chương trình trong việc thiết kế môn học lựa chọn. Đó là việc đóng khung sẵn các mô hình tổ hợp môn học lựa chọn qua từng năm; việc tổ chức thêm kỳ khảo sát đánh giá năng lực riêng để sàng lọc học sinh trong môn học lựa chọn; việc đưa tiêu chí học bạ, điểm số ở bậc THCS để ràng buộc học sinh khi chọn môn học. Cá biệt có trường còn tổ chức xét tuyển và đưa ra điểm chuẩn bằng chính điểm thi tuyển sinh 10 để xét duyệt học sinh khi lựa chọn tổ hợp môn lựa chọn… Những cách thức triển khai này đã làm mất đi quyền lợi được chọn lựa môn học lựa chọn của học sinh theo năng lực, sở trường, mục tiêu định hướng nghề nghiệp mà Chương trình GDPT 2018 đã đặt ra, làm phụ huynh học sinh hiểu sai lệch về mục tiêu của chương trình mới. Đặc biệt là nhà trường đã chưa làm “tròn vai” trong việc chủ động, sáng tạo khi thực hiện đổi mới giáo dục.
Thẳng thắn nhìn nhận những nếp cũ này, hiệu trưởng một trường THPT tại TP.HCM thừa nhận, những khó khăn về cơ sở vật chất, phòng ốc, đội ngũ giáo viên là rào cản của nhiều trường học hiện nay trong việc tổ chức, thiết kế môn học lựa chọn cho học sinh.
Theo quy định của Bộ GD-ĐT, trong việc tổ chức môn học lựa chọn cho học sinh lớp 10, nhà trường căn cứ vào điều kiện thực tế của trường để triển khai, giúp học sinh chọn môn học phù hợp. Điều này có nghĩa là với những khó khăn trong điều kiện nhà trường hiện nay, từng cơ sở giáo dục được linh hoạt thiết kế cách thức, mô hình tổ chức môn học lựa chọn phù hợp, bám sát theo đặc thù của trường. “Nhiều trường còn khá cứng nhắc, rập khuôn, ngại khó, ngại đổi mới trong việc tổ chức môn học lựa chọn. Cách nhanh nhất để vừa hài hòa với đội ngũ, cơ cấu lớp học đó là xây dựng sẵn các tổ hợp môn theo thực tế hiện có của trường và đưa học sinh lựa chọn. Nếu học sinh lựa chọn vượt ra ngoài giới hạn về cơ cấu lớp, chỉ tiêu của nhóm môn thì sẽ xây dựng thêm những tiêu chí để chọn lựa, sàng lọc, nhằm đảm bảo rằng trường có thể triển khai chương trình được thuận lợi nhất. Tuy nhiên, chính những điều này lại đặt học sinh vào thế khó khi “không còn lựa chọn nào khác” buộc phải chọn theo định hướng sẵn có của trường, dẫn đến trường hợp các em chọn không đúng theo định hướng ban đầu của bản thân”, vị hiệu trưởng trên cho biết.
Trong khi đó, hiệu trưởng một trường THPT tại trung tâm thành phố cho biết, qua đánh giá theo hàng năm, môn học mà học sinh sợ chọn nhất không phải chỉ ở lĩnh vực khoa học tự nhiên mà còn cả lĩnh vực khoa học xã hội. Khi thiết kế tổ hợp môn linh hoạt cho học sinh lựa chọn thì nhận thấy môn sinh học và công nghệ, tin học vẫn luôn là các môn “áp chót” trong tỷ lệ chọn học của học sinh. Trong khi đó, môn được chọn nhiều vẫn là hóa học, vật lý, địa lý, giáo dục kinh tế và pháp luật. Từ thực tế đó, hiệu trưởng này cho hay, môn học sinh ít chọn thì dẫn đến tình trạng dôi dư giáo viên cục bộ ở một số bộ môn. Trong khi nếu xây dựng cứng sẵn các nhóm tổ hợp môn lựa chọn được tính toán trên nguồn lực giáo viên hiện có của trường thì sẽ không có tình trạng này.
Đổi mới từ tư duy đến hành động
Theo thầy T. (giáo viên môn vật lý tại một trường THPT ở TP.HCM), sau 3 năm dạy chương trình mới, giáo viên hầu như đã làm chủ được chương trình môn học, biết các phương pháp “nhấn nhá” để học sinh hòa nhịp với môn học, yêu thích và đào sâu môn học. Tuy nhiên, do môn học được thiết kế là môn lựa chọn, đòi hỏi tính chuyên sâu trong bộ môn với mục tiêu hướng nghiệp, cộng với đó là đòi hỏi tính tự học cao của môn học, nếu học sinh không có yêu thích môn học, không có mục tiêu thì rất khó theo được. Tình trạng chuyển đổi môn vẫn xảy ra do học sinh “đuối” trong quá trình học.
Giáo viên này cho rằng, điều quan trọng nhất để học sinh chọn đúng môn học vẫn là việc tư vấn, định hướng kỹ càng, giúp học sinh xác định đúng đắn mục tiêu khi lựa chọn môn học. “Ở trường tôi giảng dạy, từ năm học 2024-2025, sau một tháng học sinh bước vào năm học mới thì nhà trường tiếp tục cho học sinh lớp 10 đổi môn học lựa chọn. Lúc này, sau một quá trình tiếp cận với môn học, tìm hiểu và trải nghiệm thực tế chương trình môn học, học sinh sẽ có hình dung rõ ràng hơn rằng môn học có thực sự phù hợp với năng lực bản thân và định hướng nghề nghiệp hay không để có định hướng chuyển đổi. Tôi thấy khi học sinh được chuyển đổi ngay khi vừa tiếp cận môn học thì cuối năm học, tình trạng học sinh xin chuyển môn, đổi lớp không còn, việc dạy của giáo viên cũng nhẹ nhàng hơn”, thầy T. chia sẻ.
Đối với việc giúp học sinh lớp 10 chọn được môn học lựa chọn phù hợp, ông Nguyễn Bảo Quốc (Phó Giám đốc Sở GD-ĐT TP.HCM) cho biết các trường trên địa bàn thành phố đã triển khai đa dạng hình thức tư vấn cho phụ huynh, học sinh lớp 9 ngay trong thời gian chọn nguyện vọng lớp 10, như lập tổ tư vấn, phối hợp với trường THCS tư vấn cho học sinh lớp 9; thông tin đầy đủ các môn học lựa chọn, cụm chuyên đề lựa chọn trên bản đồ GIS; cung cấp thông tin dạy học môn lựa chọn, quy định việc chuyển đổi môn học lựa chọn trên trang thông tin điện tử…
Sở GD-ĐT TP.HCM yêu cầu trường THPT xây dựng phương án thực hiện môn học lựa chọn, các cụm chuyên đề học tập lựa chọn phù hợp với định hướng nghề nghiệp và điều kiện thực tế nhà trường; đăng ký nhu cầu, thực hiện tuyển dụng giáo viên các môn học còn thiếu để thực hiện Chương trình GDPT 2018 hiệu quả, đáp ứng ngày càng tốt hơn nhu cầu học tập của học sinh. “Các trường cần đổi mới tư duy, chủ động xây dựng phương án tổ chức thực hiện lớp học linh hoạt, lớp ghép đối với các môn học lựa chọn đảm bảo quyền lựa chọn môn học của học sinh, đáp ứng tốt nhất mục tiêu định hướng nghề nghiệp của chương trình”, ông Quốc nhấn mạnh.
Bài, ảnh: Yến Hoa
Bình luận (0)