Việc chuyển từ lớp 9 lên lớp 10 là bước ngoặt vô cùng quan trọng, vì đây là giai đoạn học sinh vừa rời khỏi bậc THCS để bắt đầu hành trình THPT – nơi mà yêu cầu về kiến thức, kỹ năng và tính tự lập cao hơn. Vậy, học sinh cần làm gì để có sự tự tin bước vào lớp 10, môi trường THPT?
Những khó khăn học sinh lớp 10 thường gặp
Khó khăn thứ nhất là về chương trình học. Ở lớp 10 nói riêng và THPT nói chung, khối lượng kiến thức nhiều và khó hơn. Các môn học được nâng cao và phân hóa rõ rệt, đặc biệt là các môn được cho là “chính” dùng để xét tuyển đại học: toán, vật lý, hóa học, ngữ văn, ngoại ngữ… Bên cạnh đó, xuất hiện các môn mới hoặc kiến thức chuyên sâu hơn về lý thuyết và đòi hỏi ứng dụng thực tiễn. Trong khi đó, nếu ở THCS là kiến thức có tính cơ bản thì từ lớp 10, học sinh bắt đầu có định hướng tổ hợp môn để thi tốt nghiệp THPT và xét tuyển đại học.
Về phương pháp học là khó khăn thứ hai. Bậc THPT đòi hỏi tính chủ động, tự chủ, tự học nhiều hơn ở học sinh. Không thể học theo kiểu “học vẹt” như ở THCS mà cần tư duy, phân tích, vận dụng kiến thức. Bên cạnh đó, áp lực từ nhiều bài tập, bài kiểm tra hơn. Vì vậy, nếu không có phương pháp ôn tập, sắp xếp thời gian, học sinh sẽ dễ rơi vào tình trạng “học trước quên sau”, “đuối” trước chương trình, dễ sa sút.
Khó khăn thứ ba là thiếu kỹ năng tự học. Nguyên nhân là đa số học sinh lớp 9 đã quen với việc thầy cô “mớm” kiến thức; quen với việc được thầy cô, cha mẹ nhắc nhở nên chưa hình thành được thói quen tự học, tự chủ động tìm tài liệu, nghiên cứu. Hiệu trưởng một trường THPT tại TP.HCM lưu ý với học sinh lớp 10 khi mới nhập học: “Ở bậc THPT, học sinh chuyển từ cách học thuộc lòng, học bài tập mẫu sang cách học tư duy, tự soạn bài trình chiếu, nghiên cứu khoa học, sân khấu hóa, học dự án, hoạt động STEM… Chắc chắn nhiều em sẽ cảm thấy “ngộp” nhưng các em an tâm, sẽ có thầy cô đồng hành, hướng dẫn”.
Thứ tư, phải kể đến khó khăn về thay đổi tâm lý và môi trường sinh hoạt. Vào lớp 10, hầu hết học sinh đều phải làm quen với một môi trường hoàn toàn mới: thầy cô mới, bạn bè mới, nội quy và cách học khác biệt. Với nhiều em, đây là cú sốc tâm lý không nhỏ, đặc biệt là những học sinh vốn rụt rè, ít giao tiếp. Nếu không chuẩn bị trước, học sinh dễ cảm thấy lạc lõng, mất tự tin, từ đó ảnh hưởng đến kết quả học tập. Thời gian sinh hoạt thay đổi do học nhiều, ngủ nghỉ thất thường, dễ ảnh hưởng sức khỏe. Bên cạnh đó là áp lực từ gia đình và xã hội, do học sinh THPT bị đặt kỳ vọng cao trong việc học, thi cử và định hướng nghề nghiệp tương lai.
Các biện pháp “hóa giải” khó khăn
Một là, về học tập, cần xây dựng kế hoạch học tập hợp lý. Như phân bổ thời gian học các môn theo tuần, tránh dồn ép trước kỳ kiểm tra. Với các môn tự nhiên, cần rèn luyện phương pháp học mới trong đó chú trọng hiểu bản chất nội dung bài học, làm nhiều bài tập vận dụng hơn. Với các môn xã hội, cần luyện tập cách phân tích, luyện cách làm bài, không lệ thuộc tài liệu, không học thuộc lòng. Với môn ngoại ngữ, cần tăng cường kỹ năng nghe, nói bên ngoài không gian lớp học.
