Ngày 5-8-2025, Bộ GD-ĐT ban hành Công văn số 4567/BGDĐT-GDPT hướng dẫn tổ chức dạy học 2 buổi/ngày đối với giáo dục phổ thông. Văn bản nhằm cụ thể hóa Chỉ thị số 17/CT-TTg ngày 6-6-2025 của Thủ tướng Chính phủ và hiện thực hóa tinh thần Nghị quyết 29-NQ/TW về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục.
Theo đó, buổi 1 sẽ tổ chức dạy chương trình giáo dục phổ thông và buổi 2 tổ chức các hoạt động củng cố để học sinh hoàn thành nội dung học tập và phát triển toàn diện đức, trí, thể, mỹ. Về thời lượng, với tiểu học, học tối thiểu 9 buổi/tuần, 1 ngày không quá 7 tiết, 1 tiết 35 phút. Còn với THCS và THPT, học tối thiểu 5 ngày và tối đa 11 buổi/tuần, 1 ngày không quá 7 tiết, mỗi tiết 45 phút. Từ yêu cầu trên, nhiều trường phổ thông đã linh hoạt xây dựng thời khóa biểu dạy học 2 buổi/ngày. Một số trường chủ động tăng tiết buổi sáng (5 tiết), buổi chiều còn lại 2 tiết. Trong thời gian còn lại của buổi chiều, nhà trường tổ chức cho học sinh có tiết tự học. Vậy làm sao để việc tự học trong hoàn cảnh trên nói riêng và trong mọi hoàn cảnh nói chung đạt kết quả tốt nhất? Dưới đây là một số lời khuyên từ phía giáo viên.
Bốn yêu cầu cần thiết của việc tự học
Việc giúp học sinh tự học hiệu quả là một nhiệm vụ quan trọng của giáo dục hiện nay. Theo đó, khi xây dựng kế hoạch tự học, học sinh cần chú ý 4 yêu cầu cần thiết là nhận thức, kỹ năng, môi trường và động lực học tập.
Về nhận thức, học sinh cần hiểu rõ vai trò của việc tự học. Giáo viên và phụ huynh cần giúp học sinh thấy được rằng tự học là con đường để nắm vững kiến thức lâu dài, không chỉ để thi cử mà còn để phát triển bản thân. Trước đây, trong cuốn “Tự học – một nhu cầu thời đại” (Nguyễn Hiến Lê, NXB Văn hóa – Thông tin, HN, 2007), để khẳng định vai trò quan trọng của cá nhân trong việc tự học, học giả Nguyễn Hiến Lê đã từng dẫn câu nói của nhà sử học Anh Edward Gibbon (1737-1794): “Mỗi người nhận hai thứ giáo dục: một thứ từ người khác truyền cho; một thứ, quan trọng hơn nhiều, do mình tự kiếm lấy”. Thứ “tự kiếm lấy” là thứ có được từ tự học. Học sinh cũng cần xác định mục tiêu học tập rõ ràng của việc học để có động lực tự học, như “học để làm gì?”, “học xong sẽ đạt được điều gì”… Từ đó xác định mục tiêu cụ thể giúp việc tự học có định hướng.
Về kỹ năng, theo UNESCO, 4 mục tiêu cơ bản của việc học là: Học để biết – Học để làm – Học để cùng chung sống – Học để tự khẳng định mình. Dựa vào đó, UNESCO nêu định nghĩa: “Kỹ năng sống là năng lực cá nhân để thực hiện đầy đủ các chức năng và tham gia vào cuộc sống hàng ngày”. Còn theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), dựa trên cơ sở lý thuyết học tập xã hội của Albert Bandura (1925-2021, nhà tâm lý học Canada): “Kỹ năng sống là những năng lực giao tiếp đáp ứng và những hành vi tích cực của cá nhân có thể giải quyết có hiệu quả những yêu cầu và thách thức của cuộc sống hàng ngày”. Các thuật ngữ “năng lực cá nhân”, “hành vi tích cực của cá nhân” đều xuất phát từ việc tự học mà có. Các học giả uyên bác từng khuyên rằng không có ai tài giỏi cả, chỉ hơn thua nhau ở việc có kỹ năng tự học mà thôi. Theo đó, học sinh cần lập kế hoạch học tập cụ thể, khoa học. Nên chia nhỏ mục tiêu tự học theo tuần, ngày. Cần cân đối thời gian học tập với nghỉ ngơi, giải trí. Mặt khác, cần rèn kỹ năng ghi chép, tóm tắt, sử dụng sơ đồ tư duy, thao tác gạch ý chính, cách ghi chú bên lề tài liệu… Cần rèn thêm kỹ năng đọc hiểu tài liệu. Trong đó có việc đọc trước bài mới, đánh dấu chỗ khó hiểu để hỏi giáo viên trong các tiết học. Bên cạnh đó, cần rèn thêm kỹ năng tự kiểm tra khi làm lại bài tập, tự đặt câu hỏi, kiểm tra kiến thức bằng Flashcard (một phương pháp học tập hiệu quả để nâng cao kiến thức và ghi nhớ thông tin một cách nhanh chóng; thường được sử dụng để học từ vựng, thuật ngữ, công thức toán học, lịch sử và nhiều lĩnh vực kiến thức khác), Quiz (một bài kiểm tra ngắn gọn dùng để đánh giá kiến thức về một chủ đề cụ thể, được tổ chức dưới dạng câu hỏi trắc nghiệm, điền vào chỗ trống hoặc câu hỏi mở… giúp người học cải thiện khả năng học tập và làm quen với việc kiểm tra kiến thức một cách thú vị, hiệu quả). Ngoài ra, cần quản lý thời gian và sự tập trung. Nên áp dụng kỹ thuật Pomodoro (25 phút học – 5 phút nghỉ ngơi) để tránh mệt mỏi.
Về môi trường, học sinh cần có góc học tập yên tĩnh, ngăn nắp: Hạn chế sử dụng điện thoại, tương tác mạng xã hội khi học. Cần trang bị nguồn học liệu phong phú, như sách giáo khoa, sách tham khảo, internet, video bài giảng, nhóm học tập. Dù tự học nhưng cũng cần có bạn đồng hành để cùng học, học nhóm nhằm trao đổi, củng cố kiến thức và duy trì động lực.
Về động lực học tập, cần tạo cho mình hứng thú trong học tập. Liên hệ kiến thức với thực tế, trò chơi học tập, ứng dụng công nghệ. Cũng nên “tự thưởng” cho bản thân sau khi hoàn thành một mục tiêu nhỏ, có thể thưởng bằng việc nghỉ ngơi, giải trí, món quà… Hình thành tư duy tích cực, xem thất bại, sai sót là cơ hội để học hỏi, không phải là điểm dừng.
Xây dựng mẫu kế hoạch học tập cho 1 tuần lễ
Nguyên tắc cần nhớ là mỗi buổi chỉ nên học 2-3 môn, tránh việc học nhồi nhét. Áp dụng kỹ thuật Pomodoro (25 phút học – 5 phút nghỉ) như đã nêu trên. Ưu tiên cho việc theo quy trình ôn lại bài cũ rồi làm bài tập (có liên hệ mở rộng) và chuẩn bị bài mới.
Gợi ý xây dựng kế hoạch cụ thể như sau (ghi ra giấy để thực hiện): Thứ hai – Thứ sáu (ngày học chính khóa). Buổi chiều (sau giờ học ở trường): 16 giờ – 16 giờ 30: nghỉ ngơi, ăn nhẹ; 16 giờ 30 – 17 giờ 30: ôn lại bài học trong ngày (toán, ngữ văn, tiếng Anh); 17 giờ 30 – 18 giờ: giải bài tập toán hoặc môn tự nhiên; 18 giờ – 19 giờ: ăn tối, nghỉ ngơi; 19 giờ – 20 giờ: học từ vựng, ngữ pháp tiếng Anh hoặc ngoại ngữ khác; 20 giờ – 21 giờ: chuẩn bị bài cho ngày mai (đọc trước sách giáo khoa, gạch ý chính); 21 giờ – 21 giờ 30: ôn lại bằng sơ đồ tư duy/làm Flashcard.
Ngày thứ bảy. Sáng: 8 giờ – 9 giờ: ôn tập toán (chuyên đề khó); 9 giờ – 10 giờ: ôn ngữ văn (lập dàn ý, phân tích tác phẩm). Chiều: 15 giờ – 16 giờ: ôn tiếng Anh (nghe – nói – viết); 16 giờ – 17 giờ: học môn vật lý, hóa học, sinh học theo chuyên đề. Với ngày chủ nhật. Sáng: 8 giờ – 9 giờ: tổng hợp lại kiến thức 1 tuần bằng sơ đồ tư duy; 9 giờ – 10 giờ: làm đề kiểm tra thử (toán, ngữ văn hoặc tiếng Anh). Chiều: 15 giờ – 16 giờ: tham gia hoạt động ngoại khóa, đọc sách ngoài chương trình; 16 giờ – 17 giờ: viết nhật ký học tập, tự đánh giá tuần qua, đặt mục tiêu cho tuần mới. Nên có mục tiêu cụ thể 1 tuần, ví dụ như học thuộc 30 từ mới tiếng Anh, làm xong 3 đề toán nâng cao, đọc và ghi nhớ nội dung chính của 2 tác phẩm văn học, hoàn thành 100% bài tập giáo viên giao…
Tóm lại, với kế hoạch tự học trên, học sinh sẽ có thói quen học tập đều đặn, biết kiểm soát thời gian và tạo cảm giác hoàn thành khi chinh phục mục tiêu nhỏ. Theo Fado (một nền tảng điện tử): “Ai học được cách tự học, họ đã giành chiến thắng trước cuộc đua không có đích đến”. Và “Tự học là cách để bạn trở thành người kiểm soát được tương lai của mình”.
Trần Nhân Trung
Bình luận (0)