Hai là, cần rèn kỹ năng tự học, như đọc trước bài học mới, ghi chú khi học, tìm thêm tài liệu trên mạng… Ở bậc THPT, lượng kiến thức nhiều, tốc độ học nhanh và giáo viên ít có thời gian kèm cặp từng em như ở THCS. Vì vậy, học sinh cần hình thành sớm kỹ năng tự học, biết cách ghi chú bài hiệu quả và quản lý thời gian hợp lý. Đây là những năng lực học tập nền tảng giúp các em học tốt, nhất là khi áp lực thi cử ngày càng lớn.
Thầy T. (giáo viên dạy môn toán tại một trường THPT ở phường Tây Thạnh, TP.HCM) khuyên học sinh lớp 10: “Ở bậc THPT, các môn toán, vật lý, hóa học có nội dung lạ và khó. Vì vậy, vào lớp 10, học sinh cố gắng vượt qua được khoảng 4-6 tuần đầu. Sau đó dần dần sẽ thấy chương trình học dễ hơn và quen với cách học mới”. Theo các giáo viên THPT, tốc độ giảng bài ở bậc học này cao hơn, lượng kiến thức trong một bài nhiều hơn, học sinh vừa nghe giảng, vừa ghi bài, do đó các em sẽ thấy thầy cô dạy nhanh và một số em không theo kịp bài. Thầy cô có thể yêu cầu chuẩn bị thuyết trình hoặc làm dự án nên các em cần sắp xếp thời gian hợp lý để học đều các môn. Trước mỗi ngày học, học sinh cần cố gắng chuẩn bị bài kỹ, xung phong phát biểu xây dựng bài để rèn sự tự tin. Đặc biệt, thầy T. lưu ý thêm: Ở bậc học mới này, đề kiểm tra có tính phân loại cao hơn, thời gian vừa đủ nên nhiều em bị sốc khi không đạt điểm như mong đợi. Vì vậy, học sinh cần thực sự bình tĩnh để bắt nhịp và nên học đều các môn để dễ dàng thích ứng với các phương án tuyển sinh đại học.
Ba là, về tâm lý và sinh hoạt, học sinh cần chấp nhận sự thay đổi, hiểu rằng khó khăn ban đầu là bình thường. Chịu khó tìm hiểu và kết bạn mới, tham gia hoạt động ngoại khóa để giúp giảm bớt căng thẳng, tạo động lực học tập. Thường xuyên trao đổi với thầy cô, cha mẹ khi gặp áp lực thay vì âm thầm chịu đựng. Giữ nhịp sống khoa học, nên ăn uống đủ chất, ngủ đủ giấc, hạn chế thức khuya. Quản lý thời gian hiệu quả như sử dụng thời khóa biểu (thời gian biểu) cá nhân để việc học tập và nghỉ ngơi hợp lý. Tham gia một bộ môn thể thao để rèn luyện thể chất, giúp tăng sức khỏe, giảm stress…
Bốn là, tìm hiểu tổ hợp môn để sớm định hướng nghề nghiệp. Từ lớp 10, học sinh đã bắt đầu phân ban và lựa chọn tổ hợp môn học phù hợp với năng lực cũng như định hướng nghề nghiệp trong tương lai. Việc chọn tổ hợp không chỉ ảnh hưởng đến kết quả học tập mà còn có tác động trực tiếp đến cơ hội xét tuyển đại học sau này. Cho nên học sinh cần xác định rõ mình nên học khối nào, thích nghề gì hoặc giỏi ở lĩnh vực nào. Các em học sinh lớp 10 nên tham khảo ý kiến từ giáo viên, phụ huynh hoặc người đi trước để có cái nhìn tổng quan và thực tế hơn về từng lựa chọn. Việc định hướng sớm giúp học sinh có mục tiêu rõ ràng, từ đó học tập chủ động hơn và không bị hoang mang trong suốt những năm học THPT.
Tóm lại, vào lớp 10, học lớp đầu cấp của bậc THPT là cột mốc vô cùng quan trọng. Học sinh sẽ gặp vô vàn khó khăn là điều khó tránh khỏi. Nhưng nếu các em biết tự điều chỉnh phương pháp học, giữ tinh thần lạc quan, quản lý thời gian hợp lý và có được sự đồng hành của nhà trường, thầy cô và gia đình thì sẽ nhanh chóng vượt qua, thích nghi và đạt được kết quả tốt nhất.
Trần Nhân Trung
Bình luận (0)